પત્નીના સ્ત્રીધન પર પતિનો કોઈ અધિકાર નથી: મહિલાઓ માટે SCનો મહત્ત્વનો નિર્ણય

• પતિ સંકટના સમયમાં સ્ત્રીધનનો ઉપયોગ કરી શકે છે, પરંતુ પછી પરત કરવું પડશે:  SC

નવી દિલ્હી, 26 એપ્રિલ: સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે મહિલાઓ માટે મહત્ત્વનો નિર્ણય આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું છે કે, ‘મહિલાઓનું સ્ત્રીધન તેની સંપૂર્ણ સંપત્તિ છે. તેને તેની ઈચ્છા મુજબ ખર્ચ કરવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર છે. તે તેના પતિ સાથે ક્યારેય સંયુક્ત મિલકત બની શકે નહીં. પતિ સંકટના સમયે તેનો ઉપયોગ કરી શકે છે પરંતુ તે અથવા તેની કિંમત પત્નીને પરત કરવાની જવાબદારી પતિની છે.’ સુપ્રીમ કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે, ‘છૂટાછેડા હજુ પણ ભારતીય સમાજમાં કલંક માનવામાં આવે છે અને વિવાદો અને મતભેદોને ઉકેલવાના પ્રયાસોને જોતાં કાનૂની કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં કોઈપણ વિલંબ થાય તે સમજી શકાય છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે આ મામલે શું કહ્યું?

જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના અને જસ્ટિસ દીપાંકર દત્તાની બેંચે બંધારણની કલમ 142 હેઠળ પોતાની સત્તાનો ઉપયોગ કરીને પતિને પત્નીના તમામ દાગીના છીનવી લેવા બદલ 25 લાખ રૂપિયાનું આર્થિક વળતર ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો હતો. મહિલા હવે 50 વર્ષની છે. જીવન ખર્ચમાં વધારા, સમાનતા અને ન્યાયના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને મહિલાને વળતર ચૂકવવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. જેને પગલે સુપ્રીમ કોર્ટે 5 એપ્રિલ, 2022ના કેરળ હાઈકોર્ટના આ નિર્ણયને રદ કર્યો હતો, “જેમાં છૂટાછેડા આપતી વખતે, તેણીને પતિ અને સાસુ પાસેથી સોનાની કિંમતના રૂપમાં રૂ. 89,0000ની વસૂલાતનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. ફેમિલી કોર્ટનો 2011નો આ આદેશ હોઇકોર્ટે રદ કર્યો હતો.”

ખંડપીઠે હાઈકોર્ટની એ દલીલને ફગાવી દીધી હતી કે, નવપરિણીત મહિલાને પ્રથમ રાત્રે જ તેના તમામ સોનાના દાગીનાથી વંચિત કરી નાખવી તે વિશ્વસનીય નથી. બેંચે કહ્યું કે, ‘લોભ એક શક્તિશાળી પ્રેરક છે અને તે મનુષ્યોને જઘન્ય અપરાધો કરવા માટે પ્રેરિત કરે છે. આમ, અમને તે માનવીય સંભાવનાના અવકાશની બહાર લાગતું નથી કે એક પતિ પોતાની પત્ની વિરુદ્ધ આવા અસ્વીકાર્ય અને અનિચ્છનીય કૃત્યો કરે , જેમ કે આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો હતો.’ હકીકતમાં, પત્નીએ દાવો કર્યો હતો કે, 2003માં તેમના લગ્નની પ્રથમ રાત્રે, તેનો પતિ તેના તમામ દાગીના તેની સાસુ પાસે સલામત રાખવા માટે લઈ ગયો હતો. જો કે, હાઈકોર્ટે વર્ષ 2009માં દાખલ કરાયેલી અરજીને કારણે મહિલા તરફથી સદ્ભાવનાના અભાવને જવાબદાર ઠેરવ્યો હતો, જ્યારે દંપતીના સંબંધો 2006માં જ સમાપ્ત થઈ ગયા હતા.

હાઈકોર્ટે યોગ્ય નિષ્કર્ષ કાઢવામાં નિષ્ફળ રહી અને મહિલા પર વધુ પડતું બોજ નાખ્યો: SC

તેના પર સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, લગ્નની બાબતો ભાગ્યે જ સાદી કે સીધી કહી શકાય; તેથી લગ્નના પવિત્ર બંધનને તોડતા પહેલા યાંત્રિક સમયરેખા માટે માનવ પ્રતિભાવની અપેક્ષા નથી. સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે, છૂટાછેડા હજુ પણ મોટાભાગે ભારતીય સમાજમાં લાંછન ધરાવે છે અને વિવાદો તેમજ મતભેદોને ઉકેલવાના પ્રયાસોને જોતાં કાનૂની કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં કોઈપણ વિલંબ થાય તે સમજી શકાય છે. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે, લગ્નની વિભાવના પતિ-પત્ની વચ્ચેના અનિવાર્ય પરસ્પર વિશ્વાસ પર આધારિત છે, જેમાં આવશ્યકપણે વૈવાહિક સંબંધનો સમાવેશ થાય છે. એવું માની લેવું અશક્ય છે કે અપીલકર્તાએ પ્રથમ દિવસ પહેલા પતિ પર વિશ્વાસ ન હતો. તેથી, હાઈકોર્ટ તેવા તથ્યો પરથી સાચો અનુમાન કાઢવામાં નિષ્ફળ રહી, જે મોટાભાગે પ્રસ્થાપિત હોવાનું જણાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, હાઈકોર્ટે ફેમિલી કોર્ટના તર્કસંગત નિર્ણયમાં હસ્તક્ષેપ કરીને સ્પષ્ટપણે ભૂલ કરી છે. કોર્ટે એ પણ નોંધ્યું કે, હાઈકોર્ટે મહિલા પર વધુ પડતું બોજ નાખ્યો અને યોગ્ય નિષ્કર્ષ કાઢવામાં નિષ્ફળ રહી.

આ પણ જુઓ: ચૂંટણીના બીજા તબક્કાનું મતદાન શરૂ: 13 રાજ્યોની 88 બેઠકો પર આજે વોટિંગ