‘જન ગણ મન…’ની ધૂન બનાવનારા કેપ્ટન રામસિંહની આજે જન્મજયંતિ, તેમણે સંગીતથી આઝાદ હિંદ ફોજમાં જુસ્સો ભર્યો હતો

સ્વતંત્રતા દિવસના અવસરે 15 ઓગસ્ટના રોજ જ્યારે આખો દેશ રાષ્ટ્રગીત ‘જન ગણ મન’ અને દેશભક્તિના ગીતો સાથે રાષ્ટ્રની પૂજા કરી રહ્યો છે, ત્યારે બહુ ઓછા લોકો જાણતા હશે કે સ્વતંત્રતા સેનાની કેપ્ટન રામ સિંહની જન્મજયંતિ પણ આ દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. ‘જન ગણ મન’ની ધૂન રચવાની સાથે આ જ કેપ્ટન રામ સિંહે અનેક દેશભક્તિની ધૂન લખી અને ઘણાને સંગીત આપ્યું. હિમાચલ પ્રદેશના ધર્મશાળાના ખાનિયારાના રહેવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની કેપ્ટન રામ સિંહ ઠાકુરની જન્મજયંતિનો કાર્યક્રમ તેમના વતન ગામમાં ઉજવવામાં આવશે.

ગુડગાંવમાં રહેતા કેપ્ટન રામ સિંહના પુત્ર રમેશ ઠાકુરનું કહેવું છે કે, આઝાદ હિંદ ફોજની રચના કરીને નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝે અંગ્રેજ શાસન સામે છેલ્લી લડાઈ લડવાની તૈયારી કરી હતી. આ સમય દરમિયાન તેમણે તેમના ઘણા મિત્ર દેશોને ભારતની આઝાદી માટે સહકાર આપવા માટે સમજાવ્યા હતા. ત્યારે તેમના લશ્કરી દળ સાથે તેઓ બ્રિટિશ શાસન પર અંતિમ અને જોરશોરથી પ્રહાર કરવા માંગતા હતા. પછી આઝાદ હિંદ ફોજના કેપ્ટન રામ સિંહ ઠાકુરને એવું પ્રખર સંગીત બનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું કે સેનાની ભાવના ઠંડક ન પડે. ત્યારે કેપ્ટન રામ સિંહ ઠાકુરે ‘કદમ કદમ બઢાયે જા…’ જેવું દેશભક્તિ ગીત રચ્યું હતું. આ ઉપરાંત તેમણે ભારતનું રાષ્ટ્રીય ગીત ‘જન ગણ મન’ની ધૂન બનાવીને દેશભરમાં વિશેષ ઓળખ મેળવી હતી. 15 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ કેપ્ટન રામ સિંહની આગેવાની હેઠળના INA (ઇન્ડિયન નેશનલ આર્મી) ઓર્કેસ્ટ્રાએ લાલ કિલ્લા પર ‘શુભ સુખ ચૈન કી બરખા બરસે…’ ગીતની ધૂન વગાડી હતી.

પ્રાણીઓના શિંગડામાંથી સંગીતનાં સાધનો બનાવતા હતા

ઉલ્લેખનીય છે કે, 15 ઓગસ્ટ 1914ના રોજ ધર્મશાળાની ચિલગડીમાં જન્મેલા રામ સિંહનું બાળપણ ધૌલાધરની ગોદમાં આવેલા ખાનિયારા ગામમાં વીત્યું હતું. બાળપણમાં પ્રાણીઓના શિંગડામાંથી સંગીતનાં સાધનો બનાવનાર રામ સિંહ 1922માં 14 વર્ષની ઉંમરે ગોરખા બોય કંપનીમાં જોડાયા હતા. બ્રિટિશ આર્મીમાં સેવા આપ્યા પછી તેઓ નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝની આઝાદ હિંદ ફોજમાં જોડાયા. તેણે બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં પોતાની બહાદુરી બતાવીને ઘણા મેડલ જીત્યા. તત્કાલિન વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુની વિનંતી પર રામ સિંહ ઉત્તર પ્રદેશમાં સબ-ઇન્સ્પેક્ટર તરીકે લખનૌ આવ્યા અને પીએસીના બેન્ડમાસ્ટર બન્યા. તેમણે 15 એપ્રિલ 2002ના રોજ અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા.