સેક્સ સ્કેન્ડલના આરોપી પ્રજ્વલ રેવન્નાને જર્મનીથી ભારત લાવી શકાય, જાણો શું કહે છે કાયદો

HD ન્યૂઝ ડેસ્ક, 1 મે : અશ્લીલ સીડી કેસના આરોપી પ્રજ્વલ રેવન્નાને જેડીએસ પાર્ટીમાંથી સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યો હતો. રેવન્નાના વાંધાજનક વીડિયો વાયરલ થતા દેશ છોડીને જર્મની ભાગી ગયો છે. પરિવારનું કહેવું છે કે રેવન્ના પહેલેથી જ ત્યાં જવાની યોજના બનાવી રહ્યો હતો. અને આ આરોપો સાથે તેને કોઈ લેવાદેવા નથી. મુદ્દો એ છે કે ગુનેગારો ગુના કર્યા પછી વારંવાર વિદેશમાં આશરો કેમ લે છે? શું આ પછી તેમની ધરપકડની શક્યતા ઘટી જાય છે?

જર્મન એમ્બેસીએ આ મામલે ટિપ્પણી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. જર્મન એમ્બેસીના ચીફ જ્યોર્જ એન્ઝવેઈલરનું કહેવું છે કે તેમણે આ વિશે સમાચારમાં વાંચ્યું છે પરંતુ હજુ સુધી આ બાબતે સંપૂર્ણ માહિતી નથી. દરમિયાન કોંગ્રેસ સહિત અનેક વિપક્ષી દળો રેવન્નાને જર્મનીથી પરત બોલાવવાની માંગ કરી રહ્યા છે. કોંગ્રેસ નેતા અલકા લાંબાએ કહ્યું કે કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રીએ પ્રત્યાર્પણ માટે વિદેશ મંત્રાલયને પત્ર લખવો જોઈએ જેથી કરીને ફરાર આરોપીઓને જલ્દી પરત મળી શકે.

ગુનો કર્યા પછી શા માટે વિદેશ ભાગે છે?

ગુનો કર્યા પછી ભાગવું એ ‘સમય કાઢવા’ જેવું છે. આ સમય દરમિયાન ગુનેગાર ભાગી જવાના રસ્તા શોધી કાઢે છે. આ પહેલા પણ ઘણી વખત જોવા મળ્યું છે. ગયા વર્ષે જ્યારે ખાલિસ્તાની ઉગ્રવાદી અમૃતપાલ ગુમ થયો હતો, ત્યારે એવી શંકા હતી કે તે કોઈ અન્ય દેશમાં ભાગી ગયો હશે, પરંતુ બાદમાં તે દેશની અંદર મળી આવ્યો હતો. આર્થિક બાબતોમાં ઘણા મોટા ગુનેગારો છે, જેઓ વિદેશી મહેમાન બનીને રહે છે.

ભાગેડુ ગુનેગારો કેવી રીતે પકડાય છે?

આ માટે પ્રત્યાર્પણ સંધિ ઉપયોગી છે. પ્રત્યાર્પણ એટલે પાછા ફરવું. સરળ રીતે સમજવા માટે, જો આપણને આકસ્મિક રીતે કોઈ અન્યની માલિકીની વસ્તુ મળી જાય, તો આપણે તેને માંગણી પર પરત કરવી પડશે. આ પ્રત્યાર્પણ છે. ગુનેગારોના મામલામાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે આ સંધિ કરવામાં આવી હતી. આ અંતર્ગત બે દેશો વચ્ચે એક સમજૂતી છે કે જો તેમનો કોઈ ગુનેગાર બીજા દેશમાં પહોંચે છે તો તેને પરત કરવામાં આવશે. ઉદાહરણ તરીકે, જો ભારતમાંથી કોઈ બ્રિટન જાય છે, અથવા તેનાઠુ ઉલટું કોઈ ભારત આવે તો ગુનેગારને આશ્રય આપતા નથી અને તેને પાછા મોકલઈ દેવામાં આવે છે.

જર્મની સાથે કોઈ કરાર છે?

આ દેશે વર્ષ 2001માં ભારત સાથે કરાર કર્યો હતો. ત્રણ વર્ષ પહેલાં પ્રજ્વલ જેવો જર્મન આરોપી ભારતાવ્યો હતો. તેના પર બાળ યૌન શોષણ અને પોર્ન ફિલ્મો બનાવવાનો આરોપ હતો. આ અંગે, જર્મન સરકારે, વિનંતી કરતા ભારતના વિદેશ મંત્રાલયને ઔપચારિક પત્ર મોકલ્યો હતો. દરમિયાન, એવું જાણવા મળ્યું હતું કે આરોપી પહેલાથી જ કર્ણાટકમાં એક નિયમનો ભંગ કરવા બદલ ટ્રાયલ ચાલી રહ્યો હતો. ગયા વર્ષે તેને પ્રત્યાર્પણ કાયદા હેઠળ જર્મની પરત મોકલવાની મંજૂરી મળી હતી.

શું કહે છે બંને દેશો વચ્ચેનો કરાર?

