ખતરનાક સ્થિતિ:દુનિયાના સૌથી પ્રદૂષિત 20 શહેરોમાં ભારતના 13 શહેરોનો સમાવેશ, લિસ્ટમાં ટોપ પર છે આ નામ

નવી દિલ્હી, 11 માર્ચ મંગળવાર: મંગળવારે પ્રકાશિત એક નવા રિપોર્ટ અનુસાર, દુનિયાના ટોચના 20 સૌથી વધારે પ્રદૂષિત શહેરોમાંથી 13 તો ભારતના જ છે. પ્રદૂષિત શહેરોની આ યાદીમાં આસામના બર્નીહાટનું નામ સૌથી ઉપર છે. સ્વિસ એર ક્વાલિટી ટેક્નોલોજી કંપની આઈક્યૂએરની વિશ્વ વાયુ ગુણવત્તા રિપોર્ટ 2024માં કહેવાયું છે કે દિલ્હી વૈશ્વિક સ્તર પર સૌથી પ્રદૂષિત રાજધાની બનેલી છે. જ્યારે ભારત 2024માં દુનિયાનું પાંચમો સૌથી પ્રદૂષિત દેશ બની ગયો છે. અહીં ઉલ્લેખનિય છે કે, આ લિસ્ટમાં ભારત 2023માં ત્રીજા નંબર પર હતો.

દિલ્હીમાં પ્રદૂષણનો કહેર યથાવત

રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં ૨૦૨૪માં PM2.5 ની સાંદ્રતામાં ૭ ટકાનો ઘટાડો થવાનો અંદાજ છે, જે ૨૦૨૪માં સરેરાશ ૫૦.૬ માઈક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘનમીટર થવાનો અંદાજ છે, જે ૨૦૨૩માં ૫૪.૪ માઈક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘનમીટર હતો. છતાં, વિશ્વના 10 સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોમાંથી 6 ભારતમાં છે. દિલ્હીમાં સતત ઉચ્ચ પ્રદૂષણ સ્તર નોંધાયું છે, વાર્ષિક સરેરાશ PM2.5 સાંદ્રતા 91.6 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર હતી, જે 2023 માં 92.7 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર પર પહોંચી ગઈ છે.

સરેરાશ ઉંમર 5.2 વર્ષ ઘટે છે

વિશ્વના ટોચના 20 સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોમાં 13 ભારતીય શહેરોનો સમાવેશ થાય છે: બુર્નીહાટ, દિલ્હી, મુલ્લાનપુર (પંજાબ), ફરીદાબાદ, લોની, નવી દિલ્હી, ગુડગાંવ, ગંગાનગર, ગ્રેટર નોઈડા, ભીવાડી, મુઝફ્ફરનગર, હનુમાનગઢ અને નોઈડા. એકંદરે, ૩૫ ટકા ભારતીય શહેરોમાં વાર્ષિક PM2.5 સ્તર WHO ની ૫ માઈક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટરની મર્યાદા કરતાં ૧૦ ગણા વધારે છે. ભારતમાં વાયુ પ્રદૂષણ ખતરનાક સ્તરે પહોંચી ગયું છે અને તેના કારણે, સરેરાશ ભારતીયનું આયુષ્ય લગભગ 5.2 વર્ષ ઘટી જાય છે.

પ્રદૂષણથી અનેક રોગો થાય છે

ગયા વર્ષે પ્રકાશિત થયેલા લેન્સેટ પ્લેનેટરી હેલ્થ અભ્યાસ મુજબ, 2009 થી 2019 દરમિયાન ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ 1.5 મિલિયન મૃત્યુ PM2.5 પ્રદૂષણના લાંબા ગાળાના સંપર્ક સાથે સંકળાયેલા હોવાનું સંભવતઃ માનવામાં આવે છે. PM2.5 એ 2.5 માઇક્રોન કરતા નાના વાયુ પ્રદૂષણના કણોનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે ફેફસાં અને લોહીના પ્રવાહમાં પ્રવેશી શકે છે, જેનાથી શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, હૃદય રોગ અને કેન્સર પણ થઈ શકે છે. સ્ત્રોતોમાં વાહનોના એક્ઝોસ્ટ, ઔદ્યોગિક ઉત્સર્જન અને લાકડા કે પાકના કચરાને બાળવાનો સમાવેશ થાય છે.

‘આપણને હવે કાર્યવાહીની જરૂર છે’

WHOના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક અને આરોગ્ય મંત્રાલયના સલાહકાર સૌમ્યા સ્વામીનાથને જણાવ્યું હતું કે ભારતે હવા ગુણવત્તા ડેટા સંગ્રહમાં પ્રગતિ કરી છે પરંતુ પૂરતા પગલાં લીધા નથી. તેમણે કહ્યું, ‘અમારી પાસે ડેટા છે;’ હવે આપણને કાર્યવાહીની જરૂર છે. કેટલાક ઉકેલો સરળ છે, જેમ કે બાયોમાસને LPG થી બદલવું. ભારત પાસે આ માટે પહેલેથી જ એક યોજના છે, પરંતુ આપણે વધારાના સિલિન્ડરો પર વધુ સબસિડી આપવી જોઈએ. પહેલું સિલિન્ડર મફત છે, પરંતુ ગરીબ પરિવારો, ખાસ કરીને મહિલાઓને વધુ સબસિડી મળવી જોઈએ. આનાથી તેમનું સ્વાસ્થ્ય સુધરશે અને બહારનું વાયુ પ્રદૂષણ ઘટશે.

‘પ્રોત્સાહન અને સજાનું મિશ્રણ જરૂરી છે’

“શહેરોમાં જાહેર પરિવહનનો વિસ્તાર કરવા અને કેટલીક કાર પર દંડ લાદવાથી મદદ મળી શકે છે,” વિશ્વનાથને કહ્યું. પ્રોત્સાહન અને સજાનું મિશ્રણ જરૂરી છે. “છેવટે, ઉત્સર્જન કાયદાઓનું કડક પાલન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે,” ભારતીય તબીબી સંશોધન પરિષદના ભૂતપૂર્વ ડિરેક્ટર જનરલે કહ્યું. ઉદ્યોગો અને બાંધકામ સ્થળોએ નિયમોનું પાલન કરવું જોઈએ અને શોર્ટકટ લેવાને બદલે ઉત્સર્જન ઘટાડવા માટે સાધનો સ્થાપિત કરવા જોઈએ.

આ પણ વાંચો: પીએમ મોદી મોરેશિયસ જવા રવાના થયા, નેશનલ ડેમાં ચીફ ગેસ્ટ તરીકે સામેલ થશે