આદિવાસી મતો પર પકડ, નિષ્કલંક છબી… જો ચંપાઈ ભાજપના પક્ષમાં જશે તો જેએમએમને કેટલું નુકસાન થશે?

નવી દિલ્હી, 19 ઓગસ્ટ : ઝારખંડના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને ઝારખંડ મુક્તિ મોરચા (જેએમએમ)ના વરિષ્ઠ નેતાઓમાંના એક ચંપાઈ સોરેને સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તેઓ પાર્ટી છોડી રહ્યા છે. ચંપાઈએ ચોક્કસપણે ભવિષ્યની યોજનાઓ માટેના વિકલ્પોનો સંકેત આપ્યો છે પરંતુ સ્પષ્ટપણે કંઈ કહ્યું નથી. ઝારખંડ વિધાનસભાની ચૂંટણી થોડા મહિનામાં યોજાવાની છે અને આવી સ્થિતિમાં તેમના ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)માં જોડાવાની અટકળો ચાલી રહી છે. અટકળો વચ્ચે એ વાત પણ ચાલી રહી છે કે ઝારખંડની રાજનીતિમાં કોલ્હન ટાઈગર ચંપાઈ કેટલા શક્તિશાળી છે અને જમીન પર તેમની પકડ કેટલી મજબૂત છે?

કોલ્હન ટાઇગર કેટલા શક્તિશાળી છે?

કોલ્હન ટાઈગર ચંપાઈ સોરેન ઝારખંડની પ્રભાવશાળી સંથાલ જાતિમાંથી આવે છે. 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, ઝારખંડની કુલ વસ્તીમાં આદિવાસીઓની ભાગીદારી 3 કરોડ 29 લાખ 88 હજાર 134 છે, જેમાં 86 લાખ 45 હજાર 42 લોકો છે. તેમાં પણ સંથાલની વસ્તી 27 લાખ 54 હજાર 723 લાખ છે. ચંપાઈ સોરેનની ગણતરી સંથાલ જાતિના ટોચના નેતાઓમાં થાય છે. ઝારખંડ રાજ્યના દરજ્જાની માગણી કરતી ચળવળમાં સક્રિય ભૂમિકા ભજવનાર અન્ય જનજાતિઓના લોકોમાં પણ ચંપાઈનો મજબૂત પ્રભાવ હોવાનું માનવામાં આવે છે.

કોલ્હાન પ્રદેશ કે જ્યાંથી ચંપાઈ સોરેન આવે છે, તેમાં સેરાકેલા, પૂર્વ સિંઘભૂમ અને પશ્ચિમ સિંહભૂમ જેવા જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ ત્રણ જિલ્લામાં 14 વિધાનસભા બેઠકો છે. 2019ની ઝારખંડ ચૂંટણીમાં ભાજપ આ પ્રદેશમાં પોતાનું ખાતું પણ ખોલાવી શક્યું નથી. જેએમએમએ આ પ્રદેશમાં 11 બેઠકો જીતી હતી, જ્યારે કોંગ્રેસે બે બેઠકો જીતી હતી અને એક અપક્ષ ઉમેદવારે જીત મેળવી હતી.

તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી રઘુબર દાસને પણ જમશેદપુર બેઠક પર હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. જમશેદપુર સીટ પણ કોલ્હન ક્ષેત્રમાં આવે છે. આ માટે મતદારો પર ચંપાઈની પકડની સાથે સાથે મજબૂત કિલ્લેબંધી અને વ્યૂહરચના પણ આપવામાં આવી હતી. જો કોલ્હનને જેએમએમનો ગઢ કહેવામાં આવે છે, તો તેના વ્યૂહરચનાકારને ચંપાઈ માનવામાં આવે છે.

ચંપાઈ સોરેન બળવાખોર હોવાનું કારણ શું છે?

ચંપાઈ સોરેન એવા નેતાઓમાંના એક છે જે ઝારખંડ રાજ્ય આંદોલનના સમયથી શિબુ સોરેનની સાથે છે. જેએમએમ અને સોરેન પરિવારમાં ચંપાઈના કદનો અંદાજ એ વાત પરથી પણ લગાવી શકાય છે કે અનેક પ્રસંગોએ પાર્ટીના કાર્યકારી અધ્યક્ષ હેમંત સોરેન તેમના પગ સ્પર્શીને આશીર્વાદ લેતા જોવા મળ્યા છે. સોરેન પરિવાર સાથે ચંપાઈની નિકટતા એ પણ એક મોટું કારણ હતું કે જ્યારે હેમંત જેલમાં જવાના હતા ત્યારે પાર્ટીએ શિબુ સોરેનની પુત્રવધૂ સીતા સોરેન ધારા સભ્ય હોવા છતાં સીએમ પદ માટે ચંપાઈ પસંદગી કરી હતી. જો કે આ જ નિર્ણય ચંપાઈની નારાજગીનું કારણ બન્યો .

