આજે વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસ : જાણો તેનો ઇતિહાસ, મહત્વ અને થીમ

વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસ દર વર્ષે 20મી ઓક્ટોબરે મનાવવામાં આવે છે, આ દિવસ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ માટે જાગૃતિ અભિયાન છે. વિશ્વભરમાં, દર ત્રણમાંથી એક સ્ત્રી અને 50 વર્ષ તેમજ તેથી વધુ ઉંમરના દર પાંચમાંથી એક પુરૂષ ઓસ્ટીયોપોરોટિક અસ્થિભંગથી પીડાય છે, તેથી આ એક ખૂબ જ મોટી સમસ્યા છે જેનો આપણું વિશ્વ સામનો કરી રહ્યું છે. જેને તાત્કાલિક સંબોધિત કરવાની જરૂર છે તેથી આ સમસ્યાને પ્રકાશિત કરવા માટે આ દિવસ મનાવવામાં આવે છે.

આ પણ વાંચો : મનુષ્ય ગૌરવ દિન : સ્વાધ્યાય પરિવારનાં સ્થાપક પાંડુરંગ શાસ્ત્રીની આજે જન્મજયંતિ

ઓસ્ટીયોપોરોસીસને કારણે હાડકાં નબળાં અને નાજુક બને છે, જેથી હાડકા નાના પડવા, ગાંઠ થવી ઉપરાંત છીંક અથવા અચાનક હલનચલનનાં પરિણામે પણ સરળતાથી તૂટી જાય છે. ઓસ્ટીયોપોરોસીસને કારણે થતા અસ્થિભંગ જીવન માટે જોખમી અને લાંબા ગાળાની અપંગતાનું મુખ્ય કારણ હોઈ શકે છે.

વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસનો ઇતિહાસ

નૃવંશશાસ્ત્રીઓએ હાડપિંજરના અવશેષોનો અભ્યાસ કર્યો છે, જેમાં હાડકાની ઘનતાની ખોટ અને સંકળાયેલ માળખાકીય ફેરફારો દર્શાવવામાં આવ્યા હતા. જે આ વ્યક્તિઓ રહેતા હતા તે કૃષિ વિસ્તારમાં કુપોષણ સાથે સંકળાયેલા હતા. “તે અનુસરે છે કે હાડપિંજરના વિકૃતિને કૃષિમાં તેમના ભારે શ્રમ તેમજ તેમના કુપોષણને આભારી હોઈ શકે છે”, જેના કારણે અવશેષોના રેડિયોગ્રાફ્સ બનાવવામાં આવ્યા ત્યારે તેમાં ઓસ્ટીયોપોરોસિસ જોવા મળે છે. તેથી આ જણાવે છે કે ઓસ્ટીયોપોરોસીસ મનુષ્યમાં ઘણા લાંબા સમયથી અસ્તિત્વમાં છે, જે કદાચ માનવ અને અન્ય પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓની શરૂઆતથી અસ્તિત્વમાં છે. જો કે તે માત્ર ઈ.સ. 1800 ના દાયકાની શરૂઆતમાં જ હતું, જ્યારે ફ્રેન્ચ પેથોલોજિસ્ટ જીન લોબસ્ટીને પ્રથમ વખત ઓસ્ટીયોપોરોસિસ શબ્દની રચના કરી હતી.

યુનાઇટેડ કિંગડમની નેશનલ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ સોસાયટી દ્વારા 20 ઓક્ટોબર 1996ના રોજ વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી અને યુરોપીયન કમિશન દ્વારા તેને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું. ઈ.સ. 1997 થી આ જાગૃતિ દિવસનું આયોજન ઇન્ટરનેશનલ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ ફાઉન્ડેશન (IOF) દ્વારા કરવામાં આવે છે. જો કે ઈ.સ. 1994 પહેલા, ઓસ્ટીયોપોરોસિસને મોટો રોગ પણ માનવામાં આવતો ન હતો. પરંતુ 1998 માં, બે અગ્રણી સંસ્થાઓએ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ વિશે લોકોને શિક્ષિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ બની, તેઓએ સાથે મળીને આંતરરાષ્ટ્રીય ઓસ્ટીયોપોરોસીસ ફાઉન્ડેશનની રચના કરી હતી.

IOF ની સ્થાપના ઈ.સ. 1987 માં બનાવવામાં આવેલ યુરોપિયન ફાઉન્ડેશન ફોર ઑસ્ટિયોપોરોસિસ (EFFO) અને ઇન્ટરનેશનલ ફેડરેશન ઑફ સોસાયટીઝ ઓન સ્કેલેટલ ડિસીઝ (IFSSD) ના સંયુક્ત પ્રયાસોનું મિશ્રણ હતું, જે ઈ.સ. 1998માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ બંને સંસ્થાઓને એકસાથે લાવીને એક જ છત્ર નીચે વિશ્વના વૈજ્ઞાનિકો, ડોકટરો અને અન્ય આરોગ્ય હિમાયત સંસ્થાઓ કે જેઓ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ સામે લડી રહ્યા હતાં.

