દેશમાં એક તરફ મોંઘવારીએ માઝા મૂકી છે. ત્યારે બીજી તરફ વધતા રોજિંદી ચીજ વસ્તુઓના ભાવને કારણે મધ્યમ અને ગરીબ પરિવારોને મોંઘીદાટ વસ્તુઓ ખાવાનું પરવળતું ન હોય તેમ છતાં પાપી પેટ માટે બધું જ કરવું પડતું હોય છે ત્યારે આવતા દિવસોમાં દશેરા અને દિવાળી જેવા તહેવારોની સીઝન આવી રહી છે. તેવામાં આ તહેવારો દરમિયાન આવશ્યક ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓના ભાવો સ્થિર રહે તે માટે સરકારે કેટલાક જરૂરી પગલાં લીધા છે તેમ ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ વિભાગના સચિવ સંજીવ ચોપરાએ જણાવ્યું હતું.
સુગર સેક્ટર
સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન વાજબી કિંમતે સ્થાનિક ગ્રાહકો માટે ખાંડની પર્યાપ્ત ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ભારત સરકારે આગામી આદેશ સુધી ખાંડની નિકાસ પર ‘પ્રતિબંધ’ ચાલુ રાખ્યો છે. તેનાથી દેશમાં ખાંડનો તંદુરસ્ત જથ્થો સુનિશ્ચિત થશે અને ઇથેનોલ બ્લેન્ડેડ વિથ પેટ્રોલ (ઇબીપી) કાર્યક્રમ હેઠળ ગ્રીન ઇંધણ તરફના ભારતના પ્રયાસોમાં સાતત્ય જળવાઈ રહેશે. ડીજીએફટીએ 18 ઓક્ટોબર 2023 ના રોજ તેના નોટિફિકેશન નંબર 36/2023 દ્વારા, ભારત સરકારે એચએસ કોડ્સ 17011490 અને 17019990 હેઠળ ખાંડ (કાચી ખાંડ, સફેદ ખાંડ, રિફાઇન્ડ ખાંડ અને ઓર્ગેનિક ખાંડ) ની નિકાસ પરના પ્રતિબંધોની તારીખ આગામી આદેશ સુધી 31 ઓક્ટોબર, 2023 થી આગળ વધારી દીધી છે.
ભારતમાં ખાંડ વિશ્વમાં સૌથી સસ્તી
આ નીતિ સાથે સરકારે ફરીથી 140 કરોડ સ્થાનિક ગ્રાહકોના હિતને પ્રાથમિકતા આપવાની દિશામાં પોતાની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે, જેમાં એ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું છે કે તેમને ખાંડની ઉપલબ્ધતામાં કોઈ અવરોધ ન આવે. નોંધનીય છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય ખાંડના ભાવ 12 વર્ષના ઊંચા હોવા છતાં ભારતમાં ખાંડ વિશ્વમાં સૌથી સસ્તી છે અને દેશમાં છૂટક ખાંડના ભાવમાં માત્ર નજીવો વધારો થયો છે, જે ખેડૂતો માટે શેરડીની એફઆરપીમાં વધારાને અનુરૂપ છે. છેલ્લા 10 વર્ષોમાં રિટેલ ખાંડના ભાવમાં સરેરાશ ફુગાવો વાર્ષિક આશરે 2 ટકા રહ્યો છે.
ખાંડના સ્ટોકની સ્થિતિ જાહેર કરવા નિર્દેશ
આ ઉપરાંત, સરકાર સ્થાનિક બજારમાં ખાંડની પર્યાપ્ત ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે ખાંડની મિલોના માસિક રવાનગી પર નજર રાખી રહી છે. આ ઉપરાંત, તમામ ટ્રેડર્સ /હોલસેલર, રિટેલર, બિગ ચેઇન રિટેલર, ખાંડના પ્રોસેસર્સને પોર્ટલ પર તેમના ખાંડના સ્ટોકની સ્થિતિ જાહેર કરવા નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે, જેથી સરકાર દેશભરમાં ખાંડના સ્ટોક પર નજર રાખી શકે. આ પગલાંનો હેતુ ખાંડ ક્ષેત્રની વધુ સારી દેખરેખની ખાતરી કરવા અને બજારમાં ખાંડના પૂરતા પુરવઠાની સુવિધા આપવાનો છે.
ચોખા સેક્ટર
સરકારે, સ્થાનિક ભાવોને અંકુશમાં લેવા અને સ્થાનિક ખાદ્ય સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ભારતમાંથી ચોખાની નિકાસને મર્યાદિત કરવા માટે કેટલાક આગોતરા પગલાં લીધાં છે. તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો અને બિન-બાસમતી સફેદ ચોખા પર 9 સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ 20% ની નિકાસ ડ્યુટી લાદવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ, બિન-બાસમતી સફેદ ચોખાની નિકાસ પર પણ 20 જુલાઈ 2023ના રોજ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો .
ચોખા ઉપર ડ્યુટી વધારવામાં આવી
નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ભારતે 17.8 મિલિયન ટન નોન-બાસમતી ચોખા અને 4.6 મિલિયન ટન બાસમતી ચોખાની નિકાસ કરી હતી. બિન-બાસમતી ચોખાની નિકાસમાંથી, આસપાસ 7.8-8 મિલિયન ટન ચોખાની 25 ઓગસ્ટ 2023થી અદલાબદલી કરવામાં આવી હતી. પાર્ક કરેલા ચોખાની નિકાસ પર 20% ની નિકાસ ડ્યુટી લાદવામાં આવી છે. શરૂઆતમાં આ ડ્યુટી 15 ઓક્ટોબર, 2023 સુધી લાદવામાં આવી હતી, જે હવે વધારીને 31 માર્ચ 2024 કરવામાં આવી છે.
કસ્ટમ વિભાગને કડક કાર્યવાહીની સૂચના અપાઈ
ચોખા પરની ડ્યુટી વ્યવસ્થાને વિસ્તૃત કરવાનો હેતુ આ નિર્ણાયક મુખ્યના ભાવ વધારા પર નજર રાખવાનો અને સ્થાનિક બજારમાં પૂરતી ઉપલબ્ધતા જાળવવાનો છે. આ વર્ષે ઓગસ્ટમાં સરકારે લીધેલા આ પગલાની ઇચ્છિત અસર જણાય છે, કારણ કે જથ્થાની દ્રષ્ટિએ 65.50% અને પરબોઇલેડ ચોખાના કિસ્સામાં મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ 56.29% નો ઘટાડો થયો છે. વધુમાં, કસ્ટમ સત્તાવાળાઓને વધુ કડક આવશ્યક તપાસ માટે નિર્દેશો આપવામાં આવ્યા છે જેથી ચોખાની અન્ય કોઈ જાતની નિકાસ પાર્ક કરેલા ચોખાની આડમાં કરી શકાય નહીં.