જ્યારે EDએ મુખ્ય પ્રધાન હેમંત સોરેનની ભ્રષ્ટાચારના કેસમાં ધરપકડ કરી ત્યારે ચંપાઈને સરકારની કમાન સોંપવામાં આવી હતી. તેમની ધરપકડ પહેલા, હેમંતે રાજ્યપાલને પોતાનું રાજીનામું સુપરત કર્યું અને ત્યારબાદ ચંપાઈના નેતૃત્વમાં નવી સરકારની રચના થઈ. ચંપાઈએ સોશિયલ મીડિયા પર પણ પોસ્ટ કરીને વિદ્રોહી બનવાનું કારણ જણાવ્યું છે. ચંપાઈએ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ X પર પોસ્ટ કરીને કહ્યું કે તેમને અપમાનિત કર્યા બાદ મુખ્યમંત્રી પદ પરથી હટાવી દેવામાં આવ્યા છે. ધારાસભ્ય દળની બેઠકનો એજન્ડા પણ જાહેર કરવામાં આવ્યો ન હતો અને તેના બે દિવસ પહેલા તમામ કાર્યક્રમો રદ્દ કરી દેવાયા હતા. ધારાસભ્ય પક્ષના નેતા પદેથી રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી.

ચંપાઈ બળવાખોર બનવાથી ઝારખંડમાં સરકારને શું ખતરો હોઈ શકે?

ઝારખંડ વિધાનસભાની સંખ્યા 82 છે, જેમાંથી 81 બેઠકો માટે ચૂંટણી યોજાઈ છે. વિધાનસભાની સાત બેઠકો ખાલી છે અને હાલમાં નામાંકિત સભ્યો સહિત વિધાનસભાની કુલ સંખ્યા 75 છે. આવી સ્થિતિમાં બહુમતી માટે 38 સભ્યોનું સમર્થન જરૂરી છે. હેમંત સરકાર પાસે જેએમએમના 26 ધારાસભ્યો, કોંગ્રેસના 16, ઝારખંડ વિકાસ મોરચા-પ્રજાતાંત્રિક અને આરજેડીના એક-એક ધારાસભ્ય તેમજ એક નામાંકિત સભ્યનું સમર્થન છે. હેમંત સરકારને વિધાનસભામાં 45 ધારાસભ્યોનું સમર્થન છે. આવી સ્થિતિમાં ચંપાઈ સોરેન સહિત અડધો ડઝન ધારાસભ્યો પાર્ટી છોડી દેશે તેવું માની લેવામાં આવે તો પણ સરકારને કોઈ ખતરો નથી. વિધાનસભાની ચૂંટણી પણ થોડા મહિનામાં યોજાવાની છે. આવી સ્થિતિમાં, વિપક્ષ પણ ઇચ્છશે નહીં કે શાસક પક્ષને જનતામાં પોતાને પીડિત તરીકે દર્શાવવાની તક આપવામાં આવે.

તેનાથી ભાજપને શું ફાયદો થશે?

હવે સવાલ એ છે કે આ સમગ્ર ઘટનાથી ભાજપને શું ફાયદો થશે? તમામ પ્રયાસો છતાં ભાજપ છેલ્લી ચૂંટણીમાં કોલ્હાન ક્ષેત્રનો કિલ્લો તોડી શક્યું ન હતું. ઉમેદવારોની પસંદગીથી લઈને કોલ્હાન પ્રદેશ અને તેની આસપાસની બેઠકો માટેની વ્યૂહરચના નક્કી કરવા સુધી, જેએમએમમાં ​​ચંપાઈ સોરેનની ભૂમિકા અત્યાર સુધી મહત્વપૂર્ણ રહી છે. ભાજપના નેતાઓને લાગે છે કે ચંપાઈના જેએમએમ છોડવાથી આ પ્રદેશમાં ભાજપનો રસ્તો એટલો મુશ્કેલ નહીં હોય.

જો ચંપાઈ ભાજપમાં જોડાશે તો પાર્ટીને મજબૂત આદિવાસી નેતા મળશે. બીજું, ભાજપને પણ હેમંત સોરેન અને જેએમએમને વંશવાદની પીચ પર કોર્નર કરવાની તક મળશે. ચંપાઈને સીએમ પદ પરથી હટાવવામાં આવ્યા બાદ ઝારખંડ બીજેપી અધ્યક્ષ બાબુલાલ મરાંડીએ પણ કહ્યું હતું – એ સાબિત થઈ ગયું છે કે જો કોઈ આદિવાસી હોય તો પણ તે સીએમ પદ પર પરિવારની બહારની વ્યક્તિને સહન કરી શકે નહીં.

જેએમએમને કેટલું નુકસાન થશે?

