જેપી નડ્ડાનું નિવેદન, યુપીની હાર અને મોહન ભાગવતની ‘સલાહ’… ચૂંટણી પરિણામ માટે કોણ જવાબદાર?

લખનઉ, 11 જૂન : આ વખતે લોકસભા ચૂંટણી 2024માં ઉત્તર પ્રદેશે દેશના રાજકારણમાં હલચલ મચાવી દીધી છે. યુપીમાં ભાજપને મોટો આંચકો લાગ્યો છે, જ્યારે ભારત ગઠબંધનને મોટી તાકાત મળી છે. યુપીમાં એનડીએ ગઠબંધન જે 2019માં 64 બેઠકો પર હતું તે 2024માં ઘટીને 36 બેઠકો પર આવી ગયું. જ્યારે ભારત ગઠબંધન એટલે કે સપા અને કોંગ્રેસ છેલ્લી ચૂંટણીમાં 6 સીટો જીતી શકી હતી, આ વખતે તેમને 43 સીટો મળી છે. બીજેપીના આ અત્યંત નબળા પ્રદર્શનમાં ક્યાંકને ક્યાંક રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘની નારાજગી પણ કારણભૂત માનવામાં આવી રહી હતી. આ ક્રમમાં આરએસએસ પ્રમુખ મોહન ભાગવતના નિવેદન પર પણ વિચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે. શું છે આખો મામલો વિગતવાર સમજીએ…

વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને RSS તરફથી નક્કર પ્રતિસાદ મળ્યો હતો

તે જુલાઈ 2021 ની વાત છે. યુપીમાં લગભગ 6 મહિના પછી 2022માં વિધાનસભા ચૂંટણી થવાની હતી. ત્યારથી જ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘે ફિલ્ડીંગ શરૂ કરી દીધું હતું. નવા સરકાર્યવાહ દત્તાત્રેય હોસાબલે નાગપુર છોડીને 2022ની ચૂંટણી સુધી લખનૌ સ્થળાંતર કરવાનું શરૂ કરી રહ્યા હતા. લખનૌમાં રહીને, તેમને રાજ્યના રાજકીય વાતાવરણને મજબૂત કરવાના મિશન પર મૂકવામાં આવ્યા હતા. ભૈયાજી જોશી રામ મંદિર નિર્માણ પ્રોજેક્ટના રખેવાળ હતા. આ દરમિયાન ભાજપના રાષ્ટ્રીય સંગઠન મહાસચિવ બીએલ સંતોષ અને પ્રભારી રાધા મોહન સિંહે લખનૌમાં રોકાણ દરમિયાન સંઘના મહત્ત્વના નેતાઓ સાથે બેઠક કરી હતી. જેમાં સંઘે 2022ની ચૂંટણીને લઈને પ્રતિક્રિયા આપી હતી. તેમાં સત્તાવિરોધી લહેરના પડકારનો સામનો કરવાનો, કાર્યકરોમાંથી નારાજગી દૂર કરવા, ઉમેદવારો પ્રત્યે લોકોમાં ગુસ્સાને નિયંત્રિત કરવા વગેરેનો સંદેશ હતો.

સંઘ પરિવાર ભાજપના મોરચામાં જોડાયો

જેમ જેમ યુપીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ તબક્કાવાર આગળ વધી રહી છે તેમ તેમ આરએસએસનું આ સમર્થન જમીન પર દેખાઈ રહ્યું હતું. સંઘે દરેક વિધાનસભામાં 400 થી 500 નાની-મોટી સભાઓ યોજીને સત્તાવિરોધી લહેરને કારણે ભાજપને જે નુકસાન સહન કરવું પડી રહ્યું હતું તેને ભરવાનું કામ કર્યું. મતદારોને જાગૃત કરી બુથ પર મોકલવાની કામગીરી કરવામાં આવી હતી. સંઘના પ્રાંતીય જૂથ, વિભાગીય બાબતો, પ્રચાર જિલ્લાઓના સંયોજકો અને વિધાનસભા સંયોજકો સાથે સીધો સંવાદ કરવામાં આવ્યો હતો. ભાજપના પ્રભારી, રાષ્ટ્રીય સંગઠન મંત્રી આ સમગ્ર ભવ્ય કાર્યક્રમના સાક્ષી હતા. આ સમગ્ર કવાયતનું પરિણામ એ આવ્યું કે આખરે ભારતીય જનતા પાર્ટીએ સંપૂર્ણ બહુમતી સાથે યુપીમાં ફરીથી સત્તા મેળવીને ઇતિહાસ રચ્યો. યોગીએ ફરીથી સત્તા સંભાળી અને સંઘ તેના કામમાં પાછો ફર્યો.

લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન જેપી નડ્ડાનું આ નિવેદન

પરંતુ બે વર્ષ બાદ 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં સંજોગો બદલાયા હતા. જાન્યુઆરીમાં રામમંદિરની પ્રાણપ્રતિષ્ઠાને કારણે ભાજપ આત્મવિશ્વાસથી ભરેલો દેખાયો. મોદીનો ચહેરો અને રામમંદિરનો શ્રેય, પાર્ટીનું સંગઠન પેજ પ્રમુખ સુધી ફેલાઈ ગયું હતું તે જોઈને પાર્ટીના નેતાઓએ યુપીની જીત નિશ્ચિત હોવાનું માની લીધું હતું. ભાજપનો આ વિશ્વાસ પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જેપી નડ્ડાના નિવેદન દ્વારા પણ આપવામાં આવ્યો છે. વાસ્તવમાં, લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં ભાજપના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જેપી નડ્ડાએ કહ્યું હતું કે પૂર્વ વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીના સમય અને વર્તમાન સમય વચ્ચે ઘણું બદલાઈ ગયું છે. તેમણે કહ્યું કે પહેલા અમે આટલી મોટી પાર્ટી નહોતા અને અસમર્થ હતા, અમને RSSની જરૂર હતી, પરંતુ આજે અમે ઘણી પ્રગતિ કરી છે અને પોતાના દમ પર આગળ વધવા માટે સક્ષમ છીએ.

જેપી નડ્ડાએ કહ્યું હતું કે પાર્ટીનો વિકાસ થયો છે અને દરેકને પોતપોતાની ફરજો સાથે ભૂમિકાઓ મળી છે. આરએસએસ એક સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક સંગઠન છે અને અમે એક રાજકીય સંગઠન છીએ. તે જરૂરિયાતનો પ્રશ્ન નથી. આ એક વૈચારિક મોરચો છે. તેઓ તેમનું કામ વૈચારિક રીતે કરે છે અને અમે અમારું કામ કરીએ છીએ. અમે અમારી રીતે અમારી બાબતોનું સંચાલન કરી રહ્યા છીએ અને રાજકીય પક્ષોએ પણ તે જ કરવું જોઈએ.

આરએસએસએ પોતાની જાતને સંપૂર્ણપણે એકદમ અલિપ્ત કરી લીધી

આરએસએસથી દૂર રહેવાની સીધી અસર ઉત્તર પ્રદેશમાં પણ જોવા મળી હતી. સામાન્ય રીતે સંઘ પરિવાર અને ભાજપના નેતાઓ વચ્ચે બેઠકોનો દોર ચૂંટણી પહેલા જ શરૂ થઈ જાય છે. પણ આ વખતે એવું ન થયું. દર વખતે સંઘ તરફથી મહત્ત્વનો પ્રતિસાદ મળતો, પણ તે મળ્યો નહીં. આ પ્રકારનું વલણ પ્રથમ વખત જોવા મળ્યું હતું. સંઘે પણ આના પર કશું કહ્યું નહીં અને પોતાના સ્વયંસેવકોને માત્ર વૈચારિક કાર્યક્રમો પૂરતા જ સીમિત રાખ્યા. ભાજપના જૂના નેતાઓના કહેવા પ્રમાણે એવું લાગી રહ્યું હતું કે ચૂંટણીમાં અમને સંઘ પરિવારની જરૂર નથી. નિર્ણયો એકપક્ષીય રીતે લેવામાં આવતા હતા અને સંઘ પરિવાર અને તેની સાથે જોડાયેલા સંગઠનો સાથે વાતચીતનો સંપૂર્ણ અભાવ હતો. તેની સીધી અસર એ થઈ કે આરએસએસ આખી ચૂંટણીમાં તટસ્થ થઈ ગઈ. તે તેના પૂર્વ નિર્ધારિત સમયપત્રકમાં રહ્યો અને તેની સંપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી.

સામાન્ય રીતે દરેક લોકસભા ચૂંટણી પહેલા RSS કાર્યકર્તા દરેક લોકસભા મતવિસ્તારમાં ડઝનબંધ બેઠકો કરે છે. જનતા શું વિચારે છે, ઉમેદવારો વિશે તેઓ શું અનુભવે છે, સાંસદ કેટલા અસરકારક છે, મુદ્દાઓ શું છે, સત્તા વિરોધી લહેર કેટલી છે વગેરે વિશે સંઘ પાસે સંપૂર્ણ પ્રતિભાવ હોય છે. તે કોઈપણ રાજકીય પક્ષ કરતાં વધુ સચોટ માનવામાં આવે છે. સમયાંતરે સંઘ તરફથી વિવિધ માધ્યમો દ્વારા ભાજપના નેતાઓને પ્રતિભાવો પણ આપવામાં આવ્યા છે. આ વખતે પણ સંજોગો પ્રતિકૂળ હોવાનો પ્રતિસાદ મળ્યો હતો, પરંતુ ભાજપના નેતાઓએ તેના પર ધ્યાન આપ્યું ન હતું.

