ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન વિવાદ શું છે, જમીનના ટુકડા માટે ત્રણ ધર્મો કેવી રીતે લડી રહ્યા છે

ઈઝરાયેલ અને હમાસ વચ્ચે ફરી એકવાર યુદ્ધની સ્થિતિ ઉભી થઈ છે. હમાસે ગાઝા પટ્ટીમાંથી ઈઝરાયેલ પર 5000 રોકેટ છોડ્યા હોવાનો દાવો કર્યો છે. હમાસના હુમલાને કારણે સત્તાવાર રીતે એક મહિલાનું મોત થયું છે. ઈઝરાયેલે હમાસને પણ ચેતવણી આપી છે અને તેને યુદ્ધ માટે તૈયાર રહેવા કહ્યું છે. માહિતી સામે આવી છે કે હમાસના લડવૈયાઓએ ઈઝરાયેલમાં ઘૂસીને સૈનિકો પર ગોળીબાર કર્યો છે.

ઈઝરાયેલે પણ પેલેસ્ટાઈનના ઉગ્રવાદી સંગઠન હમાસને જવાબ આપ્યો છે. ગાઝા પટ્ટી પાસે ઇઝરાયલી સૈનિકો અને હમાસ લડવૈયાઓ વચ્ચે અથડામણ ચાલી રહી છે. ઈઝરાયેલે ગાઝા પટ્ટી પર હુમલા શરૂ કરી દીધા છે. આ પહેલીવાર નથી જ્યારે ઈઝરાયેલ અને પેલેસ્ટાઈનના ઉગ્રવાદી સંગઠન હમાસ વચ્ચે યુદ્ધ થયું હોય. 2021માં પણ બંને વચ્ચે યુદ્ધ થયું હતું. આવી સ્થિતિમાં આવો જાણીએ શું છે ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન વિવાદ, જેના કારણે આ વખતે હમાસ અને ઈઝરાયેલ વચ્ચે અથડામણ થઈ છે.

ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈનની ભૂગોળ શું છે?

ઈઝરાયેલ મધ્ય પૂર્વમાં હાજર યહૂદી દેશ છે. વેસ્ટ બેંક તેના પૂર્વ ભાગમાં હાજર છે, જ્યાં ‘પેલેસ્ટાઈન નેશનલ ઓથોરિટી’ પેલેસ્ટિનિયન લોકો માટે સરકાર ચલાવે છે. તેને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા માન્યતા આપવામાં આવી છે. ઈઝરાયેલના દક્ષિણ-પશ્ચિમ ભાગમાં એક પટ્ટી આવેલી છે, જે બે બાજુઓથી ઇઝરાયેલથી ઘેરાયેલી છે, એક તરફ ભૂમધ્ય સમુદ્ર અને બીજી બાજુ ઇજિપ્ત છે. તે ગાઝા પટ્ટી તરીકે ઓળખાય છે. વેસ્ટ બેંક અને ગાઝા પટ્ટી સામાન્ય રીતે પેલેસ્ટાઈન તરીકે ઓળખાય છે.

ઈઝરાયેલમાં ઈઝરાયેલની સરકાર છે, જ્યારે ફતાહ પાર્ટી પશ્ચિમ કાંઠે સરકાર ચલાવે છે. ગાઝા પટ્ટી હમાસના નિયંત્રણમાં છે. માત્ર ‘પેલેસ્ટાઈન નેશનલ ઓથોરિટી’ને પેલેસ્ટાઈન તરીકે જોવામાં આવે છે. પરંતુ તેના એક ભાગમાં એટલે કે પશ્ચિમ કાંઠે સરકાર છે, પરંતુ બીજા ભાગ ગાઝા પટ્ટી પર સરકારનું નિયંત્રણ નથી. હમાસ 2007થી બળવા સુધી અહીં શાસન કરતી રહી. જેરુસલેમ, ઈસ્લામ, યહુદી અને ખ્રિસ્તી ધર્મનું પવિત્ર શહેર, પશ્ચિમ કાંઠે સ્થિત છે.

શું છે ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન વિવાદ?

ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન વિવાદ 100 વર્ષથી વધુ જૂનો છે. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં ઓટ્ટોમન સલ્તનતની હાર પછી બ્રિટને પેલેસ્ટાઈન તરીકે ઓળખાતા ભાગ પર નિયંત્રણ મેળવ્યું. તે સમયે ઈઝરાયેલ નામનો કોઈ દેશ નહોતો. ઇઝરાયેલથી પશ્ચિમ કાંઠા સુધીનો વિસ્તાર પેલેસ્ટિનિયન પ્રદેશ તરીકે ઓળખાતો હતો. લઘુમતી યહૂદીઓ અને બહુમતી આરબો અહીં રહેતા હતા. પેલેસ્ટિનિયન લોકો અહીં રહેતા આરબો હતા, જ્યારે યહૂદી લોકો બહારથી આવ્યા હોવાનું કહેવાય છે.

પેલેસ્ટાઈન અને યહૂદીઓ વચ્ચે વિવાદ ત્યારે શરૂ થયો જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયે બ્રિટનને પેલેસ્ટાઈનને યહૂદી લોકો માટે ‘રાષ્ટ્રીય ઘર’ તરીકે સ્થાપિત કરવા કહ્યું. યહૂદીઓ માનતા હતા કે આ તેમના પૂર્વજોનું ઘર હતું. બીજી બાજુ, પેલેસ્ટિનિયન આરબો અહીં પેલેસ્ટાઈન નામનો નવો દેશ બનાવવા માંગતા હતા. તેમણે બ્રિટનના નવા દેશ બનાવવાના પગલાનો સખત વિરોધ કર્યો. આ રીતે પેલેસ્ટાઈન-ઈઝરાયેલ વિવાદ શરૂ થયો.

