ચૂંટણી પરિણામો બાદ મહારાષ્ટ્રમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગી શકે છે : આવા છે કારણ
નવી દિલ્હી, 22 નવેમ્બર : હાલમાં, મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં ચર્ચા એ છે કે શું મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામો જાહેર થયા પછી તરત જ રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવામાં આવશે. આ માત્ર એક મૂલ્યાંકન છે, પરંતુ સંજોગો આ દિશામાં નિર્દેશ કરે છે. જ્યારે 15 ઓક્ટોબરે મહારાષ્ટ્રમાં વિધાનસભા ચૂંટણીના કાર્યક્રમની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, તે સમયે ઘણા રાજકીય વિશ્લેષકોએ કહ્યું હતું કે આનાથી બંધારણીય સંકટની સ્થિતિ સર્જાઈ શકે છે. વાસ્તવમાં, મતગણતરી તારીખ 23મી નવેમ્બરે જાહેર કરવામાં આવી હતી અને વર્તમાન વિધાનસભાનો કાર્યકાળ 26મી નવેમ્બરે સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. ચૂંટણી પરિણામો અને મહારાષ્ટ્ર સરકારનો કાર્યકાળ પૂરો થવામાં ગણતરીના કલાકનો સમય બાકી છે. એટલે કે મહારાષ્ટ્રની નવી સરકારે બે દિવસમાં શપથ લેવાના છે. પરંતુ, એમવીએ અને મહાયુતિ બંને ગઠબંધનમાં મુખ્યમંત્રી પદને લઈને જે રીતે ઝઘડો ચાલી રહ્યો છે, તે જોતાં એવું લાગતું નથી કે નવી સરકાર અંગે ટૂંક સમયમાં કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવશે. અને જો બંને ગઠબંધન સમાન ચૂંટણી પરિણામોમાં બેઠકો એકત્રિત કરે છે, તો હોર્સ-ટ્રેડિંગ થશે. એકંદરે, 48 કલાકથી ઓછા સમયમાં મહારાષ્ટ્રની નવી વિધાનસભાની રચના શક્ય જણાતી નથી.
1- મહારાષ્ટ્ર ચૂંટણીમાં સ્પષ્ટ બહુમતી મળવાના ચાન્સ ઓછા છે.
તમામ Exit poll પર નજર કરીએ તો એવું લાગે છે કે બે ગઠબંધન મહાયુતિ અને મહાવિકાસ આઘાડી વચ્ચે બહુ જ નજીવો તફાવત છે. વાસ્તવમાં, લગભગ 90 ટકા Exit pollમાં મહાયુતિ આગળ દેખાઈ રહી છે. પરંતુ કમનસીબે કોઈ પક્ષને બહુમતી મળતી દેખાતી નથી. સ્વાભાવિક છે કે જ્યારે કોઈ પક્ષને બહુમતી નહીં મળે ત્યારે ધારાસભ્યોનું Horse trading થશે. મહારાષ્ટ્રમાં આખો પક્ષ એક ગઠબંધનમાંથી બીજા ગઠબંધનમાં જવાનો ઇતિહાસ ધરાવે છે. મહાયુતિ અને મહાવિકાસ આઘાડી બંનેમાં સીએમ પદ માટે ઘણા લોકો લડી રહ્યા છે. એકનાથ શિંદે(Eknath shinde) ફરીથી લોટરી જીતી શકે છે. જો ભાજપ મહાયુતિમાં તેના કોઈપણ નેતાને મુખ્યમંત્રી બનાવવાનું વિચારે છે, તો MVA તેમને આ પદ ઓફર કરી શકે છે. Ajit Pawar અને Sharad Pawar એક થઈને પોતાના માટે CM પદની માંગ કરી શકે છે. આવી ઘણી પરિસ્થિતિઓ ઊભી થશે જેને ઉકેલવામાં સમય લાગશે. સ્વાભાવિક છે કે, આને આધાર તરીકે વાપરીને રાજ્યપાલ રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસનની ભલામણ કરી શકે છે.
