ભાજપમાં ‘ઘર કી મુર્ગી દાલ બરાબર’, 3 ભૂતપૂર્વ કોંગ્રેસી CM, 4 પક્ષપલટુને રાજ્યોની કમાન

કેન્દ્ર અને ઘણા રાજ્યોમાં સત્તામાં રહેલી ભાજપમાં પક્ષપલટોનો પ્રભાવ વધી રહ્યો છે. તાજેતરમાં જાહેર કરાયેલ ભાજપના પ્રદેશ પ્રમુખોની યાદીમાં પણ તેની ઓળખ જોવા મળી હતી. પાર્ટીએ 4માંથી 3 રાજ્યોમાં સંગઠનની કમાન અન્ય પાર્ટીઓના નેતાઓને સોંપી છે.

પંજાબ અને આંધ્રપ્રદેશમાં કોંગ્રેસમાંથી આવેલા સુનીલ જાખડ અને ડી પુરંદેશ્વરીને અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવ્યા છે, જ્યારે ઝારખંડ મુક્તિ મોરચામાંથી આવેલા બાબુલાલ મરાંડીને ઝારખંડમાં કમાન સોંપવામાં આવી છે. ત્રણેય રાજ્યોમાં લોકસભાની કુલ બેઠકોની 50થી વધુ બેઠકો છે.

માત્ર સંગઠન જ નહીં, કેન્દ્રમાં મંત્રીથી લઈને રાજ્યના મુખ્યમંત્રી અને મંત્રી પદ પર મોટી સંખ્યામાં પક્ષપલટો કરી રહ્યા છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં, ભાજપના ક્વોટામાંથી વિપક્ષના નેતા શુભેન્દુ અધિકારી છે, જે 2021ની ચૂંટણી પહેલા શાસક તૃણમૂલ સરકારમાં મંત્રી હતા.

2014 પછી સંગઠન અને સરકારમાંથી મોટાભાગના પક્ષપલટો ભાજપમાં જોડાયા છે. ચાલો જાણીએ કે સંગઠનની પાર્ટી કહેવાતા ભાજપમાં પક્ષપલટો ક્યાં અને કેવી રીતે વર્ચસ્વ ધરાવે છે.

પહેલા તેમની વાત- જે બીજી પાર્ટીમાંથી આવીને સીએમ બન્યા

1. હિમંતા બિસ્વા સરમા- 2002-15માં આસામમાં તરુણ ગોગોઈની આગેવાની હેઠળની કોંગ્રેસ સરકારમાં મંત્રી રહેલા હિમંતા બિસ્વા સરમા 2015માં ભાજપમાં જોડાયા હતા. કોંગ્રેસ છોડતી વખતે તેમણે આરોપ લગાવ્યો હતો કે જ્યારે તેઓ રાહુલ ગાંધીને મળવા આવ્યા ત્યારે તેમની વાત સાંભળવાને બદલે રાહુલ કૂતરાને બિસ્કિટ ખવડાવી રહ્યા હતા.

સરમા 2015માં ભાજપમાં જોડાયા ત્યારે તેમને સંગઠનનું કામ સોંપવામાં આવ્યું હતું. ટિકિટ વહેંચણીથી લઈને પ્રચાર સુધીની જવાબદારી સરમાના ખભા પર આપવામાં આવી હતી. સરમાની મહેનત રંગ લાવી અને બીજેપી આસામમાં પહેલીવાર સરકાર બનાવવામાં સફળ રહી. ભાજપ સરકારમાં સર્બાનંદ સોનોવાલ મુખ્યમંત્રી બન્યા.

સરમાને સોનોવાલ સરકારમાં મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા. જો કે, બરાબર 5 વર્ષ પછી, જ્યારે બીજેપી ફરીથી સત્તામાં આવી, ત્યારે સરમાને મુખ્ય પ્રધાનની ખુરશી મળી. અઘોષિત રીતે, સરમા પાસે પૂર્વોત્તર રાજ્યોની જવાબદારી પણ છે. આસામ સહિત પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં લોકસભાની લગભગ 20 બેઠકો છે, જ્યાં હિમંતની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.

2. એન. બીરેન સિંહ – મણિપુરના મુખ્યમંત્રી, જે રમખાણોને કારણે ચર્ચામાં આવ્યા હતા, એન. બિરેન સિંહ પણ ભૂતપૂર્વ કોંગ્રેસી છે. બિરેન સિંહ કોંગ્રેસની ઓકરામ ઈબોબી સરકારમાં યુવા અને ખાદ્ય પુરવઠા મંત્રી હતા. 2016માં તેમણે ટોચના નેતૃત્વથી નારાજ થયા બાદ કોંગ્રેસ છોડી દીધી હતી. સિંહ માંગ કરી રહ્યા હતા કે તેમને ઓકરામ ઇબોબીના સ્થાને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવે, જેને કોંગ્રેસ હાઈકમાન્ડે સ્વીકાર્યું ન હતું.

