દેવ આનંદે ઈન્દિરા ગાંધી વિરુદ્ધ બળવો કરીને બનાવ્યો રાજકીય પક્ષ, છતાંય ન લડી શક્યા ચૂંટણી

નવી દિલ્હી, 17 એપ્રિલ: હિન્દી ફિલ્મોના સદાબહાર અભિનેતા દેવ આનંદે પણ પૂરા જોશ સાથે રાજકારણમાં પ્રવેશ્યા હતા. તેમણે ઔપચારિક પક્ષની રચના કરી અને મુંબઈના શિવાજી પાર્કમાં એક વિશાળ જાહેર સભા યોજી. પાર્ટીનું ઘોષણાપત્ર પણ બહાર પાડ્યું. આ સમયને બોમ્બમાં જાહેર સભામાં એકઠી થયેલી ભીડ જોઈને દિલ્હી સુધી બધા હચમચી ગયા હતા. એવું કહેવાય છે કે જનસભાની શક્તિ જોઈને ઈન્દિરા ગાંધીએ પણ તેમને સાથે મળીને કામ કરવાનો સંદેશો આપ્યો હતો. પરંતુ પોતાના માર્ગે ચાલતા દેવ આનંદે તેમના પ્રસ્તાવને ઠુકરાવી દીધો. તે સમયે તેમણે સાફ શબ્દોમાં કહ્યું કે, નિરંકુશ નેતા સાથે હાથ મિલાવવાનો પ્રશ્ન આવતો જ નથી.

રાજ કપૂર અને દિલીપ કુમારે તેમના સમયમાં રાજકારણમાં સીધો રસ લીધો ન હતો પરંતુ દેવ આનંદને તેમાં રસ હતો. પાછળથી, તેમણે એ જ નેહરુજીની પુત્રી અને ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી સામે બળવો કર્યો. ઈમરજન્સી દરમિયાન તેમણે દેશભરમાં ફરતા ભાષણો આપ્યા હતા

કટોકટી દરમિયાન સરકારી મીડિયા પર પ્રતિબંધ

માત્ર પોતાની એક ઝલખથી લોકોને દીવાના બનાવનાર દેવ આનંદને આશા હતી કે જ્યારે MGR એટલે કે M.G. રામચંદ્રન રાજકારણમાં સફળ થઈ શકે છે તો તેઓ કેમ નહીં. જો કે, એ પણ મહત્વનું હતું કે દેવ આનંદે પોતાના અતરંગી અંદાજમાં રાજકારણ તરફ પગલું ભર્યું હતું. સૌથી પહેલા તેમને સંજય ગાંધી અને તેમના જૂથ વિશે વખાણના બે-ત્રણ શબ્દો કહેવા માટે કહેવામાં આવ્યું. દેવ આનંદે તરત જ તેને નકારી કાઢ્યું. અતરંગી મિજાજના કલાકારનું આ પગલું તે સમયની સરકારને ખૂબ જ અણગમતું હતું. ઈમરજન્સી દરમિયાન સરકારી મીડિયામાં તેમની ફિલ્મો અને ગીતો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. ટીવીએ તેમની ફિલ્મો અને ગીતો વગાડવાનું બંધ કરી દીધું. તેના પરિણામ એ આવ્યું કે, દેવ આનંદ સ્વાભાવિક રીતે જ જનતા પાર્ટી તરફ વળ્યા.

જનતા પાર્ટી તરફથી રામ જેઠમલાણીને આમંત્રણ

1977માં જાણીતા વકીલ રામજેઠમલાણીએ દેવ આનંદને જનતા પાર્ટીમાં જોડાવાનું આમંત્રણ આપ્યું. ઘણી વિચાર-વિમર્શ બાદ આખરે તેમણે જનતા પાર્ટીની તરફેણમાં પ્રચાર કરવાની સંમતિ આપી. જનતા પાર્ટીના નેતાઓ સાથે સ્ટેજ શેર કર્યું. કેટલાક ભાષણો પણ આપ્યા. પરંતુ અઢી વર્ષમાં જ મોરારજી દેસાઈને પદ છોડવું પડ્યું અને ચરણસિંહ કોંગ્રેસના ટેકાથી વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમને ખૂબ આઘાત લાગ્યો. કહેવાય છે કે અહીંથી તેમને નેતાઓને પાઠ ભણાવવા માટે પોતાની પાર્ટી બનાવવાનો વિચાર આવ્યો.

