કેન્દ્ર સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં 2016માં નોટબંધીનો જોરદાર બચાવ કર્યો છે. કોર્ટમાં દાખલ કરાયેલી એફિડેવિટમાં સરકારે જણાવ્યું છે કે કરચોરી રોકવા અને કાળાં નાણાંને અંકુશમાં લેવા માટે આ એક સારી રીતે વિચારેલી યોજના હતી. તેનો હેતુ નકલી નોટોની સમસ્યાનો સામનો કરવાનો અને આતંકવાદીઓના ફંડિંગને રોકવાનો પણ હતો.
સરકારે કહ્યું કે રિઝર્વ બેંક દ્વારા તેની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. ઘણી ચર્ચા અને તૈયારી બાદ તેનો અમલ કરવામાં આવ્યો હતો. 8 નવેમ્બર 2016ના રોજ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 500 અને 1000 રૂપિયાની જૂની નોટો પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી હતી. આ પછી લોકોને થોડા સમય માટે ચલણી નોટોની અછતનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
નોટબંધીથી શું સમસ્યા હતી?
જૂની નોટો બદલવા બેંકોની બહાર પણ લાંબી કતારો જોવા મળી હતી. સરકારના આ પગલાને 30 થી વધુ અરજીઓ દ્વારા સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે. આ અરજીઓમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે તૈયારી વિના આ યોજના અમલમાં મુકવાને કારણે લોકોને ભારે હાલાકી ભોગવવી પડી હતી. આ યોજના માત્ર નિયમો અને કાયદાઓને ધ્યાનમાં રાખીને અમલમાં મુકવામાં આવી નથી, પરંતુ તેનાથી લોકોના બંધારણીય અધિકારોનું પણ ઉલ્લંઘન થયું છે.
કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે આ નિર્ણય આર્થિક અને નાણાકીય નીતિનો એક ભાગ
આ મામલાની સુનાવણી કરતાં 5 જજોની બંધારણીય બેંચે સરકારને પૂછ્યું હતું કે નોટબંધી શા માટે લાગુ કરવામાં આવી? રૂ. 500 અને રૂ. 1000 ની નોટો પાછી ખેંચવાનો નિર્ણય લેતા પહેલા શું પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવી હતી? તેના જવાબમાં કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે આ નિર્ણય આર્થિક અને નાણાકીય નીતિનો એક ભાગ છે. કોર્ટમાં તેની સમીક્ષા થવી જોઈએ નહીં.
નિયમોનું પાલન કર્યા વિના જ નોટબંધી લાગુ કરવામાં આવી હતી
કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે ભારતીય રિઝર્વ બેંક એક્ટ, 1934 હેઠળ, રિઝર્વ બેંક અને સરકારને કોઈપણ ચલણી નોટ પાછી ખેંચવાનો નિર્ણય કરવાનો અધિકાર છે. સરકારે એમ પણ કહ્યું છે કે નોટબંધીના થોડા સમય બાદ સંસદે પણ સ્પેસિફાઈડ બેંક નોટ્સ (સેસેશન ઓફ લાયેબિલિટી) એક્ટ, 2017 પસાર કર્યો હતો અને તેને મંજૂરી આપી હતી. આવી સ્થિતિમાં, એવું કહી શકાય નહીં કે નિયમોનું પાલન કર્યા વિના નોટબંધી લાગુ કરવામાં આવી હતી.
સરકારે એવો પણ દાવો કર્યો છે કે નોટબંધીનો નિર્ણય તેનો એકમાત્ર નહોતો. રિઝર્વ બેંકના સેન્ટ્રલ બોર્ડ દ્વારા તેની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. આ યોજના ઘણા વિચાર કર્યા પછી અમલમાં મુકવામાં આવી હતી અને તે પહેલા ઘણી તૈયારી કરવામાં આવી હતી. સમગ્ર મામલાની આગામી સુનાવણી 24 નવેમ્બરે સુપ્રીમ કોર્ટમાં થવાની છે.