આ પછી સિંહ ભાજપમાં જોડાયા. 2017માં કોંગ્રેસે મણિપુરમાં 28 બેઠકો જીતી હતી, જ્યારે ભાજપને 21 બેઠકો મળી હતી.બીજા નંબરની પાર્ટી હોવા છતાં, બીજેપીએ બિરેન સિંહના નેતૃત્વમાં સરકાર બનાવી હતી. સિંહ ત્યારથી મણિપુરના મુખ્યમંત્રી છે.

તાજેતરમાં જ તેમના રાજીનામાના સમાચાર પણ સામે આવ્યા હતા, પરંતુ તેમના સમર્થકોએ રાજભવન પહોંચતા પહેલા તેને ફાડી નાખ્યો હતો.

3. માણિક સાહા- ત્રિપુરાના મુખ્યમંત્રી માણિક સાહા પણ ભૂતપૂર્વ કોંગ્રેસી છે. વ્યવસાયે દંત ચિકિત્સક એવા સાહા સક્રિય રાજકારણમાં જોડાતા પહેલા ત્રિપુરા મેડિકલ કોલેજમાં ભણાવતા હતા. તેઓ ડાબેરી સરકાર દરમિયાન પક્ષનો અવાજ હતો. કોંગ્રેસમાં રહીને સાહા ત્રિપુરા ક્રિકેટ એસોસિએશનના પ્રમુખ પણ રહી ચૂક્યા છે.

2016માં તેઓ કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપમાં જોડાયા હતા. ભાજપે તેમને પહેલા ચૂંટણી પ્રભારી અને પછી પન્ના પ્રમુખ બનાવ્યા. 2020માં ભાજપે પ્રદેશ અધ્યક્ષની કમાન સાહાને સોંપી હતી. 2023ની ચૂંટણી પહેલા બિપ્લવ દેવની જગ્યાએ સાહાને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા. સાહાના નેતૃત્વમાં પાર્ટી બીજી વખત સરકાર બનાવવામાં સફળ રહી હતી.

4. પેમા ખાંડુ- અરુણાચલના મુખ્યમંત્રી પેમા ખાંડુ પણ મૂળભૂત રીતે કોંગ્રેસી છે. 2011માં રાજકારણમાં પ્રવેશેલા ખાંડુ ભાજપ પહેલા કોંગ્રેસ અને પીપલ્સ પાર્ટીમાં રહી ચૂક્યા છે. ખાંડુ કોંગ્રેસની નબામ તુકી સરકારમાં મંત્રી રહી ચૂક્યા છે.

2016માં ખાંડુ પહેલા પીપલ્સ પાર્ટીમાં જોડાયા અને પછી ધારાસભ્યોના જૂથ સાથે ભાજપમાં જોડાયા. ભાજપે તેમને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા. ખાંડુના નેતૃત્વમાં ભાજપને 2019માં પણ જીત મળી હતી.

ભાજપ સંગઠન

મજબૂત ગઢ બિહાર-ઝારખંડ, પક્ષપલટો કરનારાઓ બોસ- હિન્દી પટ્ટાના બિહાર અને ઝારખંડમાં ભાજપ લાંબા સમયથી સત્તામાં છે. આમ છતાં સંગઠનનો આદેશ પક્ષપલટોની સાથે છે. ઝારખંડમાં ભાજપે બાબુલાલ મરાંડીને અધ્યક્ષ બનાવ્યા છે.

જોકે મરાન્ડીએ તેમની રાજકીય કારકિર્દી ભાજપ સાથે શરૂ કરી હતી, પરંતુ તેમણે હાઈકમાન્ડ સાથે અણબનાવ બાદ 2006માં પોતાની પાર્ટી બનાવી હતી. 2009માં, મરાંડીની પાર્ટીએ કોંગ્રેસ સાથે ગઠબંધન કરીને ચૂંટણી લડી હતી, પરંતુ તેમને સફળતા મળી ન હતી.

2020માં, મરાંડીએ તેમની પાર્ટીનું ભાજપમાં વિલિનીકરણ કર્યું. તે સમયે ભાજપે તેમને ધારાસભ્ય દળના નેતા બનાવ્યા હતા, પરંતુ ટેકનિકલ કારણોસર તેઓ વિરોધ પક્ષના નેતા બની શક્યા ન હતા. હવે ચૂંટણી પહેલા ભાજપે તેમના કામમાં ફેરફાર કરીને તેમને સંગઠનની કમાન સોંપી છે.

જો બિહારની વાત કરીએ તો અહીં આ વર્ષે માર્ચમાં ભાજપે સમ્રાટ ચૌધરીને તેના અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કર્યા હતા. 30 વર્ષની રાજકીય કારકિર્દીમાં ચૌધરી ભાજપ પહેલા RJD, JDU અને HAM (Se)માં રહ્યા છે.

