રોકેટ કેવી રીતે કામ કરે છે અને કેટલી હોય છે તેની સ્પીડ, જાણીને નવાઈ લાગશે

HD એક્સપ્લેનેશન ડેસ્કઃ ઈસરો દ્વારા ચંદ્રયાન-3નું લોન્ચિંગ કરવામાં આવ્યું છે. લોન્ચિંગ પહેલાં રિહર્સલ કરવામાં આવ્યુ્ં હતું, જેથી તમામ યુનિટ તેમના કામને સારી રીતે સમજી શકે અને લોન્ચિંગ સમયે કોઈ ભૂલ થવાની શક્યતા ન રહે. ISROનું બાહુબલી રોકેટ LVM-3 ચંદ્રયાન-3ને અવકાશમાં લઈ જશે. ચાલો આજે જાણીએ કે રોકેટ કેવી રીતે કામ કરે છે અને કઈ ઝડપે ઉડે છે.

પ્રોપેલન્ટ્સની જરુર પડે છેઃ  ઉપગ્રહો અને અવકાશયાનને ટન પ્રોપેલન્ટ વહન કરતા રોકેટ પર મૂકીને અવકાશમાં લોંચ કરવામાં આવે છે. પ્રોપેલન્ટ્સ રોકેટને પૃથ્વીની સપાટીથી દૂર જવા માટે પૂરતી ઊર્જા આપે છે. સરળ ભાષામાં રોકેટના બળતણને પ્રોપેલન્ટ કહેવામાં આવે છે. પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણના ખેંચાણને કારણે, સૌથી મોટા, સૌથી ભારે અવકાશયાનને સૌથી મોટા રોકેટ અને સૌથી વધુ પ્રોપેલન્ટની જરૂર પડે છે.

કેવી રીતે ટેક ઓફ થાય છેઃ  જો તમે કોઈપણ પ્રક્ષેપણની તસવીરો કે વીડિયો જોશો તો તમને રોકેટની નીચેથી ઘણો ધુમાડો નીકળતો દેખાશે. વાસ્તવમાં, તે જ્વાળાઓ, ગરમ વાયુઓ અને ધુમાડા સિવાય બીજું કંઈ નથી, જે રોકેટના બળતણને બાળવાથી નીકળે છે. રોકેટ એન્જિનમાંથી નીકળતો ધુમાડો જમીન તરફ નીચે ધકેલાય છે. તે ક્રિયા શક્તિ છે. જવાબમાં, રોકેટ જમીનની ઉપરથી વિરુદ્ધ દિશામાં આગળ વધવાનું શરૂ કરે છે. 

કેટલી હોય છે સ્પીડઃ રોકેટને ઓછામાં ઓછા  28,646 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપની જરૂર હોય છે અને તે પૃથ્વીની આસપાસના ગોળાકાર માર્ગમાં મોટાભાગના વાતાવરણની ઉપર ઉડવું જોઈએ. આ ખાતરી કરે છે કે તેને જમીન પર પાછું ખેંચવામાં આવશે નહીં. પરંતુ પછી શું થાય છે તે અલગ છે, તમે ક્યાં જવા માંગો છો, એટલે કે તમે રોકેટ ક્યાં મોકલવા માંગો છો તેના આધારે.

અવકાશમાં જઈને શું થાય છેઃ રોકેટ લોન્ચ થઈને જ્યારે તે પૃથ્વીથી ચોક્કસ અંતરે પહોંચશે ત્યારે તે ઉપગ્રહને છોડશે અને તેનાથી અલગ થઈ જશે. ઉપગ્રહ ભ્રમણકક્ષામાં રહે છે કારણ કે તેની પાસે હજુ પણ વેગ છે. રોકેટમાંથી મળતી ઉર્જા તેને એક દિશામાં આગળ વધતી રાખે છે. પૃથ્વીનું ગુરુત્વાકર્ષણ તેને બીજી દિશામાં ખેંચે છે. ગુરુત્વાકર્ષણ અને ગતિ વચ્ચેનું આ સંતુલન ઉપગ્રહને પૃથ્વીની આસપાસ ફરવામાં મદદ કરે છે. 

આટલા સ્પીડની જરુરઃ જો આપણે અન્ય ગ્રહો પર જવાની વાત કરીએ તો પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણને પાર કરવા માટે હાઇ-સ્પીડ રોકેટની જરૂર પડે છે. વિજ્ઞાનના સિદ્ધાંતો અનુસાર, જો કોઈ પણ વસ્તુને અવકાશમાં મોકલવી હોય તો તેની ગતિ 11.2 કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડ હોવી જોઈએ, તો જ તે વસ્તુ પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ ક્ષેત્રને પાર કરીને અવકાશમાં પહોંચી શકે છે. આ માટે સ્પીડ લગભગ 25,000 માઈલ (લગભગ 40225 કિમી) પ્રતિ કલાક વધારવી પડશે. પરંતુ તે ગ્રહ પર જવા માટે પૃથ્વી છોડવાનો શ્રેષ્ઠ સમય જાણવો પણ જરૂરી છે.

આ પણ વાંચોઃ ઐતિહાસિક મિશન પર ચંદ્રયાન-3; ઈસરોના વડાએ જણાવ્યું ક્યારે થશે ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ?