મહિલા અનામત બિલ: આજે રાજ્યસભામાં મહિલા અનામત બિલનો વધુ એક લિટમસ ટેસ્ટ

નવા સંસદ ભવનમાં ચાલી રહેલા વિશેષ સત્ર દરમિયાન 7 કલાકની લાંબી ચર્ચા પછી નારી શક્તિ વંદન અધિનિયમ (મહિલા આરક્ષણ બિલ) આખરે બહુમતી સાથે પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. 454 સંસદ સભ્યોએ આ બિલની તરફેણમાં મતદાન કર્યું, જે સંસદીય ચૂંટણી પ્રણાલીમાં મહિલાઓની એક તૃતીયાંશ ભાગીદારીની ખાતરી કરે છે. વિરોધમાં માત્ર 2 મત પડ્યા હતા. આ પછી, તે રાજ્યસભામાં રજૂ થવાનું છે, જ્યાં આ બિલની મોટી કસોટી થશે.

તો શું આજે 27 વર્ષની રાહનો અંત આવશે અને બિલ રાજ્યસભામાં પણ પસાર થશે? ફરી એકવાર પહેલાની જેમ સંસદની ચાર દિવાલોમાં ભટકવું પડશે? જો કે આ બિલને લગભગ તમામ પક્ષોએ સમર્થન આપ્યું છે, તેથી આશા વધી ગઈ છે કે આ વખતે તે રાજ્યસભામાં પણ પસાર થઈ શકે છે.

રાજ્યસભામાં શું છે સમીકરણ

ચાલો આપણે રાજ્યસભામાં હાલના સમીકરણો વિશે વાત કરીએ જે રાજ્યસભા દ્વારા પણ આ બિલને મંજૂરી અપાવવામાં મદદરૂપ થશે. રાજ્યસભામાં કુલ સાંસદોની સંખ્યા 240 છે, જેમાંથી 5 બેઠકો માટે હાલમાં કોઈ ઉમેદવાર નથી. એટલે કે પાંચ બેઠકો ખાલી છે. રાજ્યસભામાં બિલ પસાર કરવા માટે 160 સભ્યોના સમર્થનની જરૂર પડશે. હાલમાં ભાજપના નેતૃત્વ હેઠળના એનડીએ ગઠબંધનમાં રાજ્યસભાના 114 સભ્યો છે. જ્યારે વિપક્ષ ભારત ગઠબંધન પાસે 98 સભ્યો છે. અન્ય 28 રાજ્યસભાના સાંસદ છે.

સૂત્રોનું માનીએ તો જે રીતે કોંગ્રેસ નેતા સોનિયા ગાંધીએ લોકસભામાં મહિલા બિલને સમર્થન આપવાની જાહેરાત કરી હતી અને તે પછી તેના સમર્થનમાં 454 સાંસદોના રેકોર્ડ વોટ પડ્યા હતા, તેના પરથી અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે તેને લોકસભામાં સમર્થન આપવામાં આવશે. રાજ્યસભા પણ બહુમતીથી મતદાન થઈ શકે છે.

રાષ્ટ્રપતિની સહીથી અમલમાં આવશે

લોકસભાની જેમ રાજ્યસભામાં પણ આ અંગે ચર્ચા માટે 7.30 કલાકની સમય મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી છે. આ પછી તેના પર મતદાન થશે. જો આ બિલ રાજ્યસભામાં પણ પસાર થઈ જશે તો તેને કાનૂની દરજ્જો આપવા માટે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને હસ્તાક્ષર માટે મોકલવામાં આવશે.

આ બિલ 2010માં રાજ્યસભામાં પસાર થયું

સંસદમાં એક તૃતીયાંશ એટલે કે 33% મહિલાઓની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવા માટે આ બિલ છેલ્લા 27 વર્ષથી પેન્ડિંગ છે. પક્ષકારોમાં સર્વસંમતિના અભાવે આજદિન સુધી તેનો અમલ થયો નથી. બિલને કાયદાકીય સ્વરૂપ આપવાની દિશામાં સૌથી મોટું કામ અગાઉ 2010માં કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહની અધ્યક્ષતામાં યુપીએ સત્તામાં હતી. સમાજવાદી પાર્ટી (SP) અને રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (RJD) જેઓ તે સમયે સરકારને ટેકો આપી રહ્યા હતા, તેમણે આ બિલનો વિરોધ કર્યો હતો અને તેમનું સમર્થન પાછું ખેંચવાની ધમકી આપી હતી. આમ છતાં મનમોહન સિંહની સરકારે તેને રાજ્યસભામાં રજૂ કર્યું. બિલના વિરોધમાં સપા, બહુજન સમાજ પાર્ટી (BSP) અને RJDના સાંસદો ગૃહમાં ગેરહાજર રહ્યા હતા. રાજ્યસભાના કુલ 186 સભ્યો હાજર હતા, જેમાંથી બિલના વિરોધમાં માત્ર એક જ વોટ પડ્યો હતો.

લોકસભામાં બિલ કેવી રીતે પસાર થયું

સંસદના વર્તમાન વિશેષ સત્રના ત્રીજા દિવસે સરકારે તેને લોકસભામાં રજૂ કર્યું હતું. લગભગ 7 કલાકની લાંબી ચર્ચા બાદ લોકસભા સ્પીકર ઓમ બિરલાએ વોટિંગ કરાવ્યું હતું. ત્યાં હાજર 456 સંસદ સભ્યોમાંથી બિલની વિરુદ્ધમાં માત્ર બે જ વોટ પડ્યા હતા. AIMIMના સાંસદો અસદુદ્દીન ઓવૈસી અને ઈમ્તિયાઝ જલીલે આ બિલના વિરોધમાં મતદાન કર્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે મુસ્લિમ મહિલાઓ માટે અનામત સુનિશ્ચિત કરવાની અમારી માંગ પણ સંતોષાઈ નથી, તેથી અમે બિલની વિરુદ્ધમાં મતદાન કર્યું છે. સંસદ ભવનમાં તેમની પાર્ટીના માત્ર આ બે જ છે. કોંગ્રેસ નેતા સોનિયા ગાંધીએ પણ બિલને સમર્થન આપ્યું હતું. જોકે, તેમણે OBC મહિલાઓ માટે અનામતની જોગવાઈ લાગુ કરવાની પણ માંગ કરી છે.

તમને જણાવી દઈએ કે મહિલા અનામત બિલ લાગુ થયા બાદ ચૂંટણી પ્રણાલી એટલે કે લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓની માત્ર 33 ટકા ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે. આ રાજ્યસભા અને વિધાન પરિષદ અથવા વિધાનસભાઓને લાગુ પડશે નહીં.