ગુજરાતમાં કેમ એક સાથે તૂટી પડ્યો વરસાદ? બદલાયેલા પવને કેવી રીતે મચાવી તબાહી? જાણો

• છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં હવામાનમાં બદલાવનો એકંદર ટ્રેન્ડ અહેસાસ કરાવે છે કે, ભવિષ્યમાં પણ આવી જ સ્થિતિ ચાલુ રહી શકે છે

અમદાવાદ, 29 ઓગસ્ટ: ગુજરાતભરમાં જે રીતે સતત અતિવૃષ્ટિ થઈ રહી છે તે હવામાનશાસ્ત્રીઓ માટે ખૂબ જ આશ્ચર્યજનક ઘટના છે. હકીકતમાં, લો પ્રેશર એરિયાની હવા જે ઉત્તર-પશ્ચિમ તરફ ફૂંકાવાની હતી તે તેમની દિશાઓથી ભટકીને અન્ય દિશામાં પહોંચી ગઈ છે. હવામાનશાસ્ત્રીઓના મતે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં હવામાનમાં બદલાવનો એકંદર ટ્રેન્ડ આપણને અહેસાસ કરાવે છે કે ભવિષ્યમાં પણ આવી જ સ્થિતિ ચાલુ રહી શકે છે. આ બદલાયેલી પરિસ્થિતિઓને કારણે રણ વિસ્તારોમાં પૂર આવી શકે છે, જ્યારે ગંગાના મેદાની વિસ્તારોમાં સામાન્ય કરતાં વિશેષ સ્પેલમાં ઓછો વરસાદ પડી શકે છે.

હાલમાં હવામાન વિભાગના વિજ્ઞાનીઓએ દેશના વિવિધ ભાગોમાં ખાસ કરીને ઉત્તર-પશ્ચિમ, મધ્ય અને ઉત્તર-પૂર્વના રાજ્યોમાં સપ્ટેમ્બરના પ્રથમ સપ્તાહ સુધી ભારે વરસાદની આગાહી કરી છે. તે જ સમયે, હવામાનશાસ્ત્રીઓનું કહેવું છે કે મહત્તમ ચોમાસાના વાદળો ઓગસ્ટના છેલ્લા મહિનામાં જ વરસવાની ધારણા હતી.

ગુજરાતમાં અતિવૃષ્ટિ પાછળનું સાચું કારણ બદલાતા હવામાન અને વાતાવરણમાં ફેરફાર છે. દિલ્હી યુનિવર્સિટીના એન્વાયરમેન્ટલ સ્ટડીઝ એન્ડ ક્લાઈમેટ ચેન્જના પ્રોફેસર અનુરાગ સિંહ જણાવ્યું કે, “ગુજરાતમાં જે રીતે વરસાદ પડ્યો છે તે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે લો પ્રેશર એરિયાની દિશા ભટકી ગઈ છે.” તેમનું કહેવું છે કે, બંગાળની ખાડીમાં બનેલું લો પ્રેશર અને ત્યારબાદ ફૂંકાતા પવનોથી સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર ઉત્તર અને પશ્ચિમી ભાગો છે. પરંતુ વચ્ચે ભટકેલી હવાને કારણે આસપાસના વિસ્તારોમાં વરસાદ પડે છે. જે રીતે વાદળોએ માત્ર ગુજરાતમાં તબાહી મચાવી છે તે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે પ્રવર્તમાન પવનોએ તેમનો માર્ગ બદલી નાખ્યો છે. તે ઉત્તર-પશ્ચિમને બદલે સીધા પશ્ચિમ વિસ્તાર તરફ વહેવા લાગ્યા છે. પરિણામે લો પ્રેશર એરિયાની રચનાને કારણે બદલાયેલા પવનોએ ગુજરાત પર પૂરની સ્થિતિ સર્જી છે.