દેવ આનંદે આદર્શ સમાજની કલ્પના કરી હતી

દેવ આનંદનો ઉદ્દેશ આદર્શ સમાજની સ્થાપના કરવાનો હતો. પોતાના સ્વાસ્થ્યને ધ્યાનમાં રાખીને ફિલ્મો બનાવનાર આ કલાકારે પોતાની આત્મકથામાં જે લખ્યું છે તે તેમના વિચારોને સ્પષ્ટપણે દેખાઈ આવે છે. તેમણે લખ્યું, પ્રાચીન સંસ્કૃતિને આધુનિક ભારત સાથે જોડવા માટે એક વિશાળ છલાંગની જરૂર છે. જો તમામ ગામડાઓ વીજળી અને પાણીની સુવિધાથી સજ્જ નાના શહેરોમાં પરિવર્તિત થઈ જાય તો કેવું હશે… દરેકને અંગ્રેજી શીખવવામાં આવે તો કેવું હશે… અને જો ખેડૂતો, મજૂરો, કુલી અને અભિજાતિ વર્ગના લોકો કારમાં મુસાફરી કરતી વખતે સૌહાર્દની ભાવના સાથે એકબીજા તરફ હાથ મિલાવે તો તે કેવું હશે…? આ એક આદર્શ સમાજનું સ્વપ્નદ્રષ્ટા છે, અને જો હું રાજકારણમાં પ્રવેશીશ તો હું તેને પૂર્ણ કરીશ.

દેવ આનંદના રાજકીય પક્ષનું શું થયું?

તે યુગના ઘણા દિગ્ગજ લોકો દેવ આનંદની પાર્ટી સાથે જોડાયેલા હતા. તેમાંથી તેમના ભાઈ વિજય આનંદ, અમિત ખન્ના, ન્યાયશાસ્ત્રી નાની પાલખીવાલા અને અન્ય ઘણી જાણીતી હસ્તીઓ હતી, પરંતુ બધા લોકો તેમણે તૈયાર કરેલા મેનિફેસ્ટોના ક્રાંતિકારી મુદ્દાઓ સાથે સહમત ન હતા અને તેમાં સુધારો કરવા માંગતા હતા. આવી સ્થિતિમાં દેશભરની 500થી વધુ લોકસભા બેઠકો પર કોઈના દૃષ્ટિકોણ અનુસાર ઉમેદવાર શોધવાનું શક્ય નહોતું. દેવ આનંદે પોતાની આત્મકથામાં લખ્યું છે – શરૂઆતના ઉત્સાહ પછી લોકોની જડતાએ મારો ઉત્સાહનો અંત લાવી દીધો અને રાષ્ટ્રીય પાર્ટી પણ ખતમ થઈ ગઈ. આ એક મહાન વિચાર હતો જેની શરૂઆત જ અંત બની ગઈ.

હું વડાપ્રધાન બનીશ તો બધું ઠીક કરી દઈશ!

‘માધુરી’ ફિલ્મ મેગેઝિનના ફાઉન્ડર-એડિટર અરવિંદ કુમાર ત્યારે મુંબઈમાં હતા. તેમણે એ દિવસોની સ્થિતિનું વર્ણન કર્યું છે. અરવિંદ કુમાર કહેતા હતા- મેં ત્યારે દેવ આનંદને ખૂબ જ પરેશાન જોયા હતા. અત્યાચાર જોઈ અને સાંભળીને દેવ બેચેન થઈ જતા હતા. મેં તેમને એમ કહેતા પણ સાંભળ્યા કે – જો હું વડા પ્રધાન બનીશ તો બધું બરાબર કરી દઈશ! એ સાચું છે કે વડા પ્રધાન બનવું એ સરળ બાબત નથી, પરંતુ દેવ દેશમાં સુધારાને લઈને ખૂબ જ ચિંતિત હતા.

2005માં દેવ આનંદ દ્વારા બનેલી ફિલ્મ ‘મિસ્ટર પ્રાઇમ મિનિસ્ટર’ની વાર્તા અને પાત્રમાં તેમનો એ જ જુસ્સો છે જે તેઓ પોતે રાજકારણમાં જઈને કરવા માંગતા હતા. પરંતુ જેમ તેણે પાછળથી પણ કહ્યું કે તેનો જન્મ રાજકારણ માટે થયો નથી પણ સિનેમા બનાવવા માટે જન્મ્યો છે. તેથી, હું રીલ લાઇફમાં વાસ્તવિક જીવનમાં શું ન કરી શક્યો તેની એક ઝલક બતાવવા માંગતો હતો.

આ પણ વાંચો: પ્રથમ તબક્કાના મતદાનમાં 8 કેન્દ્રીય મંત્રીઓ, બે પૂર્વ CM અને એક રાજ્યપાલનું ભાવિ દાવ પર