કેમ નીતિશ કુમારે મારી પલટી ? ભાજપ-જેડીયુ વચ્ચેના મતભેદ માટે જાણો કોણ જવાબદાર

2020ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપે JDU કરતાં વધુ બેઠકો જીતી હતી તેમ છતા જેડીયુના નીતિશ કુમારે સાતમી વખત મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા, . પરંતુ ફરી એકવાર બિહારમાં સત્તા સંભાળી રહેલી ભાજપ-જેડીયુ વચ્ચેના મતભેદે મોટું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારે વર્ષ 2020માં સાતમી વખત રાજ્યના મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા છે. ત્યારે બિહારની રાજનીતિના ‘ચાણક્ય’ કહેવાતા નીતિશ 2005થી સતત રાજ્યના મુખ્યમંત્રી છે. આ દરમિયાન બે વખત તેમને થોડા સમય માટે ખુરશી છોડવી પડી હતી, પરંતુ તેમની રાજકીય કાર્યક્ષમતા અને દૂરદર્શિતાના કારણે તેઓ ફરીથી ખુરશી પર બેઠા હતા. બિહારમાં હાલમાં સત્તાપલટો થવાની સંભાવના છે. સૂત્રોનું માનીએ તો પોતાના નિર્ણયથી ચોંકી ગયેલા સીએમ નીતિશ ફરી એકવાર દેશને આંચકો આપવાના મૂડમાં છે. આવનારા સમયમાં બિહારમાં શું થશે તે તો સમય જ કહેશે, પરંતુ સવાલએ કે જ્યારે ઈલેક્ટ્રિક એન્જિનિયર રહી ચૂકેલા નીતિશ કુમારે રાજકીય યુ-ટર્ન લીધો, જેના કારણે રાજ્યની સાથે સાથે દેશભરના રાજકારણમાં ખળભળાટ મચી ગયો.

વર્ષ 1994માં નીતિશ કુમારે પોતાના જૂના સાથીદાર લાલુ યાદવને છોડીને લોકોને ચોંકાવી દીધા હતા. જનતા દળમાંથી વિદાય લેતા, નીતિશે જ્યોર્જ ફર્નાન્ડિસ સાથે સમતા પાર્ટીની રચના કરી અને 1995ની બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં લાલુ વિરુદ્ધ ગયા, પરંતુ ચૂંટણીમાં તેઓ ખરાબ રીતે હાર્યા. હાર બાદ તે કોઈ મજબૂત આધારની શોધમાં હતા.

આ શોધ દરમિયાન તેમણે 1996માં બિહારમાં નબળા ગણાતા ભાજપ સાથે હાથ મિલાવ્યા હતા. ભાજપ અને સમતા પાર્ટીનું આ ગઠબંધન આગામી 17 વર્ષ સુધી ચાલ્યું. જો કે, આ દરમિયાન, વર્ષ 2003માં, સમતા પાર્ટી જનતા દળ યુનાઈટેડ (JDU) બની ગઈ, અને જેડીયુ ભાજપમાં જોડાઈ અને 2005ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં આ ગઠબંધનં પ્રચંડ બહુમતી સાથે જીત મેળવી. આ પછી બંનેએ વર્ષ 2013 સુધી સાથે મળીને બિહારમાં સરકાર ચલાવી હતી.

વર્ષ 2013માં જ્યારે ભાજપે નરેન્દ્ર મોદીને 2014ની લોકસભા ચૂંટણી માટે પીએમ પદના ઉમેદવાર જાહેર કર્યા ત્યારે નીતિશ કુમારને તે પસંદ પડ્યું નહોતું થયું અને તેમણે ભાજપ સાથેનું 17 વર્ષ જૂનું ગઠબંધન તોડી નાખ્યું. ખરેખર, નરેન્દ્ર મોદી સાથે નીતિશ કુમારના વૈચારિક મતભેદો જૂના છે. આરજેડીના સમર્થનથી સરકાર ચલાવી રહેલા નીતિશ કુમારે લોકસભાની ચૂંટણીમાં કારમી હાર બાદ મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપી દીધું હતું અને તેમની સરકારના મંત્રી અને દલિત નેતા જીતન રામ માંઝીને ખુરશી સોંપી દીધી હતી. તેમણે પોતે 2015ની બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીની તૈયારી શરૂ કરી દીધી હતી.

લોકસભા ચૂંટણી 2014માં ભાજપ દ્વારા પરાજય પામેલા નીતિશ કુમારે જૂના સાથી લાલુ યાદવ અને કોંગ્રેસ સાથે મહાગઠબંધન કરીને 2015માં વિધાનસભા ચૂંટણી લડી હતી. આ ચૂંટણીમાં RJD JDU કરતા વધુ સીટો લાવી હતી. આમ છતાં નીતિશ કુમાર મુખ્યમંત્રી બન્યા અને લાલુ યાદવના નાના પુત્ર તેજસ્વી યાદવ નાયબ મુખ્યમંત્રી અને મોટા પુત્ર તેજ પ્રતાપ યાદવ આરોગ્ય મંત્રી બન્યા.

