મોસ્કોઃ યુક્રેન પર રશિયાના આક્રમણને કારણે અમેરિકા સહિત અનેક પશ્ચિમી દેશોએ રશિયા પર પ્રતિબંધોનો વરસાદ કર્યો છે. તેના કારણે રક્ષા ઉત્પાદનથી લઈને રશિયાની અર્થવ્યવસ્થા પર ઊંડી અસર પડી છે. કેટલાક અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે પ્રતિબંધોને કારણે રશિયા શસ્ત્રો બનાવવા માટે વપરાતા કાચા માલની અછતનો સામનો કરી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં યુક્રેનમાં રશિયન આર્મીના સ્પેશિયલ મિલિટરી ઓપરેશનને પણ અસર થઈ રહી છે. જે બાદ યુકે સ્થિત ડિફેન્સ થિંક ટેન્ક રોયલ યુનાઈટેડ સર્વિસ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (RUSI)એ એક રિપોર્ટ જારી કરીને દાવો કર્યો છે કે ઘણી ભારતીય કંપનીઓ યુક્રેનમાં ઉપયોગમાં લેવાતા રશિયન હથિયારો માટે પશ્ચિમી બનાવટના પાર્ટસ સપ્લાય કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
“ઓપરેશન ઝેડ: ધ ડેથ થ્રુ ઓફ એન ઈમ્પીરીયલ ડિલ્યુઝન” શીર્ષક ધરાવતા આ અહેવાલને જેક વોટલિંગ અને રોયલ યુનાઈટેડ સર્વિસીસ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ખાતે લેન્ડ વોરફેરના વરિષ્ઠ વિશ્લેષણ ફેલો નિક રેનોલ્ડ્સ દ્વારા લખવામાં આવ્યો હતો. તેણે પોતાના રિપોર્ટમાં એમ પણ કહ્યું છે કે પશ્ચિમી દેશોના પ્રતિબંધો છતાં યુક્રેનમાં ઉપયોગમાં લેવાતા ઘણા હથિયારોમાં વિદેશી ઘટકો મળી આવ્યા છે. તેણે એ પણ નોંધ્યું છે કે યુદ્ધના મેદાનમાંથી પ્રાપ્ત થયેલી તમામ મુખ્ય રશિયન શસ્ત્ર પ્રણાલીઓમાં એક સુસંગત પેટર્ન જોવા મળી હતી.
રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે રશિયાનું 9M949 ગાઈડેડ 300 mm રોકેટ તેના નેવિગેશન માટે યુએસ નિર્મિત ફાઈબર ઓપ્ટિક જાયરોસ્કોપનો ઉપયોગ કરે છે. રશિયન TOR-M2 એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ પ્લેટફોર્મના રડારને નિયંત્રિત કરતું કમ્પ્યુટર યુકે-ડિઝાઇન કરેલા ઓસિલેટરનો ઉપયોગ કરે છે. સમાન વિદેશી ઘટકોનો ઉપયોગ ઈસ્કેન્ડર-એમ, કાલિબ્ર ક્રૂઝ મિસાઈલ, Kh-101 એર-લોન્ચ્ડ ક્રૂઝ મિસાઈલ અને અન્ય ઘણા હથિયારોમાં પણ થાય છે.
આ રિપોર્ટ લખનારા નિષ્ણાતોએ દાવો કર્યો છે કે રશિયન સૈન્યના મોટા ભાગના શસ્ત્રો યુએસ, યુકે, જર્મની, નેધરલેન્ડ, જાપાન, ઈઝરાયેલ, ચીન અને અન્ય પ્રદેશોમાંથી મેળવેલા જટિલ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ સાધનો પર આધારિત છે. જો કે, તે સ્પષ્ટ નથી કે તેમને બનાવનાર પશ્ચિમી કંપનીઓ જાણતી હતી કે તેનો ઉપયોગ રશિયન સૈન્ય માટે શસ્ત્રો બનાવવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેના ઘણા ઘટકોમાં એવી તકનીકોનો સમાવેશ થાય છે જેનો ઉપયોગ બે રીતે થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, તે જાણવું ખૂબ મુશ્કેલ છે કે તેનો ઉપયોગ લશ્કરી ઉપયોગ માટે કરવામાં આવશે કે બીનલશ્કરી હેતુઓ માટે.
લેખકો એવો પણ દાવો કરે છે કે રશિયાએ ત્રીજા દેશો દ્વારા આવા ઘટકો મેળવવા માટેની વ્યવસ્થા ગોઠવી છે. આવી સ્થિતિમાં, રશિયામાં આ ઘટકોની ઍક્સેસને પ્રતિબંધિત કરવાનો અર્થ એ છે કે ભારત જેવા દેશોમાં તે માલની નિકાસ બંધ કરવી, જેમાંથી કેટલાકનો ઉપયોગ નાગરિક હેતુઓ માટે થાય છે. અમારા સહયોગી પ્રકાશન ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયા સાથેની વાતચીતમાં, યુકે સરકારના સૂત્રોએ પણ કહ્યું કે આ ઉપકરણો એવા છે કે જે રશિયા અન્ય દેશો દ્વારા મેળવી શકે છે. આ વ્યાપારી અને ઔદ્યોગિક સાધનો છે, જે નિકાસ નિયંત્રણોને આધીન નથી અને વિશ્વભરના સપ્લાયરો પાસેથી ખરીદી શકાય છે.