હવામાનશાસ્ત્રી ડો. અનુરાગ આગળ કહે છે કે, છેલ્લા કેટલાક સમયથી જોવામાં આવી રહ્યું હતું કે આપણા દેશમાં વરસાદનો ટ્રેન્ડ બદલાઈ રહ્યો છે. લગભગ દોઢથી બે દાયકા પહેલા સુધી ચોમાસામાં આખો વરસાદ 4 મહિનામાં થતો હતો. એટલે કે ચોમાસાની ઋતુમાં આખો સમય ઝરમર વરસાદ વરસતો હતો, પરંતુ ધીરે ધીરે આ ટ્રેન્ડ બદલાતો રહ્યો. વરસાદના આ બદલાયેલા વલણની મોટી અસર થોડા વર્ષો પહેલા કેરળના અલેપ્પીમાં માત્ર થોડા કલાકોના વરસાદમાં દેખાઈ. આખા ચોમાસામાં જેટલો વરસાદ પડવાનો હતો તેટલો વરસાદ કેરળના અલેપ્પીમાં થોડા કલાકોમાં જ પડી ગયો. એ જ રીતે, તાજેતરમાં દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં, દક્ષિણ દિલ્હીમાં વરસાદનો મોટો હિસ્સો વરસ્યો હતો, જ્યારે દિલ્હીના ઉત્તર પૂર્વ ભાગમાં વરસાદ પડ્યો ન હતો. છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં દક્ષિણ ભારતના બેંગલુરુ જેવા શહેરમાં ઝરમર વરસાદનો સમયગાળો સમાપ્ત થઈ ગયો છે. જ્યારે દક્ષિણમાં, આ એવા વિસ્તારો હતા જ્યાં શરૂઆતી વરસાદ પડતો હતો. તેનું મુખ્ય કારણ વાતાવરણમાં ફેરફાર તેમજ પ્રદૂષણને કારણે હવામાનમાં અસમાન ભેજ છે.

વરિષ્ઠ હવામાનશાસ્ત્રીએ શું કહ્યું?

વરિષ્ઠ હવામાનશાસ્ત્રી ડૉ. આલોક સિન્હા કહે છે કે, જે રીતે ભટકેલી હવાએ ગુજરાતમાં લો પ્રેશર એરિયાને કારણે પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ કરી છે તે ભવિષ્યમાં પણ જોઈ શકાશે. બદલાયેલી હવા લો પ્રેશર એરિયાને માત્ર એક જ વાર ખલેલ પહોંચાડશે નહીં. બલ્કે આવનારા દિવસોમાં પણ આમ જ થતું રહેશે.

ડૉ. આલોક સિન્હાનું કહેવું છે કે, જે રીતે બદલાયેલી હવાઓની સ્થિતિએ ગુજરાતમાં અતિવૃષ્ટિ કરી છે. આ જ હવા રાજસ્થાનના રણ વિસ્તારોમાં વધુ ભારે વરસાદનું કારણ બની શકે છે. જો કે આ વરસાદ આ ચોમાસામાં જ પડશે કે પછી આવતા ચોમાસામાં તેની અસર રણમાં ભારે વરસાદના બદલાયેલા ટ્રેન્ડ સાથે દેખાઈ શકે છે.

સેન્ટર ફોર સાયન્સ એન્ડ એન્વાયરમેન્ટના સંશોધક અક્ષત ગોયલનું કહેવું છે કે, એ પહેલાથી જ નક્કી હતું કે અલ નીનોના અંત અને લા નીનોની શરૂઆત દરમિયાન આવી સ્થિતિ ઊભી થશે. અલ નીનો મે મહિનામાં સમાપ્ત થઈ રહ્યો હતો અને લા નીનોની અસર તેના 60 દિવસ પછી જોવા મળે છે. જે ઓગસ્ટમાં ભારે વરસાદને કારણે દેખાઈ રહ્યું છે.

આ પણ જૂઓ: વરસાદની સીઝનમાં વધી જાય છે ફૂડ પોઈઝનિંગનો ખતરો, જાણો લક્ષણ