વિદેશની જેલોમાં બંધ હજારો ભારતીયોમાંથી મોટાભાગના ખાડી દેશમાં કેદ, શું છે કારણ?

અમદાવાદ, 12 ફેબ્રુઆરી : ગયા વર્ષે, કતારની અદાલતે કથિત જાસૂસીના આરોપમાં આઠ ભૂતપૂર્વ ભારતીય મરીનને મૃત્યુદંડની સજા(Sentenced to death) ફટકારી હતી. ભારત સરકારના હસ્તક્ષેપ પછી, તેમની સજા લાંબી કેદમાં બદલવામાં આવી હતી, અને હવે દરેકને મુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. આ ભારત સરકારની બીજી સૌથી મોટી રાજદ્વારી જીત માનવામાં આવી રહી છે. જો કે માત્ર કતરમાં જ નહીં, વિશ્વના ઘણા દેશોમાં ભારતીયો અલગ-અલગ આરોપમાં જેલની સજા ભોગવી રહ્યા છે. પરંતુ ખાડી દેશમાં(gulf country) સજા ભોગવતા ભરતીયોની(Indians) સંખ્યા સૌથી વધુ છે.

ત્યાંની અદાલતે દોહા સ્થિત અલ દહરા ગ્લોબલ ટેક્નોલોજી(Al Dahra Global Technology) સાથે કામ કરતા 8 ભૂતપૂર્વ ભારતીય નૌકાદળના સૈનિકો (Soldiers of the Indian Navy) સામે કામની આડમાં જાસૂસી કરવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. આ કથિત આરોપમાં તેમને મૃત્યુદંડની સજા સંભળાવવામાં આવી હતી, જે ભારત સરકારના હસ્તક્ષેપ બાદ જેલની સજામાં બદલાઈ ગઈ હતી. હવે મોટી રાહત આપતા દોહા કોર્ટે તમામને મુક્ત કર્યા છે. 7 અધિકારીઓ પણ દેશ પરત ફર્યા.

શું રાજદ્વારી વાટાઘાટો દ્વારા આ બન્યું?

એવું અનુમાન કરવામાં આવી રહ્યું છે કે આ રિલીઝ ભારતના વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની(PM Narendra Modi) કતરના અમીર સાથેની મુલાકાતનું પરિણામ છે. PM મોદીએ COP28 સમિટની બાજુમાં અમીર શેખ તમીમ બિન હમદ અલ-થાની(Sheikh Tamim bin Hamad al-Thani) સાથે મુલાકાત કરી હતી. આ બેઠકમાં શું થયું તે અંગે કોઈપણ દેશ તરફથી કોઈ સત્તાવાર નિવેદન આવ્યું નથી. પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે આ દરમિયાન રિલીઝ પર પણ ચર્ચા થઈ હશે.

વિદેશની જેલોમાં કેટલા ભારતીયો છે?

હજારો ભારતીયો વિવિધ દેશોની જેલોમાં બંધ છે. MEAના 6 મહિના જૂના રેકોર્ડ મુજબ, 90 દેશોમાં 8,330 ભારતીય કેદીઓ છે. આમાં ગુનેગાર સાબિત થયેલા લોકોની સાથે એવા લોકો પણ છે જેમની ટ્રાયલ ચાલી રહી છે. જો કે, આ સંખ્યા વધારે હોઈ શકે છે કારણ કે એવા ઘણા દેશો છે જે ગોપનીયતાને ટાંકીને આ ડેટા શેર કરતા નથી.

કેટલા ભારતીયો જેલમાં છે?

• આ સાડા આઠ હજાર ભારતીયોની આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે તેમાંથી 55 ટકા ગલ્ફ દેશોમાં કેદ છે.
• અહીં 4,630 ભારતીયો છે, જેઓ 6 ગલ્ફ દેશોમાં બંધ છે.
• એકલા કતરની વાત કરીએ તો અહીં 696 કેદીઓ છે. યુએઈમાં સૌથી વધુ 1,611 કેદીઓ છે.
• આ પછી મોટાભાગના ભારતીયો પડોશી દેશોની જેલમાં છે.
• કુલ સંખ્યાના લગભગ 22 ટકા નેપાળ, પાકિસ્તાન, ચીન, બાંગ્લાદેશ, ભૂતાન અને મ્યાનમારમાં કેદ છે.
• આ સિવાય પશ્ચિમી દેશોમાં પણ ભારતીય કેદીઓ છે, પરંતુ સંખ્યા ઘણી ઓછી છે.

કયા ગુનાઓ માટે જેલના સળિયા પાછળ

ગલ્ફમાં પણ UAEની જેલમાં સૌથી વધુ ભારતીયો છે. તેમાંથી મોટા ભાગના સમાન ગુનાઓ ધરાવે છે. લગભગ તમામ ડ્રગ્સ અને આલ્કોહોલ(Drugs and alcohol) જેવા ગુનાઓ સાથે જોડાયેલા હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. આ મુસ્લિમ પ્રભુત્વ ધરાવતા દેશોમાં દારૂ અને કોઈપણ પ્રકારના નશા પર પ્રતિબંધ (Prohibition of intoxication)છે. આ સિવાય ખાડી દેશોમાં કામ માટે જતા ભારતીયો પણ ક્યારેક નાણાકીય છેતરપિંડીમાં ફસાઈ જાય છે. તેમાંથી મોટા ભાગના ઓછા ભણેલા લોકો છે, જેઓ પોતાની તરફેણમાં પુરાવા પણ રજૂ કરી શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં તેઓ લાંબા સમય સુધી જેલમાં રહે છે.

