સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ શું છે, સરકારે સમગ્ર વિશ્વ માટે શા માટે દરવાજા ખોલ્યા

HD ન્યૂઝ ડેસ્ક, 2 મે : ભારત સરકારે વિદેશી રોકાણકારો માટે સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ (SGrBs)માં નાણાંનું રોકાણ કરવાનું સરળ બનાવ્યું છે. આ રોકાણકારો છે જેમ કે વીમા કંપનીઓ, પેન્શન ફંડ અને અન્ય દેશોના સરકારી રોકાણ ફંડ. સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ વાસ્તવમાં એક પ્રકારની સરકારી લોન છે. આ બોન્ડ્સ દ્વારા મળેલા નાણાંનો ઉપયોગ પર્યાવરણની સુરક્ષા કરતા પ્રોજેક્ટ્સમાં થાય છે. જેથી કરીને ભારત ઓછા કાર્બન ધરાવતો દેશ બની શકે અને હવાને પ્રદૂષિત કરતી વસ્તુઓને ઘટાડી શકાય.

હવે જો વિદેશી રોકાણ પણ આવશે તો તે ભારત માટે વધુ ફાયદાકારક રહેશે. આ સાથે, ભારત તેના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવામાં વધુ ઝડપથી આગળ વધી શકે છે. ભારત માટે આ એક મોટું પગલું છે, કારણ કે ભારત સરકારનું લક્ષ્ય વર્ષ 2070 સુધીમાં પ્રદૂષણને સંપૂર્ણપણે ખતમ કરવાનું છે. આ લક્ષ્યાંકો વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 2021માં COP26 કોન્ફરન્સમાં આપ્યા હતા, જેને ‘પંચામૃત’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

સરકારે પ્રથમ વખત કેટલા બોન્ડ બહાર પાડ્યા?

ગયા વર્ષે, જાન્યુઆરી અને ફેબ્રુઆરી 2023માં, રિઝર્વ બેંકે બે હપ્તામાં કુલ રૂ. 16,000 કરોડના સોવરિન બોન્ડ જારી કર્યા હતા. આ બોન્ડ 2028 અને 2033માં પરિપક્વ થાય છે. આ બોન્ડ્સ ખૂબ જ લોકપ્રિય બન્યા હતા, તેમને વેચવાના લક્ષ્ય કરતાં વધુ લોકોએ તેમને ખરીદવા માટે અરજી કરી હતી. જો કે, મોટાભાગે ભારતીય બેંકો અને કંપનીઓએ તેમને ખરીદ્યા હતા. એટલે કે જે વિદેશી રોકાણકારો પાસેથી સરકાર નાણા ઉછીના લેવા માંગતી હતી તેમણે બહુ રસ દાખવ્યો ન હતો.

તેનું એક કારણ એ પણ હોઈ શકે છે કે આ બોન્ડને ‘સ્ટેચ્યુટરી લિક્વિડિટી રેશિયો’ (SLR) હેઠળ ગણવામાં આવે છે. SLR એ નાણા છે જે બેંકોએ રોકડના રૂપમાં પોતાની પાસે રાખવાના હોય છે જેથી તેઓ તેમના ગ્રાહકોને જરૂર પડ્યે લોન આપી શકે. સરકારનું લક્ષ્ય નાણાકીય વર્ષ 2024માં સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ દ્વારા રૂ. 20,000 કરોડ એકત્ર કરવાનું છે અને નાણાકીય વર્ષ 2025ના પ્રથમ છ મહિનામાં રૂ. 12,000 કરોડનું ઉધાર લેવાની યોજના છે.

સાર્વભૌમ બોન્ડમાંથી મળેલા નાણાં ક્યાં ખર્ચી શકાય?

ભારત સરકારે એ પણ જણાવ્યું છે કે તે સાર્વભૌમ બોન્ડ દ્વારા મેળવેલ વિદેશી નાણા કયા પ્રોજેક્ટ પર ખર્ચ કરશે. આને પાત્ર શ્રેણીઓ કહેવામાં આવે છે.

• યોજનાઓમાં નદીઓની સફાઈ, કચરો એકત્ર કરવાની વધુ સારી પદ્ધતિઓ અને પાણીનો બગાડ અટકાવવાનો સમાવેશ થાય છે.
• હવા અને પાણીને સ્વચ્છ રાખવા માટે કરવામાં આવેલ કાર્ય, જેમ કે ફેક્ટરીઓમાં ધુમાડો ઘટાડવાના સાધનો સ્થાપિત કરવા અથવા ગંદા પાણીને સાફ કરવા માટે પ્લાન્ટ બનાવવા.
• પર્યાવરણને નુકસાન ન થાય તેવા મકાનો અને ઓફિસો બનાવવા. ઉદાહરણ તરીકે, ઓછી વીજળીનો વપરાશ કરતી ઇમારતો અથવા ઓછો કચરો પેદા કરતી ઓફિસો.
• જંગલોનો યોગ્ય ઉપયોગ કરવો અને જમીન બચાવવાનું કામ કરવું.
• જંગલોને બચાવવા, લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિઓની સંખ્યામાં વધારો જેવી યોજનાઓ
• પૂર અને દુષ્કાળનો સામનો કરવા માટે કામ કરવું
• ઓછા પ્રદૂષિત વાહનોને પ્રોત્સાહન આપવા. જાહેર પરિવહન અથવા ઇલેક્ટ્રિક વાહનોની જેમ.
• ઓછી વીજળીનો વપરાશ કરતા મશીનો અને ઇમારતોને પ્રોત્સાહન આપવા.
• પ્રોજેક્ટ કે જે સૂર્યપ્રકાશ, પવન અને પાણીમાંથી વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે.

સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સથી ભારતીય અર્થતંત્રને શું ફાયદો થશે?

ભારત સરકારના સાર્વભૌમ ગ્રીન બોન્ડ માત્ર પર્યાવરણનું જ રક્ષણ કરશે નહીં, તે રૂપિયાને મજબૂત કરવામાં પણ મદદ કરશે. આ બોન્ડ ભારતીય રૂપિયામાં જારી કરવામાં આવે છે. આ કારણે માત્ર ભારતીય રોકાણકારો જ તેમને ખરીદી શકે છે. જ્યારે વધુ લોકો આ બોન્ડ ખરીદશે, ત્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયામાં વધુ પૈસા આવશે. વધુ પૈસા હોવાનો અર્થ એ છે કે લોકોને રૂપિયામાં વિશ્વાસ વધશે, તેનાથી રૂપિયો મજબૂત થાય છે.

જો આ બોન્ડ ડોલર કે અન્ય કોઈ વિદેશી ચલણમાં હોત તો રૂપિયાના ઉછાળા અને પતન પર અસર થઈ હોત. પરંતુ આ માત્ર રૂપિયામાં હોવાથી આ આંચકો ટાળી શકાય છે. એકંદરે, સોવરિન બોન્ડ રૂપિયાને સ્થિર રાખવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવશે.

સોવરિન બોન્ડ પર રોકાણકારોને કેટલું વ્યાજ મળે છે?

આ જાણવું થોડું વિચિત્ર લાગે છે, પરંતુ સામાન્ય સરકારી બોન્ડની તુલનામાં, સોવરિન બોન્ડ્સ પર વ્યાજ થોડું ઓછું હોય છે. ધારો કે તમે રૂ. 100નો સામાન્ય બોન્ડ ખરીદ્યો છે અને રૂ. 5નું વ્યાજ મળ્યું છે, તો સોવરિન બોન્ડ પરનું વ્યાજ માત્ર રૂ. 4.5 હોઈ શકે છે. આ ઓછા વ્યાજને ‘ગ્રીનિયમ’ કહે છે. ભારત સરકાર વિશ્વભરના રોકાણકારોને આ ઓછા વ્યાજને સ્વીકારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે જેથી પર્યાવરણ બચાવના પ્રોજેક્ટમાં વધુને વધુ નાણા રોકી શકાય.

અત્યાર સુધી માત્ર ભારતીય સંસ્થાઓ જ સોવરિન બોન્ડ ખરીદી શકતી હતી. પરંતુ, ભારતે તાજેતરમાં ‘સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ ફ્રેમવર્ક’ બહાર પાડ્યું છે, જે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભારત પર્યાવરણ પ્રત્યે ગંભીર છે. આનાથી વિદેશી રોકાણકારોને વિશ્વાસ મળશે અને તેઓ ભારતીય સાર્વભૌમ બોન્ડમાં નાણાંનું રોકાણ કરવા માટે ઉત્સાહિત થશે. તેનો ફાયદો એ થશે કે ભારતને વધુ પૈસા મળશે અને તે તેના પર્યાવરણીય લક્ષ્યોને ઝડપથી પ્રાપ્ત કરી શકશે.

શા માટે સરકારે આખી દુનિયા માટે દરવાજા ખોલ્યા?

ભારત સરકારે સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ (SGBs) દ્વારા સમગ્ર વિશ્વ માટે રોકાણના દરવાજા ખોલ્યા છે. કારણ કે ભારતને ગ્રીન પ્રોજેક્ટ્સમાં રોકાણ કરવા માટે જંગી ભંડોળની જરૂર છે. તે જ સમયે, સરકાર વિશ્વને ખાતરી આપવા માંગે છે કે આપણે પર્યાવરણ પ્રત્યે ખરેખર ગંભીર છીએ. તેનાથી આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન મળશે. તે આવનારી પેઢીઓ માટે સારું ભવિષ્ય બનાવવામાં પણ મદદ કરશે.

સોવરિન ગ્રીન બોન્ડ્સ માટે સમગ્ર વિશ્વ માટે દરવાજા ખોલવાનો નિર્ણય એ એક સ્વપ્નદ્રષ્ટા પગલું છે જે આબોહવા પરિવર્તન સામે લડવામાં, ટકાઉ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા અને ભારતને વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરશે.

આ પણ વાંચો :શું ચેન્નાઈમાં બિરયાનીમાં બિલાડીનું માંસ વપરાય છે? બિલાડીની ચોરીનો ચોંકાવનારો વીડિયો વાયરલ