2- નવી સરકાર માટે વ્યાપક તોડફોડનો ભય
મહારાષ્ટ્રમાં પહેલીવાર 6 પક્ષો લડાઈમાં છે. જ્યારે આટલા બધા પક્ષો મજબૂત સ્થિતિમાં છે, ત્યારે ચૂંટણીના પરિણામો લટકાવવાની શક્યતાઓ વધારે છે. પણ જો આમ ન થાય અને બંને ગઠબંધન વચ્ચે 10 થી 15 સીટોનો તફાવત રહે તો દેખીતી રીતે તોડફોડની શક્યતા વધી જાય. સ્વાભાવિક છે કે આવી સ્થિતિમાં Horse tredingની શક્યતા નકારી શકાય તેમ નથી. માત્ર ધારાસભ્યોનું Horse trading જ નહીં પરંતુ મહાગઠબંધનનો ચહેરો પણ બદલાઈ શકે છે. CM પદની મહત્વકાંક્ષાને કારણે મોટી ઉથલપાથલ પણ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં માત્ર 3 દિવસમાં સરકાર બનાવવી અશક્ય લાગી રહી છે. રાજ્યપાલ આવી સ્થિતિમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસનની ભલામણ કરી શકે છે.
3- શું મહારાષ્ટ્રમાં લડાઈ માટે ચૂંટણી પંચ અને ભાજપની મિલીભગત જવાબદાર છે?
જ્યારે ચૂંટણી પંચે મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીના(Maharashtra Assembly Elections) કાર્યક્રમની જાહેરાત કરી ત્યારે શિવસેના (UBT) નેતા સંજય રાઉતે(Sanjay Raut) કહ્યું કે મહાગઠબંધન સરકાર રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવાની યોજના બનાવી રહી છે. રાઉતે કહ્યું કે ચૂંટણી પંચે આને ધ્યાનમાં રાખીને ચૂંટણી કાર્યક્રમ બનાવ્યો છે. રાઉતના આરોપો પાછળનું સત્ય જાણી શકાયું નથી, પરંતુ વાસ્તવિકતા એ છે કે પરિણામોની જાહેરાત અને વિધાનસભાની વર્તમાન ટર્મ પૂરી થવામાં માત્ર ત્રણ દિવસ બાકી હતા. રાઉતે એ વ્યવહારિક મુશ્કેલીનો પણ નિર્દેશ કર્યો હતો કે વિધાનસભ્ય પક્ષના નેતાને ચૂંટવા માટે ધારાસભ્યોએ સમગ્ર રાજ્યમાંથી આવવું પડશે. મહારાષ્ટ્ર એક મોટું રાજ્ય છે અને તેમાં સમય લાગશે. રાઉતે ગૃહમંત્રી અમિત શાહ(Amit Shah) પર સીધો આરોપ લગાવ્યો હતો કે તેઓ નથી ઈચ્છતા કે મહારાષ્ટ્રમાં MVA સરકાર બને. તેઓ 26 નવેમ્બર પછી તરત જ રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવા માંગે છે અને તેથી આટલી ટૂંકી સમય મર્યાદા આપવામાં આવી હતી. તેઓ ભાજપ પર ચૂંટણી પંચનો(Election Commission) ઉપયોગ કરીને ચૂંટણીમાં છેડછાડ કરવાનો આરોપ લગાવે છે. સંજય રાઉતના આક્ષેપોમાં પણ યોગ્યતા જણાય છે કારણ કે ઝારખંડ અને મહારાષ્ટ્રની ચૂંટણીઓ જમ્મુ-કાશ્મીર અને હરિયાણાની ચૂંટણીઓ સાથે અથવા તેના પછી તરત જ યોજાઈ શકી હોત. અને આમ કરવાથી આ લડાઈ ન થાય.
4- ચૂંટણી પંચ સામેના આક્ષેપોમાં કેટલું તથ્ય છે?
ચૂંટણી પંચ(Election Commission) હવામાન, તહેવારો, સુરક્ષા દળોની ઉપલબ્ધતા અને પરીક્ષાઓ જેવા અન્ય પરિબળોને પણ ધ્યાનમાં લે છે જે નક્કી કરવા માટે કોઈપણ રાજ્યમાં કયા મહિને અને તારીખે ચૂંટણી યોજવામાં આવે છે. પરંતુ સમયપત્રક નક્કી કરવામાં સૌથી મહત્ત્વનું પરિબળ એ વિધાનસભાની સમાપ્તિની તારીખ છે, કારણ કે નિયમ પ્રમાણે આ તારીખ પહેલાં ચૂંટણીઓ થવી જોઈએ. હરિયાણા અને જમ્મુ-કાશ્મીરની સાથે મહારાષ્ટ્રમાં ચૂંટણી ન કરાવવા માટે ચૂંટણી કમિશનરે(Election Commissioner) સ્પષ્ટતા કરી હતી કે મહારાષ્ટ્રમાં વરસાદને કારણે BLOનું કામ પણ બાકી છે. ગણેશ ઉત્સવ, પિતૃ પક્ષ, નવરાત્રી અને દિવાળી સહિતના ઘણા તહેવારો પણ છે. આ કારણોસર મહારાષ્ટ્રની ચૂંટણીનું શિડ્યુલ બહાર પાડવામાં આવ્યું નથી.
