ચાપેકર બંધુઓ કોણ હતા? જેમના બલિદાનથી 1857ની ક્રાંતિ પછી આઝાદીની લડાઈ ફરી જાગી

• 1857 પછી દેશમાં ઉગ્ર રાષ્ટ્રવાદનો ચાપેકર બંધુઓનો પહેલો કેસ હતો, જેમાં IPC હેઠળ દેશદ્રોહનો કેસ નોંધવામાં આવ્યો

HD ન્યૂઝ ડેસ્ક, 22 જૂન: દામોદર હરિ ચાપેકર, બાલકૃષ્ણ હરિ ચાપેકર અને વાસુદેવ હરી ચાપેકર, પુણેમાં રહેતા ત્રણ સગા ભાઈઓ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા, જેમણે દેશની આઝાદી માટે સૌથી મોટું બલિદાન આપ્યું હતું એટલે કે તેમના જીવનનું બલિદાન આપ્યું હતું. 1897માં આજની તારીખે એટલે કે 22મી જૂને દામોદરે બ્રિટિશ ICS ઓફિસર વોલ્ટર ચાર્લ્સ રેન્ડ(Walter Rand) અને લશ્કરી અધિકારી લેફ્ટનન્ટ ચાર્લ્સ આયર્સ્ટને ગોળી મારી હતી. તેઓ પુણેમાં પ્લેગ ફેલાતો હોવા છતાં, ભારતીયોને ત્રાસ આપતાં હતા, જે દામોદર સહન કરી શક્યા નહીં. 1857 પછી દેશમાં ઉગ્ર રાષ્ટ્રવાદનો આ પહેલો કેસ હતો, જેમાં IPC હેઠળ દેશદ્રોહનો કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો. આ ઘટનાની વર્ષગાંઠ પર, આ આખો મામલો શું હતો? જેના કારણે 1857ની ક્રાંતિ પછી આઝાદીની લડાઈ ફરી ભડકી ઉઠી તેના વિશે જાણો…

The #ChapekarBrothers forced the British to adopt a humane approach to treating plague patients, during an outbreak in the 1890s. Unfortunately, the brothers paid for it with their lives.​ As a nation, we must not forget the sacrifices of past generations -Sg#India75 pic.twitter.com/0Z1xZ49Xzh

— Sadhguru (@SadhguruJV) May 6, 2022

દામોદર પંત ચાપેકરનો જન્મ 25 જૂન 1869ના રોજ પુણે નજીકના ચિંચવડ નામના ગામમાં થયો હતો. તેમના નાના ભાઈ બાલકૃષ્ણનો જન્મ 1873માં થયો હતો અને વાસુદેવનો જન્મ 1880માં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ હરિભાઉ ચાપેકર અને માતાનું નામ લક્ષ્મીબાઈ હતું. વર્ષ 1897માં પુણેમાં પ્લેગ જેવી મહામારી ફેલાઈ હતી. આમ છતાં અંગ્રેજ અધિકારીઓ ભારતીયો પર અત્યાચાર ગુજારતા હતા. ચાપેકર બંધુઓએ 22 જૂન 1897ના રોજ બ્રિટિશ રાજના ગેરવર્તણૂક સામે મોટું પગલું ભર્યું. તેમણે બ્રિટનની રાણી વિક્ટોરિયાના રાજ્યાભિષેકની 60મી વર્ષગાંઠના પ્રસંગે અંગ્રેજ IPS અધિકારી વોલ્ટર ચાર્લ્સ રેન્ડ અને આર્મી ઓફિસર લેફ્ટનન્ટ ચાર્લ્સ આયર્સ્ટને ગોળી મારી.

બાળ ગંગાધર તિલક એક આદર્શ હતા

મહર્ષિ વટવર્ધન અને લોકમાન્ય બાલ ગંગાધર તિલક ચાપેકર બંધુઓના રોલ મોડેલ હતા, જેઓ તે સમયે સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના આગેવાનો હતા. બાય ધ વે, દામોદર નાનપણથી જ સૈનિક બનવા માંગતા હતા. તેમને બાળપણથી જ બ્રિટિશ રાજ સામે ગુસ્સો હતો. આ કારણે દામોદરે બોમ્બે (મુંબઈ)માં બ્રિટનની રાણી વિક્ટોરિયાના પૂતળાને ફુલહાર પહેરાવ્યા હતા. બાળ ગંગાધર તિલકની પ્રેરણાથી ચાપેકર બંધુઓએ પુણેમાં યુવા સંગઠન વ્યાયામ મંડળની રચના કરી હતી. આ સાથે, વર્ષ 1894થી ચાપેકર બંધુઓએ પૂણેમાં દર વર્ષે શિવાજી અને ગણેશ મહોત્સવનું આયોજન કરવાનું શરૂ કર્યું, જેમાં તેઓ પોતે શિવાજી અને ગણપતિના શ્લોકનો પાઠ કરતા હતા.

પ્લેગ દરમિયાન અત્યાચાર કરનારા અંગ્રેજ અધિકારી પર ગોળીબાર 

આ વર્ષ 1897ની વાત છે. પુણેમાં પ્લેગ જેવી મહામારી ફાટી નીકળી હતી. આમ છતાં અંગ્રેજ અધિકારીઓ ભારતીયો પર અત્યાચાર ગુજારતા હતા. વોલ્ટર ચાર્લ્સ રેન્ડ અને ચાર્લ્સ આયર્સ્ટ પુણેમાંથી ભારતીયોને બહાર કાઢી રહ્યા હતા. તેઓ ચંપલ પહેરીને હિન્દુ ધર્મસ્થાનોમાં પ્રવેશતા હતા. 22 જૂન 1897ના રોજ, મહારાણી વિક્ટોરિયાના રાજ્યાભિષેકની 60મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે, પૂણેના ગવર્નમેન્ટ હાઉસ ખાતે રાજ્યાભિષેકની ડાયમંડ જ્યુબિલી સમારોહનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં રેન્ડ અને આયર્સ્ટ પણ ભાગ લેવાના હતા.

દામોદર અને બાલકૃષ્ણ તેમના મિત્ર વિનાયક રાણાડે સાથે ત્યાં પહોંચ્યા અને રાત્રે 12 વાગ્યા પછી, જ્યારે આયર્સ્ટ અને રેન્ડ એક ગાડીમાં સમારંભમાંથી બહાર નીકળ્યા ત્યારે દામોદર રેન્ડની ગાડી પર ચઢી ગયો અને તેને ગોળી મારી દીધી. બીજી તરફ, બાલકૃષ્ણે આયર્સ્ટને ગોળી મારી. આયર્સ્ટનું તરત જ મૃત્યુ થયું, પરંતુ ત્રણ દિવસ પછી રેન્ડનું હોસ્પિટલમાં મૃત્યુ થઈ ગયું.

ધરપકડ પર 20 હજારનું ઈનામ, દ્રવિડ બંધુઓએ વિશ્વાસઘાત કર્યો હતો

તે સમયે ગુપ્તચર વિભાગના અધિક્ષક રહેલા બ્રુઈને આ ત્રણની ધરપકડ માટે 20,000 રૂપિયાના ઈનામની જાહેરાત કરી હતી. પછી બે દેશદ્રોહી ભાઈઓ આગળ આવ્યા, જેમના નામ ગણેશ શંકર દ્રવિડ અને રામચંદ્ર દ્રવિડ હતા. ઈનામથી લાલચમાં આવીને તેણે બ્રુઈનને ચાપેકર બંધુઓ વિશે કહી દીધું, જેના કારણે દામોદરને પકડી લેવામાં આવ્યો. બ્રિટિશ ન્યાયાધીશે તેને મૃત્યુદંડની સજા સંભળાવી અને તેને 18 એપ્રિલ 1898ના રોજ ફાંસી આપવામાં આવી. અગાઉ લોકમાન્ય દામોદરને જેલમાં મળ્યા હતા અને ગીતા સોંપી હતી, જે ફાંસી વખતે પણ તેમના હાથમાં હતી.

અંગ્રેજોએ તેમના સ્વજનો પર અત્યાચાર ગુજાર્યો અને પછી તેઓ પોતે શરણે થયા

બીજી તરફ, બાલકૃષ્ણ અને રાણાડે હજુ પણ પોલીસથી દૂર હતા. જ્યારે અંગ્રેજોએ તેના સંબંધીઓ પર અત્યાચાર કરવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે તે પોતે પોલીસ પાસે ગયા. આ દરમિયાન, વાસુદેવે મહાદેવ ગોવિંદ રાણાડે(Mahadev Vinayak Ranade) સાથે મળીને 9 ફેબ્રુઆરી 1899ના રોજ દેશદ્રોહી દ્રવિડ બંધુઓને ગોળી મારી દીધી હતી. આ ઘટના બાદ બંને ઝડપાઈ ગયા હતા.

વાસુદેવને યરવડા જેલમાં 8 મે 1899ના રોજ, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની ગોવિંદ રાણાડેને 10 મેના રોજ અને બાલકૃષ્ણને 12 મેના રોજ ફાંસી આપવામાં આવી હતી. આ ઘટનાને કારણે IPC હેઠળ દેશદ્રોહનો પહેલો કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો, જેમાં બાળ ગંગાધર તિલકને પણ સજા થઈ હતી. હકીકતમાં, 1857ના વિદ્રોહ પછી દેશમાં ઉગ્ર રાષ્ટ્રવાદનો આ પહેલો કિસ્સો હતો. આ પછી દેશમાં ફરી એકવાર ક્રાંતિની જ્યોત જ્વલન થવા લાગી.

આ પણ જુઓ: અમદાવાદમાં ભગવાન જગન્નાથે ગજવેશ ધારણ કર્યો, મંદિરમાં ‘જય રણછોડ માખણચોર’ નો નાદ ગૂંજ્યો