20 મહિના સુધી બે જૂના સાથીઓની સરકાર બરાબર ચાલતી રહી પરંતુ 2017માં બંને પક્ષો વચ્ચે ઝઘડો શરૂ થયો. એપ્રિલ 2017માં શરૂ થયેલ ઝઘડાએ જુલાઇ સુધીમાં ગંભીર વળાંક લીધો હતો, ત્યારબાદ મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારે મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. તે સમયે ભાજપ વિધાનસભામાં સૌથી મોટો વિરોધ પક્ષ હોવાથી, ભાજપે મધ્યસત્ર ચૂંટણી યોજવાનો ઇનકાર કરીને જૂના સાથી પક્ષને ટેકો આપવાનું નક્કી કર્યું અને નીતિશ કુમાર ફરી એકવાર મુખ્ય પ્રધાન બન્યા. સત્તા ઉથલાવી દેવાની આ સમગ્ર ઘટના 15 કલાકમાં નાટકીય રીતે બની હતી.

2020ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં, નીતિશ કુમારે સાતમી વખત મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા હોવા છતાં, ભાજપે JDU કરતાં વધુ બેઠકો જીતી હતી. પરંતુ ફરી એકવાર બિહારમાં સત્તા સંભાળી રહેલી ભાજપ-જેડીયુ વચ્ચેના મતભેદે મોટું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. અટકળો ચાલી રહી છે કે 21 મહિના પછી નીતીશ કુમાર ફરી પાછા જૂના સાથી લાલુ યાદવના આરજેડી અને કોંગ્રેસ સાથે મળી સરકાર બનાવી શકે છે.

બિહાર રાજકારણમાં આ 5 મોટા કારણો જેના કારણે JDU બીજેપીથી અલગ થઈ શકે છે

1. પહેલું કારણએ કે નીતીશ કુમાર ઈચ્છે છે કે બિહાર વિધાનસભાના અધ્યક્ષ વિજય કુમાર સિન્હાને હટાવવામાં આવે. મુખ્યમંત્રી વિજય કુમાર સિન્હા પર ઘણી વખત ઠંડક ગુમાવી ચૂક્યા છે, જેમણે નીતિશ કુમાર પર તેમની સરકાર સામે સવાલો ઉઠાવીને બંધારણનું ખુલ્લેઆમ ઉલ્લંઘન કરવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.
2. જૂન 2019માં નરેન્દ્ર મોદી સરકારમાં તેમની પાર્ટી જેડી(યુ)ને માત્ર એક જ મંત્રી પદની ઓફર કરવામાં આવતા નીતિશ કુમાર પણ નારાજ છે. તેમણે વિસ્તરણ કરાયેલ બિહાર કેબિનેટમાં તેમના પક્ષના આઠ સાથીદારોનો સમાવેશ કરીને બદલો લીધો, ભાજપ માટે એક ખાલી છોડી દીધું.
3. જેડી(યુ)ના વડા એક સાથે રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીના વિરોધમાં છે. રાજ્યો અને સંસદની એક સાથે ચૂંટણી કરાવવાનો વિચાર પીએમ મોદી દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો વિપક્ષોએ જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો. આ તે મુદ્દાઓમાંનો એક હતો જ્યાં જેડી(યુ) ને વિપક્ષો એક મુદે એક બીજાની સાથે હતાં.
4. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર નીતીશ કુમાર તેમની કેબિનેટમાં ભાજપના મંત્રીઓની પસંદગીમાં મોટો હિસ્સો ઈચ્છે છે. જો કે, આ પગલાથી બિહાર પર ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહની કથિત પકડ નબળી પડશે, જે મંત્રીઓની નજીકના માનવામાં આવે છે, સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું. ઉદાહરણ તરીકે, ભાજપના સુશીલ મોદી, જેઓ નીતીશ કુમારના મોટા ભાગના કાર્યકાળમાં બિહારના નાયબ મુખ્યપ્રધાન રહ્યા હતા, તેમને પાર્ટી નેતૃત્વ દ્વારા બિહારના રાજકારણમાંથી બહાર ફેંકી દેવામાં આવ્યા હતા.
5. ભાજપની આગેવાની હેઠળની કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સાથી પક્ષોને કેન્દ્રીય મંત્રી તરીકેની ઓફરથી નીતિશ કુમાર પણ ગઠબંધન ભાગીદારથી નારાજ છે. ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય પ્રધાન આરસીપી સિંહ, જેમણે શનિવારે JD(U) છોડી દીધું હતું, તેમણે કેન્દ્રીય પ્રધાન બનવા માટે નીતિશ કુમારને બાયપાસ કરીને ભાજપ નેતૃત્વ સાથે સીધી વાત કરી હતી. JD(U)ના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ રાજીવ રંજન (લાલન) સિંહે રવિવારે કહ્યું, “કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળમાં જોડાવાની શું જરૂર છે? મુખ્યમંત્રીએ 2019માં નિર્ણય લીધો હતો કે અમે કેન્દ્રીય કેબિનેટનો ભાગ બનીશું નહીં.”