ગુજરાતમાં સ્માર્ટ પ્રીપેઈડ મીટરના મુદ્દે વિરોધની આંધી, વડોદરાની ગૃહિણીઓએ શું કહ્યું જાણો

અમદાવાદ, 18 મે, 2024: રાજ્યમાં છેલ્લા બે દિવસથી સ્માર્ટ મીટરનો વિવાદ ચર્ચાના, મીડિયાના અને સોશિયલ મીડિયાના ચકડોળે ચડ્યો છે. હંમેશાં નવી ટેકનોલોજીનો પહેલા તબક્કે વિરોધ કરવામાં સૂરાપૂરા ભારતીયો સ્માર્ટ મીટરનો પણ જોરશોરથી વિરોધ કરી રહ્યા છે અને તેમાં તેમને રાજકારણીઓનો પણ સાથ મળી રહ્યો છે. આવું જ કંઇક હાલ ગુજરાતમાં વીજળી વિભાગ દ્વારા શરૂ કરાયેલા પ્રીપેડ સ્માર્ટ મીટરમાં જોવા મળી રહ્યું છે. ચાલો એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ કે જનતા શા માટે સ્માર્ટ મીટરનો વિરોધ કરી રહી છે.

શા માટે લોકો સ્માર્ટ મીટરનો વિરોધ કરી રહ્યા છે?
વિરોધ કરવા પાછળનું કારણ સ્માર્ટ મીટર રેગ્યુલર મીટર કરતા વધુ ઝડપથી ચાલે છે તેવું કહેવાય છે. સ્માર્ટ મીટરને કારણે બિલ બમણું થઈ રહ્યું હોવાનું લોકોને લાગે છે. લોકોની વાત સાંભળીને એવું લાગે છે કે જાણે બધા જ મીટર ખરાબ છે અને આ સ્માર્ટ મીટર આવવાથી આખી સિસ્ટમ પડી ભાંગશે. જે રીતે લોકોના વિરોધની રીલ વાઈરલ થઈ રહી છે, પહેલી નજરે તો એવું જ લાગી રહ્યું છે. સ્થાનિક ન્યૂઝ ચેનલોમાં પણ ઊંચા બિલની વાતો હતી પરંતુ તેની પાછળનું કારણ કોઈ બતાવતું ન હતું.

स्मार्ट मीटर का विरोध क्यों ??

किसी भी समाज में जब कोई बदलव होता है तो लोग उसे बहुत ही ज्यादा रेजिस्टेंस के साथ स्वीकार करते हैं, क्योंकि पुराने सिस्टम की आदत कुछ इस कदर लग जाती है की नयी व्यवस्था को अपनाने से हम परहेज करने लगते हैं ..ऐसा ही कुछ इन दिनों गुजरात में बिजली विभाग… pic.twitter.com/Vn15TP2V6b

— Nirnay Kapoor (@nirnaykapoor) May 18, 2024

શું સ્માર્ટ મીટર ઝડપથી ચાલવાના સમાચાર માત્ર અફવા છે?
આ સમગ્ર મામલાની તપાસ કરવામાં આવી અને હકીકતો ચકાસવામાં આવી ત્યારે જાણવા મળ્યું કે સ્માર્ટ મીટરની ઝડપી કામગીરી અંગેનો પ્રચાર ખોટી માન્યતાઓથી ભરેલી છે. આ કારણે હકીકતો રજૂ કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. એવું જાણવા મળ્યું કે લોકોના મનમાં કોઈ શંકા ન રહે તે માટે 100 મીટરના દરેક ક્લસ્ટરમાં રેન્ડમ ધોરણે 5 જૂના મીટર પણ લગાવવામાં આવશે જેને નવા પ્રિ-પેઈડ મીટર સાથે પણ જોડવામાં આવશે જેથી રીડિંગ થઈ શકે. સરખામણી કરવી. તો પછી આ ગેરસમજ ક્યાંથી આવી કે આ મીટર ઝડપથી ચાલે છે?

લોકોના મનમાં આ પ્રશ્ન ઉદભવવાનું કારણ શું છે?
મીટરો ઝડપથી ચાલતા હોવાની ગેરસમજનું સૌથી મોટું કારણ એ છે કે જે ઘરોમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ હેઠળ નવા મીટર લગાવવામાં આવ્યા છે, ત્યાંના રહેવાસીઓની સગવડતા માટે તે સમયે જૂના મીટરનો ઉપયોગ કરવાનું નક્કી કરાયું ન હતું. પરિવારના સભ્યોના ધ્યાને લાવ્યા બાદ વપરાશ ચાર્જને 180 દિવસમાં વિભાજિત કરી તેને રોજના નવા મીટરના વપરાશમાં ઉમેરવાનું શરૂ કર્યું જેના કારણે લોકોને આશ્ચર્ય થયું કે 10 દિવસમાં આટલા વધારાના પૈસા ક્યાં ખર્ચાયા.