જો ચંપાઈ ભાજપમાં જોડાય છે, તો તે જેએમએમની સમસ્યાઓ હલ કરશે. પાર્ટી સીએમ હેમંત પર ભ્રષ્ટાચાર અને ભત્રીજાવાદના આરોપોથી ઘેરાયેલી છે. આવી સ્થિતિમાં જો કોઈ સ્વચ્છ છબી ધરાવતો નેતા પક્ષ છોડીને વિપક્ષી છાવણીમાં જોડાય તો ચોક્કસપણે નૈતિક નુકસાન થશે. જેએમએમના નેતાઓ આના કારણે કોઈપણ પ્રકારના રાજકીય નુકસાનના અનુમાનને નકારી રહ્યા છે, પરંતુ એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે પાર્ટીને આદિવાસી મતો અને વિધાનસભા બેઠકોનું નુકસાન સહન કરવું પડી શકે છે, ભલે તે થોડું જ હોય.

જેએમએમ ચૂંટણીમાં આ મુદ્દાને કેવી રીતે ઉઠાવી શકે?

સીએમ હેમંત સોરેને ચંપાઈના બળવાને લઈને નામ લીધા વગર ભાજપ પર નિશાન સાધ્યું છે. હેમંત સોરેને કહ્યું કે આ લોકો ગુજરાત, આસામ, મહારાષ્ટ્રમાંથી લોકોને લાવે છે અને આદિવાસીઓ, દલિતો, પછાત વર્ગો અને લઘુમતીઓ વચ્ચે ઝેર વાવવાનું કામ કરે છે અને તેમને એકબીજા સાથે લડાવવાનું કામ કરે છે. સમાજની વાત તો છોડો, આ લોકો ઘર તોડવાનું અને પાર્ટીઓ તોડવાનું કામ કરે છે.

સીએમ હેમંત સોરેનના નિવેદન પછી, જેએમએમની વ્યૂહરચના લોકોમાં એક વાર્તા સ્થાપિત કરવાની છે કે જેલમાં જતા સમયે, મુખ્યમંત્રીએ આટલા બધા ધારાસભ્યોમાં માત્ર ચંપાઈ પર વિશ્વાસ કર્યો, તેમની ખુરશી આપીને તેમનું સન્માન કર્યું, પરંતુ હવે તેઓ વિશ્વાસનું ગળું દબાવી રહ્યા છે. ચંપાઈના નામ પર આદિવાસી ઓળખની પીચ પર જેએમએમને કોર્નર કરવાની વ્યૂહરચના પર ભાજપ આગળ વધી રહ્યું હોય તેવું લાગે છે, જ્યારે જેએમએમ EDની કાર્યવાહી પછી હેમંતની પીડિત છબી જાળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.

ચંપાઈના બળવા પાછળ હિમંતા બિસ્વા કે શિવરાજની ભૂમિકા છે?

ઝારખંડ ભાજપના ચૂંટણી પ્રભારી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ અને સહપ્રભારી હિમંતા બિસ્વા સરમાની ચંપાઈ પ્રકરણમાં શું ભૂમિકા છે? ઝારખંડના વિકાસમાં આ પણ ચર્ચાનો વિષય બની ગયો છે. હાલમાં જ આસામના સીએમ અને ઉત્તર-પૂર્વના ચાણક્ય હિમંતા બિસ્વા સરમા એક કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા માટે રાંચી પહોંચ્યા હતા. હિમંતાએ જેએમએમ અને હેમંત સોરેનની સરકાર પર આકરા પ્રહારો કર્યા પરંતુ ચંપાઈ સોરેનની સરકારના કામની પ્રશંસા કરી. હિમંતાએ કહ્યું કે જે પણ કામ થયું છે તે ચંપાઈ સોરેનના કાર્યકાળ દરમિયાન જ થયું છે. મુખ્યમંત્રી મૈનીયન યોજના પણ ચંપાઈ સરકાર દ્વારા આપવાની છે. આ પહેલા પણ હિમંતે અનેક અવસરે ચંપાઈ સરકારના વખાણ કર્યા હતા.

જેએમએમમાંથી ગીતા કોડા અને સીતા સોરેનના વિદ્રોહનું પરિણામ શું આવ્યું?

ચંપાઈ પહેલા પણ ઘણા નેતાઓ જેએમએમ છોડી ચૂક્યા હતા. હેમલાલ મુર્મુ, સૂરજ મંડલ, જેપી પટેલ અને અર્જુન મુંડાથી માંડીને સીતા સોરેન અને ગીતા કોડા, જેમણે તાજેતરની લોકસભા ચૂંટણીમાં પાર્ટી છોડી દીધી છે, એવા નેતાઓની લાંબી યાદી છે જેઓ જેએમએમ છોડીને અન્ય પક્ષોમાં જોડાયા છે. ઘણા નેતાઓ પણ ભાજપમાં જોડાયા પરંતુ એક જ અર્જુન મુંડા છે જે મુખ્યમંત્રી અને કેન્દ્રીય મંત્રી પણ બન્યા. લોકસભા ચૂંટણીમાં બીજેપીએ સીતા સોરેન અને ગીતા કોડાને ઉમેદવાર બનાવ્યા હતા પરંતુ બંને નેતાઓનો પરાજય થયો હતો.

આ પણ વાંચોઃ સાબરમતી એક્સપ્રેસ અકસ્માતઃ ગંભીર કાવતરાના પુરાવા મળ્યા, જૂઓ ફોટા