કટોકટીના વિરોધમાં ASG પદેથી રાજીનામું આપી દેનાર ફલી એસ નરીમનને યાદ રાખશે ભારત

• દેશના દિગ્ગજ વકીલ ફલી એસ નરીમનનું નિધન
• નરીમને 70 વર્ષ સુધી કાયદાની પ્રેક્ટિસ કરી, 95 વર્ષની વયે અંતિમ શ્વાસ લીધા
• નરીમન ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતાના હિમાયતી હતા

નવી દિલ્હી, 21 ફેબ્રુઆરી : દેશના જાણીતા બંધારણીય નિષ્ણાત અને ન્યાયશાસ્ત્રી ફલી એસ નરીમનનું આજે બુધવારે અવસાન થયું છે. તેઓ 95 વર્ષના હતા. તેમણે લગભગ 75 વર્ષ સુધી કાયદાની પ્રેક્ટિસ કરી, આ દરમિયાન તેઓ ઘણા મોટા કેસોમાં દેખાયા હતા. તેઓ ઈન્દિરા ગાંધીના શાસન દરમિયાન એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ હતા પરંતુ ઈમરજન્સી લાદવાને કારણે તેમણે પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. તેમણે તેમના પુસ્તકમાં લખ્યું હતું કે તેઓ બિનસાંપ્રદાયિક ભારતમાં તેમના જીવનનો વિકાસ કર્યો અને જીવ્યા તેમજ, ભગવાનની કૃપાથી તેઓ તેમના અંતિમ શ્વાસ પણ બિનસાંપ્રદાયિક ભારતમાં જ લેવા માંગે છે.

વકીલાતના 70 વર્ષથી વધુ

વરિષ્ઠ બંધારણીય વકીલ ફલી એસ નરીમન 70 વર્ષથી વધુ લાંબી તેમની કાનૂની કારકિર્દીમાં સુપ્રીમ કોર્ટમાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ કેસોમાં હાજર રહ્યા છે. તેમાં ન્યાયાધીશોની નિમણૂક માટેનો NJAC કેસ, AOR એસોસિએશન કેસ, TMA પાઈ કેસ (કલમ 30 હેઠળ લઘુમતી અધિકારોનો કેસ) વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. નરીમનને મે, 1972માં ભારતના એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ બનાવવામાં આવ્યા હતા પરંતુ 1975માં ઈન્દિરા ગાંધીએ ઈમરજન્સી લાદ્યા બાદ તેમણે પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું હતું.

લાહૌટીના ગુરુ હતા નરીમન

સુપ્રીમ કોર્ટના વરિષ્ઠ વકીલ અને 50 વર્ષથી પ્રેક્ટિસ કરી રહેલા એમએલ લાહૌતીનું કહેવું છે કે ફલી એસ નરીમન વર્તમાન સમયના સૌથી મહાન કાનૂની નિષ્ણાત અને બંધારણીય વિદ્વાન હતા. હાલમાં સોલી સોરાબજી અને ફલી એસ નરીમન પછી જ કોઈનું નામ લેવામાં આવે છે. ફલીના પુત્ર રોહિન્ટન નરીમન સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ તરીકે નિવૃત્ત થયા છે. તેમજ, તેઓ(એમએલ લાહૌતી) ફલી એસ નરીમનને પોતાના ગુરુ માનતા હતા. તેમની પાસેથી તેમણે વકીલાતની જટિલતાઓ શીખી અને એ પણ શીખ્યા કે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન પોતાને કેવી રીતે રજૂ કરવું.

નરીમન ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતાના હિમાયતી હતા

ફલી વિશે લાહૌતીએ વધુમાં કહ્યું કે, ફલી નરીમન સુનાવણી દરમિયાન એક પ્રકારનો માહોલ બાંધી દેતા હતા. ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા જળવાઈ રહે એ વાતના તેઓ હંમેશા હિમાયતી હતા. આ ઉપરાંત, તેમણે હંમેશા નાગરિક સ્વતંત્રતા અને બિનસાંપ્રદાયિકતાને પ્રાધાન્ય આપ્યું. તે ક્યારેય કોઈના દબાણમાં નથી રહ્યા. તેઓ એક મહાન વકીલ હોવા ઉપરાંત એક ઉત્તમ માનવી પણ હતા. તેની ફી પણ નક્કી કરવામાં આવી હતી અને તેની વિચારસરણી ખૂબ જ સેટલ હતી. તેમની આત્મકથા બિફોર મેમરી ફેડ્સ બહોળા પ્રમાણમાં વાંચવામાં આવી હતી. નવા વકીલો અને વકીલાત સાથે સંકળાયેલા લોકોમાં તેમનું બહોળા પ્રમાણમાં વાંચન થયું. તેણે લખ્યું હતું કે હું બિનસાંપ્રદાયિક ભારતમાં વિકાસ પામ્યો અને મારું જીવન જીવ્યો અને એ પણ લખ્યું કે જો ભગવાનની ઈચ્છા હોય, તો હું અહીં સેક્યુલર ભારતમાં અંતિમ શ્વાસ લેવા ઈચ્છું છું. લાહોટી કહે છે કે ફલી એસ. નરીમનના ગયા પછી તે સ્ટ્રેચરના બંધારણીય નિષ્ણાતની ખાલી પડેલી જગ્યા ભરવી મુશ્કેલ છે.

ફલી એસ નરીમાને 1950માં બોમ્બે હાઈકોર્ટમાં પ્રેક્ટિસ શરૂ કરી અને બાદમાં તેઓ સુપ્રીમ કોર્ટમાં ગયા. ફલી એસ નરીમનને 1991માં ભારત સરકાર દ્વારા પદ્મ ભૂષણ અને 2007માં પદ્મ વિભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. તેઓ 1999-2005 વચ્ચે રાજ્યસભાના સભ્ય તરીકે પણ નામાંકિત થયા હતા.

આ પણ વાંચો : ISRO: ગગનયાન કાર્યક્રમ માટે CE20 ક્રાયોજેનિક એન્જિનનું માનવ રેટિંગ સફળ