બેદરકારી બદલ સજા

પાડોશી દેશોની વાત કરીએ તો લોકો ઘણીવાર ભૂલથી સરહદ પાર(across the border) કરી જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ભારત કે નેપાળ કે ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચેની સરહદ લાંબી છે, પરંતુ દરેક જગ્યાએ કાયમી વાડ નથી. ઘણા પશુપાલકો તેમના પશુઓની ભૂલથી સરહદ પાર કરી જાય છે. અને પુરાવાના અભાવે ધરપકડ કરવામાં આવે છે.

આ જ વાત દરિયાઈ સરહદના કિસ્સામાં પણ લાગુ પડે છે. ભારતીય માછીમારોને(Indian fishermen) અન્ય દેશની સરહદે પહોંચ્યા બાદ બંદી બનાવી લેવાયા હોવાના અહેવાલો અવારનવાર સામે આવે છે. અન્ય દેશો તપાસ કરે છે કે તેઓ જાસૂસ છે કે નહીં અને સંતોષ પછી જ તેમને છોડી દેવામાં આવે છે.

ગેરકાયદેસર રીતે સરહદ પાર કરવાથી પણ જેલ થઈ શકે છે

અમેરિકા, બ્રિટન કે યુરોપિયન દેશોની જેલમાં બંધ ભારતીયોની કહાની અલગ છે. આમાં મોટાભાગના લોકો એવા છે જેઓ ત્યાં ચોરી છુપી રીતે ઘૂસણખોરી કરવાનો પ્રયાસ કરતા પકડાયા હતા. સારી જીવનશૈલી મેળવવાની લાલચે ગેરકાયદેસર પ્રવેશ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. અને પકડાઈ જાય તો થોડા જ સમયમાં છૂટી જાય છે.

સરકાર શું મદદ કરે છે

નૌકાદળના ભૂતપૂર્વ અધિકારીઓનો કેસ લઈએ તો ભારતીય હસ્તક્ષેપને કારણે જ તેમને મુક્તિ મળી શકે છે. અગાઉ જ્યારે તેમને ફાંસીની સજા સંભળાવવામાં આવી ત્યારે વિદેશ મંત્રાલયે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તેઓ આ સજાને પડકારશે. આ એક હાઈ-પ્રોફાઈલ કેસ છે, પરંતુ સરકાર સામાન્ય ભારતીયોના કેસમાં પણ કામ કરે છે.

આ રીતે ક્રિયા થાય છે

જેમ જ ભારતીય હાઇ કમિશનને(Indian High Commission) ખબર પડે છે કે તેનો એક નાગરિક વિદેશી જેલમાં કેદ છે, તે તરત જ એક્શનમાં આવે છે. સ્થાનિક વહીવટીતંત્ર દ્વારા તેનો સંપર્ક કરવામાં આવે છે, અને તેઓ શોધી કાઢે છે કે વાસ્તવિક કેસ શું છે. આ પછી, તેમના માટે વકીલની જેમ પગલાં લેવામાં આવે છે અને જો જરૂરી હોય તો સરકાર સાથે વાતચીત કરવામાં આવે છે.

2014 થી, કુલ 4,597 ભારતીય કેદીઓને કાં તો મુક્ત કરવામાં આવ્યા છે અથવા તેમની સજા ઘટાડવામાં આવી છે. આ એ આંકડો છે જેમાં કેદીઓને સરકારી મદદ મળી હતી.

વિદેશથી ભારતીય જેલોમાં ટ્રાન્સફર પણ શક્ય છે

આ સિવાય ભારતે 31 દેશો સાથે કરાર કર્યા છે. ટ્રાન્સફર ઓફ સેન્ટેન્સ્ડ પર્સન્સ (Transfer of Sentenced Persons) હેઠળ વિદેશમાં સજા પામેલા ભારતીયોને સ્વદેશ લાવી શકાય છે. તે બાકીની સજા ભારતની જેલમાં ભોગવે છે. આ કરાર એટલા માટે કરવામાં આવ્યો હતો કે કેદીઓને પોતાનું વાતાવરણ અને ખોરાક મળી શકે અને તેઓ સમયાંતરે તેમના પરિવારને પણ મળી શકે. ભારત પણ વિદેશી કેદીઓ સાથે આવું જ કરે છે. Transfer of Sentenced Persons ફક્ત તે કેદીઓને લાગુ પડતું નથી જેમને મૃત્યુદંડની સજા આપવામાં આવી છે.

‘નઝુલની જમીન’ એટલે શું? જેના પર બનેલી ઇમારતને લઇ હલ્દવાનીમાં હિંસા થઇ

હવે Kellogg’s Chocosમાંથી નીકળી ઈયળ, વીડિયો થયો વાયરલ

અયોધ્યાની અનોખી ‘સીતારામ બેંક’, વિદેશઓ પણ ખોલાવી રહ્યાં છે ખાતા, જાણો શું છે ખાસિયત