ગટર સફાઈપ્રથા અંગે સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર અને રાજ્યોને આપ્યા નિર્દેશ, જાણો

• સુપ્રીમ કોર્ટ યુનિયન ટેરેટરી અને રાજ્યોને આપ્યો નિર્દેશ
• ‘મેન્યુઅલ સ્કેવેન્જિંગને સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કરો’ : સુપ્રીમ કોર્ટ
• ગટરમાં મૃત્યુ પામનાર માટે વળતર વધારીને રૂ. 30 લાખ કરો : SC

દિલ્હી : સુપ્રીમ કોર્ટે ડૉ. બલરામ સિંહ વિ. યુનિયન ઑફ ઈન્ડિયાના કેસમાં શુક્રવારે (20 ઓક્ટોબર) કેન્દ્ર સરકાર અને તમામ રાજ્ય સરકારોને મેન્યુઅલ સ્કેવેન્જિંગની પ્રથાને સંપૂર્ણ નાબૂદ કરવાની ખાતરી કરવા માટે એક સ્પષ્ટ નિર્દેશ જારી કર્યો હતો. ભારતમાં આ ઘૃણાસ્પદ પ્રથા ચાલુ રાખવા પર ગંભીર વેદના વ્યક્ત કરતા, સુપ્રીમ કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો કે, ગટરમાં મૃત્યુના કેસોમાં વળતરને વધારીને રૂ. 30 લાખ કરવું આવશ્યક છે. ગટરની કામગીરીથી ઉદભાવતા કાયમી વિકલાંગતાના કિસ્સામાં કોર્ટે વળતર વધારીને રૂ. 20 લાખ કરવાનો અને અન્ય પ્રકારની વિકલાંગતા માટે, વળતર રૂ. 10 લાખથી ઓછું ન હોવું જોઈએ તેવો નિર્દેશ કર્યો હતો.

કોર્ટની બેન્ચે અન્ય 14 નિર્દેશો આપ્યા

ખંડપીઠ ડૉ. બલરામ સિંહ વિ. યુનિયન ઑફ ઈન્ડિયાના કેસમાં ચુકાદો સંભળાવી રહી હતી, જે મેન્યુઅલ સફાઈ કામદારોની રોજગાર સામે દાખલ કરાયેલી જાહેર હિતની અરજી છે. જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટની જસ્ટિસ એસ. રવિન્દ્ર ભટ્ટ અને અરવિંદ કુમારની બનેલી બેન્ચે મેન્યુઅલ સ્કેવેન્જર્સ તરીકે રોજગાર પર પ્રતિબંધ અને તેમના પુનર્વસન અધિનિયમ 2013ના અસરકારક અમલીકરણ માટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને 14 નિર્દેશો પણ આપ્યા હતા. બેન્ચે પુનર્વસન માટે સક્રિય પગલાં લેવાનો પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો. પીડિતો અને તેમના પરિવારો માટે, તેમની શિષ્યવૃત્તિ અને અન્ય કૌશલ્ય કાર્યક્રમોની ખાતરી કરવાનું પણ કહ્યું હતું. ચુકાદો સંભળાવતી વખતે જસ્ટિસ ભટે ડો. આંબેડકરના શબ્દોમાં જણાવ્યું હતું કે, “આપણી લડાઈ સત્તાની સંપત્તિ માટે નથી. જે આઝાદીની લડાઈ છે. તે માનવ વ્યક્તિત્વને પુન:સ્થાપિત કરવાની લડાઈ છે”

વધુમાં જણાવ્યું કે, “જો તમારે બધી બાબતોમાં ખરેખર સમાન બનવું હોય, તો બંધારણના નિર્માતાઓએ કલમ 15(2), 17 અને 23 અને 24 જેવી મુક્તિની જોગવાઈઓ દ્વારા સમાજના તમામ વર્ગોને જે પ્રતિબદ્ધતા આપી છે, તે આપણામાંના દરેકે તેના વચન પ્રમાણે જીવવું જોઈએ. મેન્યુઅલ સ્કેવેન્જિંગની પ્રથા સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થાય તેની ખાતરી કરવી તે કેન્દ્ર અને રાજ્યોની ફરજ છે. આપણામાંના દરેક વસ્તીના મોટા ભાગના લોકો ઋણી રહેલા છે, જેઓ અમાનવીય પરિસ્થિતિઓમાં વ્યવસ્થિત રીતે જીવી રહ્યા છે. બંધારણીય પ્રતિબંધો અને કાયદા 2013ની જોગવાઈઓ અનુસાર, કેન્દ્ર અને રાજ્યો પર અધિકારો-જવાબદારીઓની નિમણૂક કરવાનો અર્થ એ છે કે, તેઓ પત્ર અને ભાવનામાં જોગવાઈઓનો અમલ કરવા માટે બંધાયેલા છે.”

બધા નાગરિકો પર જવાબદારી રહેલી છે : જસ્ટિસ ભટ્ટ

જસ્ટિસ ભટ્ટે જણાવ્યું કે, “બધા નાગરિકો પર સાચા બંધુત્વની જવાબદારી રહેલી છે. તે કારણ વિના નથી કે આપણા બંધારણમાં ગૌરવ અને બંધુત્વના મૂલ્ય પર ખૂબ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. આજે આપણે બધાએ જાગવું પડશે કે જેથી કરીને આપણા લોકોની પેઢીઓના ભાગ્યમાં જે અંધકાર છવાયેલો છે તે દૂર થાય અને તેઓ આ સ્વતંત્રતાઓ અને ન્યાય-સામાજિક, આર્થિક તેમજ રાજકીય બાબતો કે જેને આપણે માની લઈએ છીએ તેનો આનંદ માણી શકે.”

આ પણ વાંચો :હોસ્પિટલની ‘બેદરકારી’ના કારણે દર્દીના મૃત્યુના કિસ્સામાં SCએ અરજી ફગાવી