શું અમેરિકા ઇઝરાયેલનો સાથ  છોડી દેશે, મિડલ ઇસ્ટ પર શું હશે ટ્રમ્પનું વલણ?

નવી દિલ્હી, 6 નવેમ્બર : અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે શાનદાર જીત નોંધાવી છે. કમલા હેરિસને વિશાળ માર્જિનથી હરાવનાર ટ્રમ્પ જાન્યુઆરીમાં બાઈડનનું સ્થાન લેશે. જોવાનું એ રહે છે કે ઈઝરાયેલ અને મધ્ય પૂર્વને લઈને તેમનું વલણ શું હશે? આ પણ રસપ્રદ રહેશે કારણ કે તેઓ તેમના ચૂંટણી પ્રચારમાં સતત ઈઝરાયેલ-ગાઝા યુદ્ધનો ઉલ્લેખ કરતા રહ્યા છે. ઇઝરાયેલના રાષ્ટ્રપતિ બેન્જામિન નેતન્યાહુ સાથેની તેમની તાજેતરની મુલાકાતમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે કહ્યું હતું કે તેઓ રાષ્ટ્રપતિ પદ સંભાળે ત્યાં સુધીમાં ઇઝરાયેલે ગાઝામાં યુદ્ધ સમાપ્ત કરવું જોઈએ.

આ પહેલા ટ્રમ્પે ફ્લોરિડામાં માર એ લાગો રિસોર્ટમાં ઈઝરાયેલના પીએમની મેજબાની વખતે પણ આ વાત કહી હતી. ટ્રમ્પે આ અંગે જાહેરમાં જાહેરાત પણ કરી છે.  ટ્રમ્પની જાહેરાત બાદ નેતન્યાહૂએ પણ કહ્યું છે કે હાલમાં તેઓ યુદ્ધ ખતમ કરવાની સ્થિતિમાં નથી. આવી સ્થિતિમાં, સૌથી મોટો સવાલ એ છે કે જો નેતન્યાહૂ ટ્રમ્પ દ્વારા આપવામાં આવેલી સમયમર્યાદા સુધીમાં યુદ્ધ સમાપ્ત નહીં કરે તો શું અમેરિકા ઇઝરાયેલને છોડી દેશે? ચાલો સમજીએ.

ટ્રમ્પના ચૂંટણી પ્રચારમાં ઈઝરાયેલને સમર્થન નહીં આપવાનો મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો

તાજેતરમાં, 1 નવેમ્બરના રોજ, જ્યારે ટ્રમ્પ મિશિગનના ડિયરબોર્નમાં એક લેબનીઝ રેસ્ટોરન્ટમાં ગયા હતા, ત્યારે તેમણે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે જો તેઓ ચૂંટાશે તો તેઓ મધ્ય પૂર્વમાં શાંતિ સ્થાપશે, પરંતુ આ લોકો સાથે નહીં જેઓ હાલમાં અમેરિકા ચલાવી રહ્યા છે. આ પહેલા પણ ટ્રમ્પ સતત એ વાત પર ભાર આપતા રહ્યા છે કે તેઓ અમેરિકાની વિદેશ નીતિમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવી શકે છે. આ માટે તેમણે વિસ્કોન્સિનમાં આયોજિત રેલીમાં કહ્યું હતું કે અમારા સહયોગીઓ અમારી સાથે દુશ્મનો જેવો વ્યવહાર કરી રહ્યા છે. અમે આ દેશોને સૈન્ય મામલામાં રક્ષણ આપીએ છીએ, પરંતુ તેઓ હંમેશા વેપારના મામલામાં અમને હેરાન કરે છે, અમે આવું થવા દઈશું નહીં.

ટ્રમ્પ આરબ પ્રભુત્વ ધરાવતા શહેર હેમટ્રેમક પણ પહોંચ્યા હતા, જ્યાં તેઓ યમનના મુસ્લિમ મેયર અમીર ગાલિબને મળ્યા હતા. આ આઘાતજનક હતું કારણ કે ટ્રમ્પ અહીં પહેલાં ક્યારેય આવ્યા ન હતા, અહીંના આરબ મુસ્લિમો  ઇઝરાયેલ સાથેના તણાવે ટ્રમ્પને વધુ સારા વિકલ્પ તરીકે રજૂ કરવાની તક આપી.

ટ્રમ્પ શા માટે ઇઝરાયલને સમર્થન આપશે તેના પાંચ કારણો સમજો

1- ટ્રમ્પ ઈઝરાયેલના સૌથી કટ્ટર સમર્થક રહ્યા છે
ઇઝરાયેલ અને હમાસ વચ્ચે ફાટી નીકળેલા યુદ્ધનું મુખ્ય કારણ ગાઝાની આર્થિક સ્થિતિ તેમજ સાઉદી અને ઇઝરાયેલ વચ્ચેના સંબંધોને સામાન્ય બનાવવા માટે સંભવિત સમજૂતી પર ભાર હતો. ટ્રમ્પે જ આવું કર્યું હતું. તેમના છેલ્લા કાર્યકાળ દરમિયાન, ટ્રમ્પે મધ્ય પૂર્વમાં ઘણા રાજકીય અને રાજદ્વારી ફેરફારો કર્યા હતા, આ તમામ ફેરફારોના કેન્દ્રમાં ઇઝરાયેલ હતું. ટ્રમ્પે પોતાના કાર્યકાળના પહેલા જ વર્ષમાં જેરુસલેમને ઈઝરાયેલની રાજધાની તરીકે માન્યતા આપી હતી.

ટ્રમ્પે અમેરિકી દૂતાવાસને પણ જેરુસલેમ શિફ્ટ કરી દીધો છે. માર્ચ 2019 માં, તે ટ્રમ્પ હતા જેમણે સીરિયન-અધિકૃત ગોલાન હાઇટ્સ પર ઇઝરાયેલનું સાર્વભૌમત્વ સ્થાપિત કર્યું હતું. તેમણે યુનાઈટેડ નેશન્સ હ્યુમન રાઈટ્સ કાઉન્સિલને પણ સ્પષ્ટપણે કહ્યું હતું કે સંસ્થા ઈઝરાયેલ વિરુદ્ધ પક્ષપાતી છે. અલબત્ત, ટ્રમ્પ છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી ઇઝરાયલના યુદ્ધ પ્રયાસોની મર્યાદિત ટીકા કરી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓ પોતાને બાઈડન  કે હેરિસ કરતાં ઇઝરાયેલના વધુ સારા મિત્ર ગણાવે છે. ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન એક ચર્ચામાં તેમણે સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે જો હેરિસ રાષ્ટ્રપતિ બનશે તો ઈઝરાયેલ બરબાદ થઈ જશે.

2- સોદાબાજીમાં નિષ્ણાત
ટ્રમ્પની સૌથી મોટી તાકાત તેમની મુત્સદ્દીગીરી છે, તેઓ અમેરિકા સાથે એ જ રીતે વ્યવહાર કરે છે જે રીતે તેઓ તેમના બિઝનેસ સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર કરે છે. ગત વખતે પણ રાષ્ટ્રપતિ બન્યા બાદ તેમણે ઘણી આંતરરાષ્ટ્રીય સંધિઓ તોડી હતી જે અમેરિકાના વેપાર સોદાને બગાડી રહી હતી. તે પેરિસ ક્લાઈમેટ એગ્રીમેન્ટ અને નોર્થ અમેરિકન ફ્રી ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટમાંથી પણ બહાર નીકળી ગયા હતા. તેઓ મધ્ય પૂર્વમાં પણ સમાન વલણ ધરાવતા હતા; તેઓ બરાક ઓબામા દ્વારા હસ્તાક્ષર કરાયેલ ઈરાન પરમાણુ કરારમાંથી બહાર નીકળી ગયા હતા. આ અંતર્ગત ઈરાન પરથી પ્રતિબંધો હટાવવાના હતા જેથી તેનો પરમાણુ કાર્યક્રમ મર્યાદિત રહે.

ટ્રમ્પે ફરી એકવાર પ્રતિબંધો લાદીને ઈરાનની અર્થવ્યવસ્થાને મોટો ફટકો આપ્યો હતો. ટ્રમ્પે જ ઈરાનના ઈસ્લામિક રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ કોર્પ્સને આતંકવાદી સંગઠન ગણાવ્યું હતું. અહીં પણ ટ્રમ્પે ઈઝરાયેલ, સંયુક્ત આરબ અમીરાત, બહેરીન, સુદાન અને મોરોક્કો વચ્ચે સામાન્યીકરણ કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. ટ્રમ્પે ઇઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઇન સંઘર્ષને સમાપ્ત કરવાની પણ યોજના બનાવી હતી.

3- ટ્રમ્પ યુદ્ધ વિરોધી છે, પરંતુ નફો હોય તો યુદ્ધના વિરોધી નથી

ટ્રમ્પે સતત પોતાને યુદ્ધ વિરોધી ગણાવ્યા છે અને કહ્યું છે કે તેમણે તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન કોઈપણ યુદ્ધમાં ભાગ લીધો નથી. એ વાત સાચી છે કે ટ્રમ્પે અફઘાનિસ્તાનમાં યુદ્ધનો અંત લાવવાની હાકલ કરી હતી, પરંતુ ટ્રમ્પે જ માર્ચમાં IS સાથે યુદ્ધની ઘોષણા કરી હતી અને ISના નેતા અબુ અલ-બગદાદીને મારી નાખ્યો હતો.

ટ્રમ્પના આદેશ પર કરવામાં આવેલા ડ્રોન હુમલામાં ઈરાની જનરલ કાસિમ સુલેમાની અને ઈરાકી મિલિશિયા લીડર અબુ મહદી અલ-મુહાંદિસ માર્યા ગયા હતા. આ પછી ઈરાને પણ રોકેટ છોડ્યા, પરંતુ સ્થિતિ નિયંત્રણમાં રહી. આ સિવાય ટ્રમ્પ યુદ્ધરત દેશોને સતત હથિયારો વેચી રહ્યા હતા. હુથીઓ સાથે યુદ્ધમાં રહેલા આરબો સાથે તેમનો 110 મિલિયન ડોલરનો શસ્ત્ર સોદો આનો પુરાવો છે. આ સિવાય ટ્રમ્પે જોર્ડન અને UAEને પણ હથિયાર વેચવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. આવી સ્થિતિમાં ઈઝરાયેલના રૂપમાં તે પોતાના એક હથિયાર ખરીદનારને ગુમાવશે તેવી આશા ઓછી છે.

4- નેતન્યાહુનું બિડેન સાથે તણાવ
ઇઝરાયેલના પીએમ નેતન્યાહૂના બાઈડન વહીવટીતંત્ર સાથેના સંબંધો સામાન્ય નહોતા, છેલ્લા કેટલાક સમયથી તણાવ સતત વધી રહ્યો હતો. ખાસ કરીને હિજબુલ્લાહ પર હુમલા વખતે અમેરિકા અને ઈઝરાયેલ વચ્ચેના મતભેદો સામે આવ્યા હતા. બિડેનની ઓફિસમાં સુરક્ષા સહાય અને શસ્ત્રોની શિપમેન્ટ રોકવાની ધમકીઓ પણ આપવામાં આવી હતી. સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ એન્ટની બ્લિંકન અને સંરક્ષણ પ્રધાન લોયડ ઓસ્ટીને પણ આવી જ ચેતવણીઓ આપી હતી, પરંતુ નેતન્યાહુએ આ ધમકીઓ છતાં હુમલા ચાલુ રાખ્યા હતા.

આ તંગદિલી સાર્વજનિક થયા બાદ ટ્રમ્પે ઈઝરાયલ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દર્શાવતા અનેક જાહેરાતો કરી અને ઈઝરાયેલ પરના હુમલાઓને ખોટા ગણાવ્યા અને કહ્યું કે ઈઝરાયેલની કાર્યવાહી યોગ્ય છે. યુએસ-ઇઝરાયેલ બાબતોના નિષ્ણાત બેન સાસન-ગોર્ડિસે ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇઝરાયેલને જણાવ્યું હતું કે ટ્રમ્પ આંતરરાષ્ટ્રીય માનવતાવાદી કાયદામાં મજબૂત વિશ્વાસ ધરાવતા નથી અથવા યુદ્ધના કાયદા માટે પ્રતિબદ્ધ નથી. ટ્રમ્પ ગાઝામાં યુદ્ધનો સત્તાવાર અંત જોવા માંગે છે, પરંતુ લેબનોન અંગે આવી કોઈ માગણી કરી નથી. તેનો અર્થ એ છે કે તે ઈરાનને નબળો પાડવા માટે ઈઝરાયેલના હુમલાઓને સમર્થન આપવાનું ચાલુ રાખી શકે છે.

5- મધ્ય પૂર્વના સૌથી મજબૂત વિશ્વાસપાત્ર નેતાની જરૂર છે
ટ્રમ્પની સૌથી મોટી મૂંઝવણ એ છે કે વિશ્વના સૌથી મજબૂત નેતા હોવા છતાં તેમની શૈલી યુરોપ અને પશ્ચિમી દેશોના નેતાઓ સાથે મેળ ખાતી નથી. એટલા માટે ટ્રમ્પે તેમના છેલ્લા કાર્યકાળ દરમિયાન પણ મધ્ય પૂર્વ પર નજર રાખી હતી. સાઉદી અરેબિયા સિવાય જોર્ડન, મોરોક્કો સહિત ઘણા દેશો સાથે હથિયારોની ડીલ કરવામાં આવી હતી, તુર્કી સાથે પણ કેટલાક કરાર કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ બાદમાં તુર્કીએ રશિયન હથિયારો ખરીદ્યા હતા અને આ ડીલ તૂટી ગઈ હતી. આ પછી ટ્રમ્પ અને તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ એર્દોગન વચ્ચે તણાવ ઘણો વધી ગયો હતો. આવી સ્થિતિમાં ઇઝરાયેલ અમેરિકાની સાથે મધ્ય પૂર્વમાં સૌથી મજબૂત દેશ હતો. આવી સ્થિતિમાં ટ્રમ્પ પોતાના સૌથી વિશ્વાસુ મિત્રને ગુમાવવા માંગતા નથી.

આ પણ વાંચો : મેલાનિયા ટ્રમ્પે રચ્યો ઈતિહાસ:  અમેરિકાના પ્રમુખની ‘ત્રીજી પત્ની’ બીજી વખત બનશે ‘First lady’