કચ્છ / ગ્રામજનો શોધવા નીકળ્યા હતા સોનુ, મળી આવી અદ્ભુત વસ્તુઓ

કચ્છ, 21 ફેબ્રુઆરી: ગુજરાતનો કચ્છ જિલ્લો જૈવવિવિધતાથી ભરેલો છે. અહીં હજારો વર્ષ જૂની સંસ્કૃતિના અવશેષો મળી આવ્યા છે. ધોળાવીરા વર્લ્ડ હેરિટેજ(Dholavira World Heritage) સાઈટથી 50 કિમી દૂર લોદ્રાણી ગામમાં સોનું છુપાયેલું હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. જેને શોધવા માટે પાંચ વર્ષ પહેલા ગામના કેટલાક લોકોએ ખોદકામ શરુ કર્યું હતું. પરંતુ તે સમયે તેમને ત્યાં કોઈ સોનું ન મળ્યું પરંતુ હડપ્પન સંસ્કૃતિની(Harappan culture) કિલ્લેબંધી વસાહત મળી.

ગામના લોકોએ આ અંગે ધોળાવીરા હડપ્પન સાઈટના જૂના ગાઈડ જમાલ મકવાણાને જાણ કરી હતી. જ્યારે તેણે જોયું તો તે પણ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયો. કારણ કે ત્યાંથી મળેલા અવશેષો ધોળાવીરાની હડપ્પન સંસ્કૃતિના અવશેષો જેવા જ હતા.

ઓક્સફર્ડ સ્કૂલ ઓફ આર્કિયોલોજીના પુરાતત્વવિદો

જમાલ મકવાણાએ તરત જ ASIના ભૂતપૂર્વ ADG અને પુરાતત્વવિદ્ અજય યાદવને આ અંગે જાણ કરી જેઓ હાલમાં ઓક્સફર્ડ સ્કૂલ ઓફ આર્કિયોલોજીમાં રિસર્ચ સ્કોલર છે. તેમનો સંપર્ક કર્યો. ત્યારબાદ અજય યાદવ અને પ્રોફેસર ડેમિયન રોબિન્સન બંને ગુજરાતના કચ્છ પહોંચ્યા. તેમણે આ પુરાતત્વીય સ્થળની મુલાકાત લીધી હતી.

બંનેએ જણાવ્યું કે નવી જગ્યાના પ્રાચીન સ્થળનું બંધારણ ધોળાવીરા જેવું જ છે. સ્થળ પરથી કેટલાક પથ્થરો હટાવ્યા બાદ ત્યાં ઘણા અવશેષો મળી આવ્યા હતા. આ બધા હડપ્પન યુગના હતા. અજય યાદવે કહ્યું કે અગાઉ ગામલોકોએ આ જગ્યાને મોટા પથ્થરોનો ઢગલો માનીને તેની અવગણના કરી હતી.

મોરોધર નામનું પ્રાચીન સ્થળ

ગામલોકોનું માનવું હતું કે અહીં મધ્યકાલીન કિલ્લો હતો અને અહીં ખજાનો દફનાવવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ જ્યારે અમે તેની તપાસ કરી તો અમને હડપ્પાની વસાહત મળી. લગભગ 4,500 વર્ષ પહેલાં અહીં સંપૂર્ણ સંસ્કૃતિનું શહેર હતું. અમે આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં આ સ્થળની શોધ કરી હતી. તેનું નામ મોરોધર છે. ગુજરાતીમાં તેનો અર્થ ઓછો ખારું અને પીવાલાયક પાણી થાય છે.

અજયના જણાવ્યા અનુસાર, ખોદકામ દરમિયાન હડપ્પન સમયના ઘણા વાસણો મળી આવ્યા છે, જે ધોળાવીરામાં મળેલા અવશેષો જેવા જ છે. આ સ્થળ હડપ્પન સમયગાળાના પછીના તબક્કા (2,600-1,900 બીસી) એટલે કે 1,900-1,300 બીસીની હોવાનું જણાય છે.

બંને પુરાતત્વવિદોનું કહેવું છે કે વિગતવાર તપાસ અને ખોદકામથી વધુ મહત્વની માહિતી મળશે. આ હેરિટેજ સાઇટ અંગેની અમારી સૌથી મહત્વની શોધ એ છે કે મોરોધર અને ધોળાવીરા બંને સમુદ્રની નજીક છે. આ સ્થળ રણની ખૂબ નજીક છે. એટલે કે દરિયાને કારણે આ જગ્યા વર્ષો પહેલા દટાઈ ગઈ હશે. પાછળથી તે રણ બની ગયું હશે.

જ્યારે ધોળાવીરાના અવશેષો મળ્યા ત્યારે પુરાતત્વવિદ્ જે.પી. જોશીએ 1967-68માં ધોળાવીરાની 80 કિમીની ત્રિજ્યામાં સર્વે હાથ ધર્યો હતો. તેમને શંકા હતી કે નજીકમાં અન્ય હડપ્પન સ્થળ હોઈ શકે છે, પરંતુ તે પછી કોઈ નક્કર પુરાવા મળ્યા ન હતા.

ત્યારબાદ, 1989 અને 2005 ની વચ્ચે ધોળાવીરા ખોદકામ દરમિયાન, પુરાતત્વીય નિષ્ણાતોએ પણ આસપાસના વિસ્તારની મુલાકાત લીધી, પરંતુ કંઈ મળ્યું નહીં. હવે જ્યારે ગ્રામજનોએ ખજાનો શોધવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે હડપ્પન યુગના અમૂલ્ય અવશેષો મળી આવ્યા.