અયોધ્યા વિવાદ, ટ્રિપલ તલાક જેવા અનેક ઐતિહાસિક નિર્ણયો આપનાર જસ્ટિસ એસ. એ. નઝીર નિવૃત્ત થાય છે

સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ એસ. અબ્દુલ નઝીર બુધવારે નિવૃત્ત થયા હતા. તે રાજકીય રીતે અત્યંત સંવેદનશીલ અયોધ્યા જમીન વિવાદ, ત્વરિત ‘ટ્રિપલ તલાક’ અને ‘રાઈટ ટુ પ્રાઈવસી’ને મૂળભૂત અધિકાર જાહેર કરવા સહિત અનેક સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદાઓનો ભાગ રહ્યો છે. 17 ફેબ્રુઆરી, 2017ના રોજ સર્વોચ્ચ અદાલતના ન્યાયાધીશ બનેલા જસ્ટિસ નઝીર એ બંધારણીય બેન્ચનો એક ભાગ હતા જેણે 2016માં 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો બંધ કરવાથી લઈને સરકારી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં મરાઠાઓને પ્રવેશ અને નોકરીઓમાં અનામત આપવા સુધીના નિર્ણયો લીધા હતા. , ઉચ્ચ જનતાએ નોકરોના અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના મૂળભૂત અધિકાર જેવી બાબતોમાં તેમના ચુકાદાઓ ઉચ્ચાર્યા.

જસ્ટિસ નઝીરનો જન્મ 5 જાન્યુઆરી, 1958ના રોજ થયો હતો અને 18 ફેબ્રુઆરી, 1983ના રોજ કાયદાની પ્રેક્ટિસ શરૂ કરી હતી. તેમણે કર્ણાટક હાઈકોર્ટમાં પ્રેક્ટિસ શરૂ કરી અને 12 મે 2003ના રોજ એ જ હાઈકોર્ટના વધારાના જજ તરીકે નિમણૂક થઈ. બાદમાં 24 સપ્ટેમ્બર, 2004ના રોજ તેમને કાયમી ન્યાયાધીશ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.

સર્વોચ્ચ અદાલતના ન્યાયાધીશ તરીકેના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, જસ્ટિસ નઝીર બંધારણીય બેંચનો ભાગ હતા જેણે 4:1 બહુમતીથી તેના 2018ના ચુકાદાની સમીક્ષા કરવાની અરજીઓને ફગાવી દીધી હતી. બંધારણીય બેન્ચે કેન્દ્રની મહત્વાકાંક્ષી આધાર યોજનાને બંધારણીય રીતે માન્ય ગણાવી હતી પરંતુ બેંક ખાતા, મોબાઈલ ફોન અને શાળા પ્રવેશને લિંક કરવાનું ફરજિયાત બનાવવા સહિતની તેની કેટલીક જોગવાઈઓને ફગાવી દીધી હતી. તે પાંચ જજની બંધારણીય બેંચમાં જસ્ટિસ નઝીરનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેમણે કહ્યું હતું કે એક રાજ્યના અનુસૂચિત જાતિ/અનુસૂચિત જનજાતિ સમુદાયનો સભ્ય અન્ય રાજ્યમાં સરકારી નોકરીઓમાં અથવા શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં પ્રવેશના લાભનો દાવો કરી શકતો નથી, જો તેની જાતિ અન્ય રાજ્યમાં સૂચિત ન હોય.

તે પાંચ જજની બંધારણીય બેંચનો પણ ભાગ હતો જેણે નવેમ્બર 2019માં અયોધ્યામાં વિવાદિત સ્થળ પર રામ મંદિરના નિર્માણનો માર્ગ સાફ કર્યો હતો અને કેન્દ્રને સુન્ની વક્ફ બોર્ડને બાંધકામ માટે પાંચ એકરનો પ્લોટ ફાળવવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. અયોધ્યા કેસમાં બંધારણીય બેંચનો ભાગ બનતા પહેલા, જસ્ટિસ નઝીર પણ ત્રણ જજોની બેંચનો ભાગ હતા, જેણે 2:1 બહુમતીથી મસ્જિદ અંગેના તેના 1994ના ચુકાદા પર પુનર્વિચાર કરવાનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. મોટી બેન્ચ મોકલવાની ના પાડી હતી.

સર્વોચ્ચ અદાલતે તેના 1994ના ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે મસ્જિદ ઇસ્લામનો અભિન્ન અંગ નથી. અયોધ્યા જમીન વિવાદની સુનાવણી દરમિયાન આ મામલો ઉભો થયો હતો. ‘ટ્રિપલ તલાક’ કેસમાં, પાંચ જજોની બંધારણીય બેન્ચે 3:2 બહુમતીવાળા ચુકાદામાં મુસ્લિમોમાં તાત્કાલિક તલાકની પ્રથાને ‘ગેરકાયદેસર’ અને ‘ગેરબંધારણીય’ જાહેર કરી હતી. જસ્ટિસ નઝીર અને તત્કાલીન ચીફ જસ્ટિસ જે. s ઓગસ્ટ 2017માં આપવામાં આવેલા ‘ટ્રિપલ તલાક’ના ચુકાદામાં ખેહર લઘુમતીમાં હતા. અન્ય એક કેસમાં, જસ્ટિસ નઝીરની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે 4:1ની બહુમતીથી ચુકાદો આપ્યો હતો કે ઉચ્ચ જાહેર કર્મચારીઓના અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના મૂળભૂત અધિકારને આધીન છે. વધારાના નિયંત્રણો લાદી શકાય નહીં, કારણ કે બંધારણ હેઠળ તેના માટે પહેલાથી જ વ્યાપક આધારો છે.

નવ જજની બંધારણીય બેન્ચે ઓગસ્ટ 2017માં સર્વસંમતિથી પ્રાઈવસીના અધિકારને મૂળભૂત અધિકાર જાહેર કર્યો હતો. આ બંધારણીય બેંચમાં જસ્ટિસ નઝીર પણ સામેલ હતા. દીકરીઓને તેમના સમાનતાના અધિકારથી વંચિત રાખી શકાય નહીં, જસ્ટિસ નઝીરની બનેલી ત્રણ જજોની બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો હતો કે દીકરીઓને પણ સંયુક્ત હિંદુ કુટુંબની મિલકતમાં સમાન સહભાગી (સમાન વારસો) અધિકારો છે, ભલે પિતા હિંદુ ઉત્તરાધિકાર (સુધારા) પહેલા મૃત્યુ પામ્યા હોય. કાયદો, 2005 અમલમાં આવ્યો.

આ પણ વાંચો : ‘તેરે લિયે દુઆ કરું યા…’, તુનિષાના જન્મદિવસ પર શીઝાનની બહેનની ભાવનાત્મક પોસ્ટ