ત્યારપછી ઈ.સ.1998 અને 1999 માં, યુએનની વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાએ વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસિસ દિવસના સહ-પ્રાયોજક તરીકે કામ કર્યું. આ દિવસે સમગ્ર વિશ્વમાં ઓસ્ટીયોપોરોસીસ અને મેટાબોલિક હાડકાના રોગો અંગે જાગૃતિ લાવવા માટે એક વર્ષ લાંબી ઝુંબેશ શરૂ કરવામાં આવી હતી.

વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસનું મહત્વ

વર્લ્ડ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ ડે (WOD) એ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ અને મેટાબોલિક બોન ડિસીઝના ડિસઓર્ડરના નિવારણ, નિદાન અને સારવાર અંગે વૈશ્વિક જાગૃતિ વધારવા માટે તે 90 થી વધુ દેશોમાં પ્રવૃત્તિઓ સાથે વિશ્વભરના રાષ્ટ્રીય ઓસ્ટીયોપોરોસીસ પેશન્ટ સોસાયટીઓ દ્વારા ઝુંબેશ ચલાવે છે. આ ઘટનાઓ અને ઝુંબેશો સમગ્ર મહિના દરમિયાન થાય છે, જે લોકોને WOD તરફ દોરી જાય છે અને તેને અનુસરે છે. તે આપણા વિશ્વનું એક ખૂબ જ મોટું આરોગ્ય જાગૃતિ અભિયાન છે, કારણ કે ઓસ્ટીયોપોરોસીસ એ આપણા વિશ્વમાં વિકારનું ખૂબ જ પ્રચલિત સ્વરૂપ છે.

ઓસ્ટીયોપોરોસીસ એ એક પ્રણાલીગત ઓર્થોપેડિક ડિસઓર્ડર છે, જેનાં લક્ષણો નીચા હાડકાના જથ્થા થવાં તથા હાડકાની પેશીના સૂક્ષ્મ આર્કિટેક્ચરલ બગાડને કારણે હાડકાને નાજુકતા તરફ દોરી જાય છે અને પરિણામે અસ્થિભંગના જોખમમાં વધારો થાય છે. વૃદ્ધ લોકોમાં હાડકાં તૂટવા સૌથી સામાન્ય કારણ છે. હાડકાં જે સામાન્ય રીતે તૂટે છે તેમાં કરોડરજ્જુ, હાથના હાડકાં અને હિપનો સમાવેશ થાય છે. આ રોગમાં હાડકાં એટલી હદે નબળા પડી શકે છે કે નજીવા તાણ સાથે તે તૂટી જાય છે. તૂટેલા હાડકા સાજા થયા પછી પણ વ્યક્તિને પીડા થઈ શકે છે અને તેના જીવનની રોજિંદી પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવાની ક્ષમતામાં ઘટાડો થઈ શકે છે. ઑસ્ટિયોપોરોસિસ સામાન્ય કરતાં નીચા મહત્તમ હાડકાના જથ્થાને કારણે અને સામાન્ય કરતાં વધારે હાડકાને નુકશાન પહોંચાડે છે. આ સિવાય મદ્યપાન, મંદાગ્નિ, હાઇપરથાઇરોઇડિઝમ, કિડનીની બિમારી અને અંડાશયને શસ્ત્રક્રિયા દૂર કરવા સહિત સંખ્યાબંધ રોગો અથવા સારવારને કારણે પણ ઑસ્ટિયોપોરોસિસ થઈ શકે છે. આ રોગનાં નિવારણ માટે શ્રેષ્ઠ ઉપાય એ છે કે જે તંદુરસ્ત જીવનશૈલી અપનાવીને અને ધૂમ્રપાન, આલ્કોહોલનું સેવન, તમાકુ ચાવવા વગેરે જેવી ખરાબ ટેવોથી છુટકારો મેળવીને પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.

વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસની થીમ

ઇન્ટરનેશનલ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ ફાઉન્ડેશન દ્વારા સુયોજિત વિશ્વ ઓસ્ટીયોપોરોસીસ દિવસ 2022 માટેની થીમ “સ્ટેપ અપ ફોર બોન હેલ્થ” છે. આ થીમ ઓસ્ટીયોપોરોસીસની કાળજી લેવા અને તેનું સંચાલન કરવા તેમજ તેને થતું અટકાવવાનાં પગલાંઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા માટે તાત્કાલિક પગલાં લેવાની જરૂરિયાતને સ્પષ્ટ કરે છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને તેમના હાડકાના સ્વાસ્થ્યની કાળજી લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે. જેથી તેઓના ભવિષ્યમાં ઓસ્ટીયોપોરોસીસ અને તૂટેલા હાડકાંનું જોખમ ઓછું થાય.