નવી દિલ્હીઃ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે પોતાના એક નિર્ણયમાં કહ્યું છે કે વ્યક્તિને સર્જરી દ્વારા તેનું લિંગ બદલવાનો બંધારણીય અધિકાર છે. આ સાથે હાઇકોર્ટે ઉત્તર પ્રદેશના પોલીસ મહાનિર્દેશક (ડીજીપી)ને એક મહિલા પોલીસ કોન્સ્ટેબલની અરજી પર નિર્ણય લેવાનો આદેશ આપ્યો, જેણે સેક્સ રિ-અસાઇનમેન્ટ સર્જરી (એસઆરએસ) માટે પરવાનગી માંગી હતી.
હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સના અહેવાલ મુજબ, અરજીકર્તા ઉત્તર પ્રદેશ પોલીસમાં કોન્સ્ટેબલ છે. તેણીએ 29 એપ્રિલે કોર્ટમાં જણાવ્યું હતું કે તેણી જેન્ડર ડિસફોરિયા અનુભવી રહી છે. 11 માર્ચ 2023 ના રોજ તેણે લિંગ પરિવર્તન સર્જરી માટે જરૂરી મંજૂરી માટે અરજી કરી હતી.
લિંગ ડિસફોરિયા એ એક એવો શબ્દ છે જે વ્યક્તિના જૈવિક લિંગ અને તેમની લિંગ ઓળખ વચ્ચે મેળ ખાતી ન હોવાને કારણે અસ્વસ્થતાની લાગણીનું અનુભવ કરે છે.
અરજદારના કાનૂની પ્રતિનિધિએ 18 ઓગસ્ટના રોજ સુનાવણી દરમિયાન કોર્ટને જણાવ્યું કે, ‘અરજીકર્તાએ 11 માર્ચ 2023ના રોજ લખનૌમાં ઉત્તર પ્રદેશના ડીજીપીને સેક્સ ચેન્જ સર્જરી માટે અરજી કરી હતી. જો કે, આ અંગે કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો નથી જેના કારણે આ અરજી દાખલ કરવામાં આવી છે.
કોન્સ્ટેબલના સર્જરી કરાવવાના અધિકારને માન્યતા આપતા જસ્ટિસ અજિત કુમારની સિંગલ જજની બેન્ચે કહ્યું, ‘એમાં કોઈ શંકા ન હોવી જોઈએ કે જે વ્યક્તિ જેન્ડર ડિસફોરિયાનો અનુભવ કરી રહી છે, જેની ભાવનાત્મક અને મનોવૈજ્ઞાનિક લાક્ષણિકતાઓ વિરોધી લિંગની વિશેષતાઓથી અપ્રમાણસર હોય છે, તેથી તેને સેક્સ પરિવર્તન કરવા માટે સર્જરી કરાવવાનો બંધારણીય અધિકાર છે.
આ આદેશ ગત 18 ઓગસ્ટે પસાર કરવામાં આવ્યો હતો
સુનાવણી દરમિયાન અરજીકર્તાના વકીલે તેમના આવેદનને વિરૂદ્ધ ચર્ચા કરવા માટે રાષ્ટ્રીય કાનૂન સેવા પ્રાધિકરણ Vs ભારત સંઘમાં 2014ના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય- ટ્રાન્સપર્સનના અધિકારો પર ઐતિહાસિક નિર્ણયને ટાંક્યો હતો.
15 એપ્રિલ 2014ના રોજ સર્વોચ્ચ અદાલતે ટ્રાન્સપરસનને ત્રીજા લિંગ તરીકે માન્યતા આપીને તેમના અધિકારોની પુષ્ટિ કરી હતી.
કોર્ટે કહ્યું, “આ સહજ અધિકારને સ્વીકારવામાં નિષ્ફળતા આપણા આધુનિક સમાજમાં લિંગ ઓળખ સિન્ડ્રોમને કાયમી બનાવશે.” કેટલાક કિસ્સાઓમાં આ સિન્ડ્રોમના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે, જેમાં ચિંતા, હતાશા, નકારાત્મક સ્વ-દ્રષ્ટિ અને પોતાની જાતીય શરીરરચના સાથે અસુવિધાનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે મનોવૈજ્ઞાનિક હસ્તક્ષેપ આવી તકલીફ ઘટાડવામાં બિનઅસરકારક સાબિત થાય છે, ત્યારે લિંક પરિવર્તન સર્જરીને જરૂરી માનવામાં આવવી જોઈએ અને તેને સક્રિયપણે પ્રોત્સાહિત કરવી જોઈએ.
કોર્ટે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “અધિકારીઓ સંબંધિત સામગ્રી અને દસ્તાવેજો થકી વિનંતી કરી શકે છે કે કેમ તે મૂલ્યાંકન કરવા માટે કે અરજીને સાચી વિચારણાની જરૂર છે કે નહીં.” આવી રીતના અનુરોધોને નક્કર સામગ્રી દ્વારા સમર્થિત કરવી જોઈએ.
બેન્ચે રાજ્ય સરકારના વકીલને સુપ્રીમ કોર્ટના 2014ના ચુકાદાને અનુરૂપ માર્ગદર્શિકાના અમલીકરણ વિશે માહિતી આપવાનો પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો. સર્વોચ્ચ અદાલતના નિર્દેશમાં ટ્રાંસજેન્ડર વ્યક્તિઓ માટે હોસ્પિટલોમાં તબીબી સંભાળની સાથે સાથે અલગ જાહેર સુવિધાઓની જોગવાઈ અને તેમની સુધારણા માટે સામાજિક કલ્યાણ પહેલની જોગવાઈ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે.
આ પણ વાંચો : ટીવીએસ શોરૂમમાં ભીષણ આગ, આગ લાગવા પાછળ નું કારણ શું?