ભારત અને જર્મનીમાં પ્રત્યાર્પણ સંધિની પ્રથમ શરત એ છે કે જે ગુના માટે આરોપીને સમન્સ મોકલવામાં આવે છે, તે બંને દેશોમાં અપરાધની શ્રેણીમાં આવે છે અને તેના માટે ઓછામાં ઓછી એક વર્ષની સજા થઈ શકે છે. તેનો અર્થ એ કે ગુનો નાની ચોરી જેવો ન હોવો જોઈએ.

ક્યારે નથી મળતી મંજૂરી ?

– જો દેશને લાગે છે કે તેના દેશમાં આશરો લઈ રહેલા આરોપીને રાજકીય કારણોસર પરેશાન કરવામાં આવી રહ્યો છે, તો તે તેને પરત મોકલવામાં પણ સંકોચ કરી શકે છે.

– પ્રત્યાર્પણ સંધિની કલમ 5 કહે છે કે દેશ એવા કોઈપણ આરોપીને પરત કરવાનો ઈન્કાર કરી શકે છે જેની ઉંમર ઘણી નાની હોય.

– આશ્રયના દેશમાં મોકલવામાં આવેલા પ્રત્યાર્પણની વિનંતી સ્પષ્ટ ન હોય, આરોપો સ્પષ્ટ ન હોય તો પણ તે આરોપીને પરત મોકલતો નથી.

– પ્રત્યાર્પણની કલમ 12 કહે છે કે માંગ લેખિતમાં હોવી જોઈએ અને રાજદ્વારી માધ્યમથી હોવી જોઈએ, અન્યથા તેના પર કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે નહીં.

– જો કોઈની સામેના આરોપો ગંભીર છે તો દેશ પોતે જ તાત્કાલિક પગલાં લઈ શકે છે અને તેને પોતાની જેલમાં પ્રોવિઝનલ કસ્ટડીમાં રાખી શકે છે.

– ભારત અને જર્મની વચ્ચેના કરારમાં એક સમસ્યા એ છે કે જર્મનીમાં મૃત્યુદંડ નાબૂદ કરવામાં આવ્યો છે, જ્યારે ભારતમાં તે હજુ પણ અસ્તિત્વમાં છે. આવી સ્થિતિમાં જો જર્મની ઈચ્છે તો મૃત્યુદંડની સજા પામેલા ગુનેગારને પણ પરત મોકલવાનો ઈન્કાર કરી શકે છે.

– માનવાધિકારના ઉલ્લંઘનને ટાંકીને, અન્ય દેશ ગુનેગારને અમને પરત કરવાનો ઇનકાર કરી શકે છે.

ગુનેગારો પણ પડકારી શકે છે.

ગુનાહિત યજમાન દેશની કોર્ટમાં કેસને પડકારે છે. તેઓ વારંવાર દલીલ કરે છે કે તેમના દેશની જેલમાં તેમના જીવને જોખમ છે. અથવા પાછા ફરતી વખતે માર્યા જશે. ઘણી વખત ગુનેગારો એમ પણ કહે છે કે તેમના દેશનું હવામાન તેમના હાલના સ્વાસ્થ્ય માટે સારું નથી. આ રીતે સમય પસાર થાય છે. જ્યાંથી ગુનેગારે ગુનો કર્યો છે તે સ્થળની સરકારમાં ફેરફારથી પણ પ્રત્યાર્પણ કેટલો સમય લાગશે અથવા તે બિલકુલ થશે કે કેમ તે અંગે પણ ફરક પડે છે.

દેશ ગુનેગારને શા માટે આશ્રય આપે છે?

આમાં તેમને સીધો ફાયદો મળે છે. જો ગુનેગાર ઘણા પૈસાની ઉચાપત કરીને નાસી છૂટે તો સ્વાભાવિક છે કે તેની પાસે ઘણા પૈસા હશે. એક યા બીજી રીતે તે યજમાન દેશને ખાતરી આપે છે કે તે તેમાં રોકાણ કરશે. આ કારણે દેશો થોડા સમય માટે ગુનેગારોને સુરક્ષિત આશ્રય આપતા રહે છે.

ભારતની કોની સાથે સંધિ છે?

વિદેશ મંત્રાલયની સત્તાવાર સાઇટ અનુસાર, ભારતની 48 દેશો સાથે પ્રત્યાર્પણ સંધિ છે. તેમાં અમેરિકા, બ્રિટન, કેનેડા, ફ્રાન્સ, જર્મની, ઓસ્ટ્રેલિયા, સાઉદી અરેબિયા અને રશિયા જેવા મોટા દેશો પણ સામેલ છે. અમારી પાસે 12 દેશો સાથે પ્રત્યાર્પણની વ્યવસ્થા છે. આ બંને વચ્ચેનો સૌથી મોટો તફાવત લેખિત અને બોલાયેલા વચનો વચ્ચેનો છે. ગોઠવણમાં કેસ થોડો હળવો બને છે. જો દેશ ઈચ્છે તો વિનંતી પર સંપૂર્ણ મૌન જાળવી શકે છે.

આ પણ વાંચો :તાળા અને ચાવીથી શરૂ કરીને… ચંદ્ર સુધી પહોંચવાની ગોદરેજની સફર છે રસપ્રદ