ભારતીય રમકડાંની નિકાસમાં થયો 239%નો નોંધપાત્ર વધારો

નવી દિલ્હી, 04 જાન્યુઆરી: ભારતીય રમકડાંની નિકાસમાં નાણાકીય વર્ષ 2014-2015ની સરખામણીમાં વર્ષ 2022-23માં 239% નો નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ જોવા મળી છે, પરિણામે સ્થાનિક બજારમાં રમકડાંની ઉપલબ્ધતાને કારણે આયાતમાં 52% ઘટાડો થયો છે. આમ, ભારતીય રમકડાં ઉદ્યોગમાં સારી વૃદ્ધિ જોવા મળી રહી છે. ડિપાર્ટમેન્ટ ફૉર પ્રમોશન ઑફ ઈન્ડસ્ટ્રી એન્ડ ઈન્ટરનલ ટ્રેડ (DPIIT) વતી ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ લખનૌ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા “સક્સેસ સ્ટોરીઝ ઑફ મેડ ઈન ઈન્ડિયા ટોય્ઝ” પરના કેસ સ્ટડીમાંથી આ આંકડો આવ્યો છે.

આ અભ્યાસ મુજબ, સરકારના પ્રયાસો ભારતીય રમકડાં ઉદ્યોગ માટે વધુ અનુકૂળ ઉત્પાદન ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા માટે સક્ષમ બન્યા છે. તેમજ 6 વર્ષના ગાળામાં એટલે કે 2014થી 2020 સુધી આ સમર્પિત પ્રયત્નોના કારણે ઉત્પાદન એકમની સંખ્યા બમણી થઈ છે, આયાતી ઈનપુટ્સ પર નિર્ભરતા 33%થી ઘટીને 12% થઈ છે, 10% CAGR અને શ્રમ ઉત્પાદકતામાં એકંદર વધારા સાથે કુલ વેચાણ મૂલ્યમાં વધારો થયો છે.

રિપોર્ટમાં વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું છે કે યુએઈ અને ઑસ્ટ્રેલિયા સહિતના દેશોમાં સ્થાનિક રીતે ઉત્પાદિત રમકડાં માટે શૂન્ય-ડ્યુટી માર્કેટ એક્સેસ સાથે વૈશ્વિક રમકડાંની મૂલ્ય શૃંખલામાં દેશના એકીકરણને કારણે ભારત ટોચના નિકાસકાર રાષ્ટ્ર તરીકે પણ ઉભરી રહ્યું છે. અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે ભારતને વિશ્વના વર્તમાન ટોય હબ, એટલે કે ચીન અને વિયેતનામના એક સક્ષમ વિકલ્પ તરીકે સ્થાન આપવા માટે, ટેક્નોલોજીમાં પ્રગતિ, ઈ-કોમર્સ અપનાવવા, પ્રોત્સાહિત કરવા માટે રમકડાં ઉદ્યોગ અને સરકારના ભાગીદારી અને નિકાસ, બ્રાંડ-બિલ્ડીંગમાં રોકાણ, બાળકો સાથે વાતચીત કરવા માટે શિક્ષકો અને માતા-પિતા સાથે જોડાવું, સાંસ્કૃતિક વિવિધતાનું મૂલ્યાંકન કરવું અને પ્રાદેશિક કારીગરો સાથે સહયોગ કરવો વગેરે સતત સહયોગી પ્રયાસો જરૂરી છે.

સરકારના પ્રયાસોથી નિકાસમાં નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ

સરકારના કેટલાક પ્રયાસો થકી આજે રમકડાં ઉદ્યોગમાં ભારતે નિકાસમાં વૃદ્ધિ મેળવી છે. તેમજ રમકડાં (HS કોડ 9503) પરની મૂળભૂત કસ્ટમ્સ ડ્યુટી (BCD) ફેબ્રુઆરી 2020માં 20%થી વધારીને 60% કરાઈહતી અને ત્યારબાદ માર્ચ 2023માં 70% કરાઈ હતી. ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઑફ ફોરેન ટ્રેડ (DGFT)એ પેટા-સ્ટાન્ડર્ડ રમકડાંની આયાતને રોકવા માટે દરેક આયાત કન્સાઇનમેન્ટનું નમૂના પરીક્ષણ ફરજિયાત કર્યું છે. સાથોસાથ, રમકડાં માટે ગુણવત્તા નિયંત્રણ ઓર્ડર (QCO) 2020માં જારી કરાયો છે. સ્વદેશી રમકડાંને પ્રોત્સાહન અને નવીનતાને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે કેટલીક પ્રમોશનલ પહેલો પણ હાથ ધરવામાં આવી છે, જેમાં ધ ઈન્ડિયન ટોય ફેર 2021, ટોયકેથોન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, સરકારની કેટલીક યોજના દ્વારા ભારત રમકડાં ઉદ્યોગ પ્રગતિ થઈ છે.

આ પણ વાંચો: ભારતની સંરક્ષણ નિકાસમાં 23 ગણો વધારો, બ્રહ્મોસ સહિત એરક્રાફ્ટની વિદેશમાં વધી માંગ