વડોદરામાં વિરોધ, ગૃહિણીઓ કહ્યું…

વડોદરા શહેરમાં સ્માર્ટ મીટરો સામે લોકો હવે રસ્તા પર આવી ગયા છે. કાળઝાળ ગરમી હોવા છતા સ્માર્ટ મીટરોની સામે ભારે વિરોધ થઈ રહ્યો છે. શહેરના પ્રીયલક્ષ્મી મીલ વિસ્તારમાં આવેલા એલ કે નગરની મહિલાઓએ આજે સ્માર્ટ મીટરનો વિરોધ કરીને કહ્યું હતું કે, જો મધ્ય ગુજરાત વીજ કંપની સ્માર્ટ મીટરો કાઢી નહીં જાય તો અમે જાતે મીટરો કાઢી નાંખીને વીજ કંપનીની કચેરીમાં ફેંકી આવીશું અને વીજ લાઈનો પર લંગર નાંખીને વીજ સપ્લાય મેળવીને કામ ચલાવીશું. અમને અમારા જૂના મીટરો પાછા જોઈએ છે.

વિરોધ પ્રદર્શનમાં સામેલ એક મહિલાએ કહ્યું હતું કે, મેં ચાર દિવસ પહેલા 2000 રૂપિયાનુ રિચાર્જ કરાવ્યું હતું અને હવે ખાલી 700 રૂપિયા બેલેન્સ છે. ઘરમાં એક જ વ્યક્તિનો પગાર આવે છે તો બિલ ભરીશું કે ખાઈશું? મોદી સરકારને જો અમેરિકા જેવા સ્માર્ટ સિટી બનાવવા હોય તો અમેરિકાની જેમ ભણતર પણ મફતમાં આપે. મોદી સરકાર જો નવા મીટર નાંખવા માંગતી હોય તો કોથળા ભરીને પૈસા મૂકી જાય..ગરીબી હટાવવાની જગ્યાએ ગરીબો જ હટી જાય તેવી કામગીરી સરકાર કરી રહી છે. સ્માર્ટ મીટરો નાંખવાથી તો અમારા મંગળસૂત્રો વેચાઈ જશે.

અન્ય એક મહિલાએ કહ્યું હતું કે, સ્માર્ટ મીટર મૂકી ગયા છે પણ મને તો તેમાં કેટલુ બિલ આવે છે અને કેવી રીતે કામ કરે છે તે જ ખબર નથી પડતી. સ્માર્ટ મીટર બેસાડવા આવેલા લોકોએ અમને 20000 રૂપિયા દંડની અને પોલીસ કાર્યવાહી કરશે તેવી ધમકી આપી હતી. અન્ય એક મહિલાએ આક્રોશ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, અમારે સ્માર્ટ નથી બનવુ. અમને સ્માર્ટ મીટર નથી જોઈતા.મોટી કંપનીઓમાં અને સોસાયટીઓમાં અને મોટા નેતાઓને ત્યાં મીટરો નાંખો.

સ્માર્ટ મીટર આખરે છે શું?

શું છે સ્માર્ટ મીટર અને હાલ આપણા ઘરમાં છે તે સાદા મીટર વચ્ચે તફાવત? તો, સાદા મીટરમાં વીજના વપરાશ પછી બીલ ભરવાનું હોય છે. સ્માર્ટ મીટરમાં પહેલા જ પૈસા આપ્યા પછી વીજળી વાપરી શકાશે. સાદા મીટરમાં બીલ રિડિંગ માટે કર્મચારી આવતો હતો. સ્માર્ટ મીટરમાં બીલ રિંડીંગની જરૂર નહીં પડે, સાદા મીટરમાં બિલ આવે ત્યારે નાણાં ભરવા માટે જવું પડતું હતું. સ્માર્ટ મીટરમાં પહેલા જ રિચાર્જ કરાવું પડે છે, સાદા મીટરમાં રોજનો ચોક્કસ વપરાશ જાણી શકાતો નહતો. સ્માર્ટ મીટરમાં રોજિંદો વીજ વપરાશ જાણી શકાશે.

સાદા મીટરમાં જો બિલ લેટ ભરીએ તો પણ વીજળી ચાલુ રહેતી હતી પરંતુ સ્માર્ટ મીટરમાં રિચાર્જ પત્યું તેની સાથે જ વીજળી ગુલ થઈ જશે, સાદા મીટરમાં વીજ ચોરી થઈ શક્તી હતી. પરંતુ સ્માર્ટ મીટરમાં વીજ ચોરી ભૂતકાળ બની જશે, સાદા મીટરમાં સ્માર્ટ ફોનની જરૂર પડતી નહતી. સ્માર્ટ મીટરમાં સ્માર્ટ ફોન ફરજિયાત રહેશે, સાદા મીટરથી સામાન્ય વ્યક્તિને બીલ ભરવામાં કોઈ સમસ્યા આવતી નહતી.

