શું 2029માં ‘વન નેશન વન ઇલેક્શન’ થશે? કોઈપણ રાજ્યની સરકાર અધવચ્ચે પડી જાય તો… ? 

નવી દિલ્હી, 28 ફેબ્રુઆરી : લોકસભા ચૂંટણીનું(Lok Sabha Elections) કાઉન્ટડાઉન શરૂ થઈ ગયું છે. માર્ચ મહિનામાં ચૂંટણીની તારીખો જાહેર થઈ શકે છે. દરમિયાન, કાયદા પંચ બંધારણમાં ‘વન નેશન વન ઇલેક્શન'(One Nation One Election) અને 2029ના મધ્ય સુધીમાં દેશમાં લોકસભા, રાજ્ય વિધાનસભાઓ અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની એકસાથે ચૂંટણી યોજવાની લોકતાંત્રિક પ્રક્રિયાને લગતા નવા પ્રકરણને ઉમેરવાની ભલામણ કરી શકે છે.

સમાચાર એજન્સી પીટીઆઈના જણાવ્યા અનુસાર, સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે ન્યાયમૂર્તિ (નિવૃત્ત) ઋતુરાજ અવસ્થીની આગેવાની હેઠળનું પંચ એક સાથે ચૂંટણીઓ પર “નવો અધ્યાય” ઉમેરવા માટે બંધારણમાં સુધારાની ભલામણ કરશે. પેનલ આગામી 5 વર્ષમાં “ત્રણ તબક્કાઓ”માં એસેમ્બલીઓની શરતોને સુમેળ કરવાની પણ ભલામણ કરશે, જેથી મે-જૂન 2029 માં પ્રથમવાર એકસાથે ચૂંટણી યોજાઈ શકે. માહિતી અનુસાર, બંધારણના નવા અધ્યાયમાં લોકસભા, રાજ્યોની વિધાનસભાઓ, પંચાયતો અને નગરપાલિકાઓ માટે “એક સાથે ચૂંટણી”, અને “સામાન્ય મતદાર યાદી” સંબંધિત મુદ્દાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવશે, જેથી ત્રણ-ત્રણ સ્તરીય ચૂંટણીઓ એક સાથે એક જ વારમાં થઈ શકે છે.

ત્રિશંકુ ગૃહ હશે તો ઉકેલ કેવી રીતે આવશે?

એસેમ્બલીની શરતો 5 વર્ષના સમયગાળામાં સમન્વયિત થશે, જે ત્રણ તબક્કામાં હશે. તેથી, કાયદા પંચ ભલામણ કરશે કે પ્રથમ તબક્કામાં રાજ્યની વિધાનસભાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકાય, જેની અવધિમાં ત્રણ કે છ મહિના જેવા થોડા મહિનાનો ઘટાડો કરવો પડશે. જો અવિશ્વાસના કારણે સરકાર પડી જાય અથવા ત્રિશંકુ ગૃહ હોય, તો પંચ વિવિધ રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિઓ સાથે એકતા સરકારની રચનાની ભલામણ કરશે. જો એકતા સરકારની ફોર્મ્યુલા પણ કામ ન કરે તો કાયદાની પેનલ ગૃહની બાકીની મુદત માટે નવી ચૂંટણીની ભલામણ કરશે.

શું આ ચૂંટણી ફોર્મ્યુલા અમલમાં આવશે?

સૂત્રોએ કહ્યું કે ધારો કે નવી ચૂંટણીની જરૂર છે અને સરકાર પાસે હજુ ત્રણ વર્ષ છે, તો સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે માત્ર બાકીની મુદત એટલે કે ત્રણ વર્ષ માટે ચૂંટણી યોજવી જોઈએ. કાયદા પંચ ઉપરાંત, પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામ નાથ કોવિંદની આગેવાની હેઠળની એક ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિ પણ બંધારણ અને વર્તમાનમાં ફેરફાર કરીને લોકસભા, રાજ્યની વિધાનસભાઓ, નગરપાલિકાઓ અને પંચાયતોની ચૂંટણી એક સાથે કેવી રીતે યોજવી તે અંગેના અહેવાલ પર કામ કરી રહી છે.

કયા રાજ્યમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી ક્યારે યોજાશે?

આ વર્ષે એપ્રિલ-મેમાં યોજાનારી આગામી લોકસભા ચૂંટણીની સાથે આંધ્ર પ્રદેશ, ઓડિશા, સિક્કિમ અને અરુણાચલમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે, જ્યારે મહારાષ્ટ્ર, હરિયાણા અને ઝારખંડમાં આ વર્ષના અંતમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાશે. તે જ સમયે, આવતા વર્ષે બિહાર અને દિલ્હીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે, 2026માં આસામ, પશ્ચિમ બંગાળ, તમિલનાડુ, પુડુચેરી અને કેરળમાં અને 2027માં ઉત્તર પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, પંજાબ અને મણિપુરમાં ચૂંટણી યોજાવાની છે. 2028માં 9 રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણી યોજાશે – ત્રિપુરા, મેઘાલય, નાગાલેન્ડ, કર્ણાટક, મિઝોરમ, છત્તીસગઢ, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને તેલંગાણા.