મસ્કનું ફાલ્કન 9 રોકેટ કેટલું ખાસ છે, જાણો શા માટે તે ઈસરોની પહેલી પસંદ બન્યું

નવી દિલ્હી, 17 નવેમ્બર : ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઈસરો) અને એલોન મસ્કની અમેરિકન એરોસ્પેસ કંપની સ્પેસએક્સ સંયુક્ત રીતે સેટેલાઈટ લોન્ચની તૈયારી કરી રહ્યા છે. ઈસરો અને એલોન મસ્કની કંપની વચ્ચે આ પ્રથમ વ્યાપારી ભાગીદારી છે. આ અંતર્ગત ભારતનો સંચાર ઉપગ્રહ GSAT-20 19 નવેમ્બર 2024ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ પ્રક્ષેપણ સ્પેસએક્સના ફાલ્કન 9 રોકેટથી અમેરિકાના ફ્લોરિડાના કેપ કેનાવેરલથી કરવામાં આવશે. આ ભાગીદારીને ભારતીય અવકાશ કાર્યક્રમ માટે મોટી ઉપલબ્ધિ માનવામાં આવે છે.

GSAT-20 ને GSAT-N2 પણ કહેવામાં આવે છે. તે ભારતની કોમ્યુનિકેશન સિસ્ટમને વધુ બહેતર બનાવવા માટે બનાવવામાં આવી છે. તેનું વજન 4,700 કિગ્રા છે અને તે ISROના LVM-3 રોકેટ કરતાં ભારે છે, જે 4,000 કિગ્રા સુધીના પેલોડને જીઓસિંક્રોનસ ટ્રાન્સફર ઓર્બિટ (GTO) સુધી લઈ જઈ શકે છે. આ જ કારણ છે કે આ સેટેલાઈટ લોન્ચ કરવા માટે ઈસરોએ સ્પેસએક્સ સાથે સહયોગ કરવો પડ્યો હતો. આ ઉપગ્રહ 14 વર્ષની મિશન અવધિ સાથે કા-બેન્ડ હાઇ-થ્રુપુટ કોમ્યુનિકેશન પેલોડથી સજ્જ છે.

ફાલ્કન 9 રોકેટ કેટલું ખાસ છે?

એલોન મસ્કની સ્પેસએક્સ કંપનીના ફાલ્કન 9 રોકેટે સ્પેસ મિશનમાં નવી ક્રાંતિ લાવી છે. આ રોકેટ માત્ર તેની તકનીકી ક્ષમતાઓ માટે જ જાણીતું નથી, પરંતુ તેની સસ્તું કિંમત અને પુનઃઉપયોગિતાએ તેને વૈશ્વિક સ્તરે અવકાશ મિશન માટે પસંદગીની પસંદગી બનાવી છે. આ સાથે જ ભારતના સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO)એ પણ તેને પોતાની પ્રથમ પસંદગી બનાવી છે.

ફાલ્કન 9 રોકેટની સૌથી મોટી ખાસિયત એ છે કે તેનો વારંવાર ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ રોકેટ પૃથ્વી પર પાછા લાવીને લોન્ચ કર્યા પછી તેના પ્રથમ તબક્કાનો ફરીથી ઉપયોગ કરવામાં સક્ષમ છે. આ મિશનની કિંમતમાં ભારે ઘટાડો કરે છે. પરંપરાગત રોકેટમાં, પ્રક્ષેપણ પછી, વપરાયેલ ભાગો સમુદ્રમાં પડી જાય છે અને વેડફાઈ જાય છે, પરંતુ ફાલ્કન 9એ આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી દીધો છે.

ફાલ્કન 9 રોકેટની બીજી મુખ્ય વિશેષતા ભારે પેલોડ વહન કરવાની ક્ષમતા છે. આ રોકેટ લો અર્થ ઓર્બિટ (LEO) સુધી 22,800 કિગ્રા સુધીના પેલોડ અને જીઓસિંક્રોનસ ટ્રાન્સફર ઓર્બિટ (GTO) સુધી 8,300 કિગ્રા સુધીના પેલોડને લઈ જવા માટે સક્ષમ છે. ISROના GSAT-20 ઉપગ્રહનું વજન 4,700 kg છે, જે ISROના સૌથી ભારે રોકેટ LVM-3ની મર્યાદા કરતાં વધુ છે. આવી સ્થિતિમાં ફાલ્કન 9 આ મિશન માટે યોગ્ય વિકલ્પ સાબિત થયું હતું.

એટલા માટે SpaceX પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું

ISRO અગાઉ તેના ભારે ઉપગ્રહોના પ્રક્ષેપણ માટે યુરોપિયન એરિયનસ્પેસ સેવાઓ પર નિર્ભર હતું. જોકે, Arianespace પાસે હાલમાં ઓપરેશનલ રોકેટનો અભાવ છે અને રશિયા અને ચીન સાથેના ભૌગોલિક રાજકીય તણાવને કારણે SpaceX સૌથી યોગ્ય વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. આ સહયોગ ભારતના સેટેલાઇટ ઉદ્યોગ અને સંચાર સેવાઓમાં નવી ક્ષમતાઓ ઉમેરવામાં મદદ કરશે.

ઇન-ફ્લાઇટ ઇન્ટરનેટ સેવા ઉપલબ્ધ રહેશે

આ ઉપગ્રહ દેશભરમાં મહત્વપૂર્ણ સેવાઓ પ્રદાન કરશે, જેમાં દૂરના વિસ્તારોમાં ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી અને ફ્લાઇટમાં ઇન્ટરનેટ સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપગ્રહમાં 32 યુઝર બીમ છે, જેમાં આઠ સાંકડા બીમ અને 24 વ્યાપક બીમ છે. આ બીમ ભારતના ઘણા ભાગોમાં સ્થિત હબ સ્ટેશનોથી સપોર્ટેડ છે.

એરફોર્સના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ ISS જશે

એટલું જ નહીં, ઇસરો અને સ્પેસએક્સ અન્ય ઐતિહાસિક મિશનમાં પણ પરોક્ષ રીતે સહયોગ કરી રહ્યા છે. ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લાને 2025માં ઈન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS) પર મોકલવાની યોજના છે. જો કે, આ મિશન સ્પેસએક્સ દ્વારા નથી, પરંતુ તેમને મોકલવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતું સ્પેસક્રાફ્ટ સ્પેસએક્સનું ડ્રેગન કેપ્સ્યુલ હશે.

આ પણ વાંચો :- પીએમ મોદીએ સાબરમતી રિપોર્ટના વખાણ કર્યાં, કહ્યું – ‘સારું થયું સાચું સામે આવ્યું’