ચૂંટણી વચ્ચે નાગપુરમાં મોટી ઘટના

લોકસભાની ચૂંટણીઓ વચ્ચે, 17મી મેના રોજ નાગપુરમાં રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના કાર્યકર્તા વિકાસ વર્ગ-2નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. વાસ્તવમાં આ સંસ્થામાં તાલીમનો છેલ્લો તબક્કો છે. પહેલા તેને થર્ડ યર ટ્રેનિંગ કેમ્પ કહેવામાં આવતું હતું. પરંતુ આરએસએસ આ વર્ષથી તાલીમ માટે બદલાયેલ નામકરણ અને સુધારેલી પેટર્ન સાથે આવ્યું છે. જેમાં દેશભરમાંથી સ્વયંસેવકોએ ભાગ લીધો હતો. એક તરફ ભાજપ ચૂંટણીમાં વ્યસ્ત હતો તો બીજી તરફ સંઘ પોતાના કાર્યક્રમમાં વ્યસ્ત હતો. જેમાં દેશભરમાંથી 936 વિદ્યાર્થીઓએ ભાગ લીધો હતો.

નાગપુરમાં તેના સમાપન સમારોહમાં સંઘના વડા મોહન ભાગવતે કહ્યું હતું કે આપણે ચૂંટણીના જુસ્સાથી મુક્ત થયા વિના દેશ સામેની સમસ્યાઓ વિશે વિચારવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે ચૂંટણી હમણાં જ પૂરી થઈ છે અને તેના પરિણામો પણ આવી ગયા છે. સરકાર પણ બની, આ બધું થયું. પરંતુ તેની ચર્ચા હજુ પણ ચાલુ છે. શું થયું, કેમ થયું, કેવી રીતે થયું, શું થયું? આપણા દેશની લોકશાહી વ્યવસ્થામાં દર પાંચ વર્ષે બનતી આ ઘટના છે. તેના પોતાના નિયમો છે. ગતિશીલતા થાય છે, પરંતુ તે શા માટે એટલું મહત્વપૂર્ણ છે. સમાજે પોતાનો અભિપ્રાય આપ્યો છે, તેના પ્રમાણે બધું થશે. શા માટે, કેવી રીતે, અમે આમાં સામેલ થતા નથી. અમે લોકોના અભિપ્રાયને સુધારવાની અમારી ફરજ નિભાવતા રહીએ છીએ. દરેક ચૂંટણીમાં આવું થાય છે, આ વખતે પણ થયું છે. બીજું શું થયું તેની ચર્ચા નથી.

તેમણે કહ્યું કે ચૂંટણી એ સર્વસંમતિ બનાવવાની પ્રક્રિયા છે. એવી વ્યવસ્થા છે કે કોઈ પણ પ્રશ્નના બંને પક્ષો સમાન વિચારધારાવાળી સંસદમાં આગળ આવે. ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન આપણે જે રીતે એકબીજાને ગાળો આપીએ છીએ, ટેક્નોલોજીનો દુરુપયોગ કરીએ છીએ અને જુઠ્ઠાણું ફેલાવીએ છીએ તે યોગ્ય નથી. વિરોધીને બદલે વિરોધ કહેવું જોઈએ. આપણે પોતાની જાતને ચૂંટણીના જુસ્સાથી મુક્ત કરીને દેશની સમસ્યાઓ વિશે વિચારવું પડશે.

મોહન ભાગવતે કહ્યું કે ટેક્નોલોજીની મદદથી જુઠ્ઠાણા રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. આવો દેશ કેવી રીતે ચાલશે? વિપક્ષને વિરોધી ન ગણવો જોઈએ. તેઓ વિપક્ષ છે અને એક બાજુ હાઈલાઈટ કરી રહ્યા છે, તેથી તેમનો અભિપ્રાય પણ આગળ આવવો જોઈએ. ચૂંટણી લડવામાં એક ગરિમા છે, એ ગરિમાનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું નથી. આ કરવું જરૂરી છે કારણ કે આપણા દેશ સામેના પડકારો ખતમ થયા નથી. છેલ્લા દસ વર્ષમાં ઘણી બધી સકારાત્મક બાબતો બની છે પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે આપણે પડકારોથી મુક્ત થયા છીએ.