બંધારણની કલમ 172 (1), જે રાજ્યની વિધાનસભાઓનો કાર્યકાળ નક્કી કરે છે. આ અનુચ્છેદને આધીન, દરેક રાજ્યની દરેક વિધાનસભા, જ્યાં સુધી અગાઉ વિસર્જન ન થાય ત્યાં સુધી, તેની પ્રથમ બેઠક માટે નિમણૂક કરેલ તારીખથી પાંચ વર્ષ સુધી ચાલુ રહેશે, અને વધુ નહીં, અને પાંચ વર્ષની ઉક્ત સમયગાળાની સમાપ્તિ વિસર્જનને આધીન રહેશે. વધુમાં, જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 15 એવી જોગવાઈ કરે છે કે ગૃહની મુદત પૂરી થવાના છ મહિના પહેલા વિધાનસભાની ચૂંટણીનું નોટિફિકેશન બહાર પાડવું જોઈએ નહીં.
પરંતુ તે જ સમયે, ચૂંટણી પંચને ચૂંટણી શેડ્યૂલ નક્કી કરવાનો એકમાત્ર વિશેષાધિકાર આપતી વખતે, તે કોઈપણ સમય મર્યાદા કે જેમાં ચૂંટણીઓ પૂર્ણ થવી જોઈએ અથવા પક્ષો સરકાર રચવા માટે દાવો કરી શકે તે સમયગાળા માટે ફરજિયાત નથી. જો કે, આખી પ્રક્રિયા વિધાનસભાની મુદત પૂરી થયાના છ મહિનામાં પૂર્ણ કરવાની રહેશે. માત્ર આ જોગવાઈને કારણે કોઈ બંધારણીય કટોકટી ઊભી થવાની કોઈ શક્યતા નથી. જો કે તેના વિવિધ અર્થઘટન હોઈ શકે છે. કોઈપણ સરકાર અને અદાલત ઉપરોક્ત જોગવાઈઓને પોતાની રીતે વ્યાખ્યાયિત કરી શકે છે.
સામાન્ય રીતે ચૂંટણી પંચ પરિણામ પછીની ઔપચારિકતાઓ માટે પૂરતો સમય છોડવાનો પ્રયાસ કરે છે, પરંતુ તાજેતરના સમયમાં તેણે વિધાનસભાની અંતિમ તારીખની નજીક પરિણામો જાહેર કર્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, સિક્કિમ અને અરુણાચલ પ્રદેશ વિધાનસભાના પરિણામો 2 જૂનના રોજ જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા, તે જ દિવસે જ્યારે તેમની મુદત પૂરી થઈ હતી.
આ પણ વાંચો : ઉછીના પૈસા લઈ શેર બજારમાં કર્યું રોકાણ, આ 3 શેર ખરીદ્યા અને કિસ્મત ખુલી ગઈ…આજે છે કરોડપતિ
ક્રૂરતા..! દીપડાને રાંધીને ખાઈ ગયા, વનવિભાગે હાથ લાગ્યું માત્ર કપાયેલું માથું
EMI વધશે, SBIએ વ્યાજદરમાં કર્યો વધારો: તમામ લોનને અસર થશે
2 રૂપિયાના શેરમાં વિદેશી રોકાણકારોને પડ્યો રસ, ભાવ પહોંચ્યો આસમાને, શું છે તમારી પાસે?
લગ્નસરાની સિઝનમાં સોના અને ચાંદીના ભાવમાં ઘટાડો, જાણો 7 દિવસમાં કેટલો ઘટ્યો ભાવ
ઝડપથી સમાચાર મેળવવા માટે જોઈન કરો અમારા વોટ્સઅપ ગ્રુપમાં
