નવી દિલ્હી, 20 જુલાઈ : કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયે યુએસ એકેડેમિક જર્નલ ‘સાયન્સ એડવાન્સિસ’માં પ્રકાશિત થયેલા તાજેતરના અભ્યાસની ટીકા કરી હતી. અભ્યાસમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે 2020માં કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન ભારતમાં વધુ પડતા મૃત્યુદરનો અનુભવ થયો હતો. જો કે, મંત્રાલયે આ અભ્યાસને ખોટો ગણાવ્યો હતો.
ઉલ્લેખનીય છે કે, અભ્યાસમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ભારતમાં 2019ની સરખામણીમાં 17 ટકા વધુ મૃત્યુ (11.9 લાખ) થયા છે. આ મુજબ, આ આંકડો ભારતમાં કોરોનાને કારણે થયેલા મૃત્યુની સત્તાવાર સંખ્યા કરતાં આઠ ગણો અને વિશ્વ સ્વાસ્થ્ય સંગઠનના અંદાજ કરતાં 1.5 ગણો વધુ છે. મંત્રાલયે કહ્યું કે અભ્યાસના તારણો અસ્વીકાર્ય છે. તેના લેખકો દ્વારા અપનાવવામાં આવેલી પદ્ધતિમાં ઘણી ખામીઓ છે.
મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે લેખકોએ જાન્યુઆરી અને એપ્રિલ 2021 વચ્ચે હાથ ધરાયેલા નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે-5 (NFHS-5) ના પરિવારોના સબસેટનો ઉપયોગ કર્યો હતો અને 2020 માં આ પરિવારોમાં મૃત્યુદરની 2019 સાથે સરખામણી કરી હતી અને પછી સમગ્ર પ્રસારણમાં તારણો દેશભરમાં એક્સ્ટ્રાપોલેટ કર્યા હતા.
વધુમાં નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આજે પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસની પદ્ધતિ ખામીયુક્ત છે અને આવા તારણો અસમર્થ અને અસ્વીકાર્ય છે. મંત્રાલયે દલીલ કરી હતી કે NFHS નમૂનાને સમગ્ર દેશનું પ્રતિનિધિત્વ ત્યારે જ ગણવામાં આવે છે જ્યારે તે સમગ્ર રીતે કરવામાં આવે. 14 રાજ્યોના વિશ્લેષણમાં સામેલ 23 ટકા પરિવારોને સમગ્ર દેશના પ્રતિનિધિ ગણી શકાય નહીં.
મંત્રાલયે એવા દાવાઓને પણ ફગાવી દીધા હતા કે ભારત સહિત ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં સિવિલ રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ (CRS) નબળી છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતની સિવિલ રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ અત્યંત મજબૂત છે, જેમાં 99 ટકાથી વધુ મૃત્યુ નોંધાયા છે. મંત્રાલયોએ જણાવ્યું કે રિપોર્ટિંગ 2015માં 75 ટકાથી વધીને 2020માં 99 ટકાથી વધુ થઈ ગયું છે. આરોગ્ય મંત્રાલયે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે સીઆરએસમાં નોંધાયેલા વધુ મૃત્યુ માટે રોગચાળો સંપૂર્ણપણે જવાબદાર નથી.