પ્રીપેડ મીટર અગાઉથી રિચાર્જ કરાવવાનું રહેશે

આ સિવાય પ્રી-પેઈડ મીટરમાં એવી જોગવાઈ છે કે ગ્રાહકે મોબાઈલ ફોનની જેમ એડવાન્સમાં મીટર રિચાર્જ કરાવવું પડશે અને જો તેનો વપરાશ પ્રી-પેઈડ રકમથી રૂ. 300થી વધુ થઈ જશે તો તેની વીજળી કાપવામાં આવશે નહીં. છે, તે ખૂબ જ ક્રેડિટ મેળવશે. જો કે, 300 રૂપિયાની રકમ વટાવ્યા પછી, પાવર કટ થઈ જશે અને રિચાર્જ કર્યા પછી કનેક્શન આપમેળે ફરીથી શરૂ થઈ જશે. રસપ્રદ વાત એ છે કે માઈનસ 300 રૂપિયામાં ગયા પછી પણ વીજળી વિભાગ ગ્રાહકને 5 દિવસનો ગ્રેસ પિરિયડ આપી રહ્યું છે. જો આ સમયગાળામાં પણ રિચાર્જ નહીં થાય તો પાવર કાપવામાં આવશે.

વડોદરામાં બનેલી ઘટના પરથી આખો મામલો સમજીએ

વડોદરાની એક ઘટના પરથી આખો મામલો સમજીએ. વડોદરામાં એક મહિલા એવું કહેતી જોવા મળી રહી છે કે તેનું બિલ બમણું થઈ ગયું છે. તેની વાસ્તવિકતા એ છે કે રિચાર્જની રકમનો ઉપયોગ કર્યા પછી, મહિલાએ 300 રૂપિયાની મર્યાદા વટાવી દીધી. 5 દિવસની ગ્રેસ પણ વીતી ગઈ અને એ પછી 3 દિવસની રજા આવી (નિયમ મુજબ રજાના દિવસે પણ વીજળી કાપવામાં આવી ન હતી). બાદમાં વીજળી કપાઈ જતાં તે સબ ડિવિઝન ઓફિસમાં જઈને રિચાર્જ કરાવ્યો હતો.

મહિલાનું કનેક્શન શરૂ થઈ ગયું પરંતુ તેના રૂ. 1500ના રિચાર્જમાંથી રૂ. 300ની એક્સેસ રકમ + 8 દિવસ માટે એક્સેસ વપરાશ ચાર્જ (જેમાં મર્યાદા વટાવી જવા છતાં પાવર ડિસ્કનેક્ટ થયો ન હતો) તરત જ કાપી લેવામાં આવ્યો. હવે માહિતીના અભાવે તેને લાગ્યું કે તેનું બિલ વધારે આવી રહ્યું છે, પરંતુ બાદમાં જ્યારે તેને સાચું કારણ જણાવવામાં આવ્યું તો તેની મૂંઝવણ દૂર થઈ ગઈ. જો કે, ત્યાં સુધીમાં આ સમાચાર એટલા વાયરલ થઈ ગયા હતા કે અન્ય જિલ્લાના લોકોને પણ એવું લાગવા લાગ્યું હતું કે તેમના મીટર પણ ઝડપથી ચાલી રહ્યા છે. આને ‘ફિયર ઑફ અનોન’ કહેવામાં આવે છે, એટલે કે જ્યારે પણ કોઈ નવી સિસ્ટમ આવે છે ત્યારે તેના વિશે શંકા હોય છે.

સરકારે જાગૃતિ ફેલાવવાની જરૂર છે

આવી સ્થિતિમાં, એવું કહી શકાય કે સરકારે તેના વિશે વધુ જાગૃતિ ફેલાવવાની જરૂર છે. આ સિસ્ટમ ખરેખર ઉપયોગી છે કારણ કે:

• આપણને વીજળીના વપરાશ વિશે વાસ્તવિક સમયની માહિતી મળશે અને અમે તેને નિયંત્રિત પણ કરી શકીશું.
• સરકારી સ્તરે વિતરણ ખોટ પણ ઘટશે.
• જો વિભાગના હાથમાં પૈસા હશે તો સેવાઓ પણ વધુ સારી બનશે.

બિહાર, આસામ અને આંધ્રપ્રદેશ જેવા રાજ્યોમાં સ્માર્ટ મીટર સિસ્ટમ સફળતાપૂર્વક લાગુ કરવામાં આવી છે. નોઈડાની મોટી કોલોનીઓમાં પણ આ સિસ્ટમ સફળતાપૂર્વક ચાલી રહી છે, તો ગુજરાતમાં કેમ નહીં? જો કે, આ સિસ્ટમને સુરત, ગુજરાતમાં શ્રેષ્ઠ પ્રતિસાદ મળી રહ્યો છે. ત્યાં, આ મીટરો પહેલા GEB કોલોનીમાં અને બાદમાં સુરતના પાલ વિસ્તારમાં લગાવવામાં આવ્યા હતા જ્યાં લોકો ઝડપથી માહિતી સ્વીકારી શકતા હતા. આ રીતે જોવામાં આવે તો, સ્માર્ટ મીટરનો વિરોધ ખોટી માન્યતાઓ પર આધારિત છે અને જાગૃતિના અભાવે થઈ રહ્યો છે.

આ પણ વાંચોઃ ગુજરાત સહિત દેશભરની મદ્રેસાઓમાં બિન-મુસ્લિમ વિદ્યાર્થીઓની હાજરી અંગે તપાસ