નવા દેશના નિર્માણની શરૂઆત

1920 અને 1940 વચ્ચે યુરોપમાં યહૂદીઓ પર અત્યાચારો થયા હતા. યહૂદીઓ ત્યાંથી ભાગી ગયા અને વતનની શોધમાં અહીં આવવા લાગ્યા. યહૂદીઓ માનતા હતા કે આ તેમની માતૃભૂમિ છે અને તેઓ અહીં પોતાનો દેશ બનાવશે. આ દરમિયાન યહૂદીઓ અને પેલેસ્ટાઈન વચ્ચે હિંસા પણ થઈ હતી. 1947માં યુનાઈટેડ નેશન્સે યહૂદીઓ અને આરબો માટે અલગ દેશ બનાવવા માટે મત માંગ્યો. સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ પણ કહ્યું કે જેરુસલેમને આંતરરાષ્ટ્રીય શહેર બનાવવામાં આવશે.

આ પણ વાંચોઃ ઈઝરાયેલ પર હમાસનો હુમલો, ભારત સરકારે નાગરિકો માટે એડવાઈઝરી જારી કરી

જો કે યહૂદીઓએ સંયુક્ત રાષ્ટ્રના આ નિવેદનનો સ્વીકાર કર્યો હતો, પરંતુ આરબ લોકોએ તેનો વિરોધ કર્યો હતો. આ કારણોસર તેનો ક્યારેય અમલ થયો નથી. જ્યારે બ્રિટન દ્વારા આ સમસ્યાનો ઉકેલ ન આવી શક્યો ત્યારે તે અહીંથી ચાલ્યો ગયો. પછી 1948 માં, યહૂદી નેતાઓએ ઇઝરાયેલ બનાવવાની જાહેરાત કરી. પેલેસ્ટિનિયનોએ તેનો વિરોધ કર્યો અને આ રીતે બંને પક્ષો વચ્ચે પ્રથમ યુદ્ધ શરૂ થયું. યુદ્ધવિરામ અમલમાં આવ્યો ત્યાં સુધીમાં ઈઝરાયેલનો મોટો હિસ્સો હતો.

જેરૂસલેમ પર વિવાદ

જોર્ડન અને ઇજિપ્ત જેવા આરબ દેશો પેલેસ્ટિનિયન લોકો માટે લડ્યા. પરંતુ તેમની હારને કારણે પેલેસ્ટાઈન એક નાના ભાગ સુધી સીમિત રહી ગયું. જોર્ડનના તાબામાં આવેલી જમીનનું નામ વેસ્ટ બેંક હતું. જ્યારે ઇજિપ્તના કબજામાં આવેલ વિસ્તારને ગાઝા પટ્ટી કહેવામાં આવતું હતું. તે જ સમયે, જેરુસલેમ શહેરને પશ્ચિમમાં ઇઝરાયેલી સુરક્ષા દળો અને પૂર્વમાં જોર્ડનના સુરક્ષા દળો વચ્ચે વહેંચવામાં આવ્યું હતું. આ બધુ કોઈપણ શાંતિ કરાર વિના કરવામાં આવ્યું હતું.

જ્યારે 1967માં ફરીથી યુદ્ધ શરૂ થયું, ત્યારે આ સમયે ઈઝરાયેલે પૂર્વ જેરુસલેમ તેમજ પશ્ચિમ કાંઠે અને ગાઝા પટ્ટી પર કબજો કર્યો. ઈઝરાયેલ ગાઝામાંથી ખસી ગયું, પરંતુ પશ્ચિમ કાંઠે નિયંત્રણ ચાલુ રાખ્યું. ઈઝરાયેલ પૂર્વ જેરુસલેમને તેની રાજધાની તરીકે દાવો કરે છે, જ્યારે પેલેસ્ટિનિયન તેને તેમની ભાવિ રાજધાની માને છે. મોટાભાગના પેલેસ્ટિનિયન હજુ પણ પશ્ચિમ કાંઠે રહે છે, જ્યારે કેટલાક લોકો ગાઝા પટ્ટીમાં રહે છે.

જેરુસલેમ શહેર ત્રણેય ધર્મો, યહુદી, ઇસ્લામ અને ખ્રિસ્તી ધર્મ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અલ-અક્સા મસ્જિદ જેરુસલેમમાં છે, જે ઇસ્લામની સૌથી પવિત્ર મસ્જિદોમાંની એક માનવામાં આવે છે. અહીં ટેમ્પલ માઉન્ટ પણ છે, જ્યાં યહૂદી ધર્મના લોકો પ્રાર્થના કરે છે. તે જ સમયે, ચર્ચ ઓફ હોલી સ્પિરિટ જેરુસલેમમાં ખ્રિસ્તીઓના ક્વાર્ટરમાં હાજર છે, જે તેમનું મુખ્ય સ્થાન છે. આ સ્થાન ઈસુ ખ્રિસ્તના મૃત્યુ, વધસ્તંભ અને પુનરુત્થાનની વાર્તાનું કેન્દ્ર છે. આ જ કારણ છે કે આ શહેરને લઈને ત્રણેય ધર્મના લોકો વચ્ચે સંઘર્ષ ચાલી રહ્યો છે.