પહેલી ફેબ્રુઆરીએ નિર્મલા સીતારમણ સતત છઠ્ઠું બજેટ કરશે રજૂ, શું હશે ફેરફાર?

• પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈએ સૌથી વધુ 10 વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું
• સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ બજેટ પ્રથમ નાણામંત્રી આરકે સન્મુખમ ચેટ્ટીએ રજૂ કર્યું હતું
• નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ દેશના બીજા નાણામંત્રી હશે જે સતત પાંચ સંપૂર્ણ બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે

નવી દિલ્હી, 26 જાન્યુઆરી: નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ સતત છઠ્ઠું બજેટ રજૂ કરશે. આ સાથે, તે દેશના બીજા નાણામંત્રી હશે જે સતત પાંચ સંપૂર્ણ બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે. આ સિદ્ધિ અત્યાર સુધી માત્ર પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈના નામે છે. જ્યારે સીતારામન 1 ફેબ્રુઆરીએ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે, ત્યારે તે મનમોહન સિંહ, અરુણ જેટલી, પી ચિદમ્બરમ અને યશવંત સિંહા જેવા ભૂતપૂર્વ નાણાં પ્રધાનોના રેકોર્ડને પાછળ છોડી દેશે. આ નેતાઓએ સતત પાંચ બજેટ રજૂ કર્યા હતા.

નાણા પ્રધાન તરીકે, પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈએ 1959-1964 વચ્ચે પાંચ વાર્ષિક બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ થનાર નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે વચગાળાના બજેટ પર મતદાન કરવામાં આવશે. આનાથી સરકારને એપ્રિલ-મે માં સામાન્ય ચૂંટણીઓ બાદ નવી સરકાર આવે ત્યાં સુધી અમુક વસ્તુઓ પર ખર્ચ કરવાનો અધિકાર મળશે.

બજેટમાં કોઈ મોટા નીતિગત ફેરફારોની શક્યતા નથી

સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાવાની હોવાથી, સીતારમણ તેમના વચગાળાના બજેટમાં કોઈ મોટા નીતિગત ફેરફારો કરે તેવી શક્યતા નથી. નાણામંત્રીએ ગયા મહિને એક કાર્યક્રમમાં વચગાળાના બજેટમાં કોઈ મોટી જાહેરાત કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા આ માત્ર લેખાનુદાન હશે. વચગાળાનું બજેટ એક વખત સંસદમાં પસાર થઈ ગયા પછી સરકારને એપ્રિલ-જુલાઈ સમયગાળા માટેના ખર્ચને પહોંચી વળવા માટે દેશના સંકલિત ભંડોળમાંથી પ્રમાણસર ભંડોળ ઉપાડવાની મંજૂરી આપશે.

સામાન્ય ચૂંટણી બાદ જૂનની આસપાસ નવી સરકાર રચાય તેવી શક્યતા છે. આવી સ્થિતિમાં, નવી સરકાર જુલાઈમાં 2024-25 માટે સંપૂર્ણ બજેટ લાવશે. સામાન્ય રીતે વચગાળાના બજેટમાં મોટી નીતિગત જાહેરાતો હોતી નથી, પરંતુ અર્થવ્યવસ્થા સામે આવી રહેલી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે વચગાળાનું બજેટ જરૂરી છે. 2014 માં મોદી સરકાર સત્તામાં આવ્યા પછી, અરુણ જેટલીએ નાણા મંત્રાલયનો હવાલો સંભાળ્યો અને 2014-15 થી 2018-19 સુધી સતત પાંચ બજેટ રજૂ કર્યા.

2017માં બજેટ રજૂ કરવાની તારીખમાં થયો ફેરફાર

વર્ષ 2017 પહેલાં વચગાળાનું બજેટ ફેબ્રુઆરી મહિનાની છેલ્લે તારીખે રજૂ થતું પરંતુ વર્ષ 2017 પછી સરકારે બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસને બદલે એક તારીખે રજૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આ સાથે 28 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરવાની સંસ્થાનવાદી યુગની પરંપરાનો અંત આવ્યો હતો. જેટલીની ખરાબ તબિયતને કારણે મંત્રાલયનો વધારાનો હવાલો સંભાળતા પીયૂષ ગોયલે 1 ફેબ્રુઆરી, 2019ના રોજ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. ત્યારથી વચગાળાનું બજેટ રજૂ થવાની તારીખમાં ફેરફાર થયો છે. મોદી સરકારે 2019ની સામાન્ય ચૂંટણી બાદ સીતારમણને નાણા વિભાગની જવાબદારી સોંપી હતી. બજેટ રજૂ કરનાર ઈન્દિરા ગાંધી પછી તેઓ બીજા મહિલા બન્યા. ઈન્દિરા ગાંધીએ નાણાકીય વર્ષ 1970-71નું બજેટ રજૂ કર્યું હતું.

મોરારજી દેસાઈએ સૌથી વધુ 10 વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું

ભારત 2027-28 સુધીમાં 5 અરબ ડોલર અને 2047 સુધીમાં $30 ટ્રિલિયન અર્થતંત્ર બનવાના લક્ષ્ય સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈએ સૌથી વધુ 10 વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું. તેમણે વચગાળાના બજેટ સહિત સતત છ વખત બજેટ રજૂ કર્યા હતા. સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ બજેટ પ્રથમ નાણામંત્રી આરકે સન્મુખમ ચેટ્ટીએ રજૂ કર્યું હતું. સીતારમણ, જે પોતાનું છઠ્ઠું બજેટ રજૂ કરી રહ્યા છે, તે ગ્રામીણ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કેટલાક પગલાં લઈ શકે છે. તેનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં કૃષિ ક્ષેત્રનો વિકાસ દર ચાર ટકાથી ઘટીને 1.8 ટકા થવાની ધારણા છે.

આ પણ વાંચો: નારી શક્તિ થીમઃ કર્તવ્ય પથ પર દેશભરની વૈવિધ્યસભર 1900 સાડી પ્રદર્શિત કરાઈ