2021માં બિહાર બીજેપીના કલ્ચર સેલના પ્રવક્તા પંકજ કાપડિયાએ અંગ્રેજી વેબસાઈટ ધ પ્રિન્ટમાં એક અભિપ્રાય લખ્યો હતો. કાપડિયાએ હાઈકમાન્ડને તાકીદ કરી હતી કે પક્ષપલટો કરનારાઓને હોદ્દા આપવાથી કાર્યકરોનું મનોબળ ખરડે છે, તેથી મોટા હોદ્દા પર નિમણૂકો ન આપો.

પંજાબ અને આંધ્રપ્રદેશમાં પણ બહારના નેતાઓ છે – ભાજપે આંધ્ર પ્રદેશની કમાન સોંપી છે. રાંદેશ્વરી અને પંજાબની કમાન સુનીલ જાખરને સોંપવામાં આવી છે. બંને કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતાઓ રહ્યા છે. સુનીલ જાખડ 2021 પહેલા પંજાબ કોંગ્રેસના વડા હતા. તેઓ કેપ્ટન અમરિન્દર સિંહના નજીકના ગણાતા હતા.

જાખડને રાજકીય વારસો મળ્યો છે. તેમના પિતા બલરામ જાખડ પણ લોકસભાના સ્પીકર રહી ચૂક્યા છે. સુનીલ 1990માં રાજકારણમાં પ્રવેશ્યા અને 2002માં કોંગ્રેસની ટિકિટ પર પહેલીવાર ધારાસભ્ય બન્યા. 2012-2015 સુધી તેઓ વિધાનસભામાં વિપક્ષના નેતાનું પદ પણ સંભાળતા હતા.

2017માં તેમને પંજાબ કોંગ્રેસની કમાન મળી હતી. 2022માં હાઈકમાન્ડ સાથે મતભેદો બાદ તેઓ ભાજપમાં જોડાયા હતા. હાલમાં જ પાર્ટીએ તેમને પંજાબ યુનિટના અધ્યક્ષ બનાવ્યા છે. 2019ની ચૂંટણીમાં ભાજપે પંજાબમાં 2 સીટો જીતી હતી.

આંધ્ર પ્રદેશની વાત કરીએ તો ભાજપે અહીં ડી પુરંદેશ્વરીને કમાન સોંપી છે. પુરંદેશ્વરી મનમોહન સિંહ સરકારમાં મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. તેમણે આંધ્રના વિભાજનને લઈને રાજીનામું આપ્યું હતું. 2014માં પુરંદેશ્વરી પણ ભાજપની ટિકિટ પર ચૂંટણી હારી ગઈ હતી. જોકે, પાર્ટીએ તેમને સંગઠનમાં સામેલ કર્યા.

સંગઠનમાં અનેક પદ સંભાળ્યા બાદ ભાજપે આંધ્રની કમાન પુરંદેશ્વરીને સોંપી છે. આંધ્રમાં લોકસભાની કુલ 25 બેઠકો છે.

કેબિનેટમાં પણ પક્ષપલટાનું વર્ચસ્વ

અન્ય પક્ષોમાંથી આવેલા નારાયણ રાણે, સર્બાનંદ સોનોવાલ, જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા અને રાવ ઈન્દ્રજીત સિંહ કેન્દ્રીય કેબિનેટમાં વર્ચસ્વ જાળવી રાખે છે. તેવી જ રીતે, ભાજપ શાસિત મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તર પ્રદેશના મંત્રીમંડળમાં પક્ષપલટો કરનારાઓને મોટા પોર્ટફોલિયો મળ્યા છે.

મહારાષ્ટ્રમાં, ભાજપ પક્ષપલટોની મદદથી સત્તામાં છે, જ્યારે પશ્ચિમ બંગાળમાં પાર્ટીના મોટાભાગના ધારાસભ્યો અન્ય પક્ષોમાંથી આયાતી નેતાઓ છે.

ભાજપ પક્ષપલટોની ફેવરિટ પાર્ટી, જુઓ ડેટા…

એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) એ નેશનલ ઇલેક્શન વોચ સાથે મળીને 2014 થી 2021 સુધીના પક્ષપલટા નેતાઓના ડેટાનું વિશ્લેષણ કર્યું હતું. ADR અનુસાર, આ 7 વર્ષમાં 1133 નેતાઓએ પાર્ટી બદલી.

જેમાંથી કોંગ્રેસના સૌથી વધુ 399 અને બસપાના 173 નેતાઓએ પાર્ટી છોડી દીધી છે. એડીઆર અનુસાર, ઘણા રાજ્યોમાં, કોંગ્રેસનું આખું યુનિટ પક્ષપલટો કરીને અન્ય પક્ષમાં જોડાઈ ગયું.

ADRના આ અહેવાલ મુજબ, ભાજપ પક્ષપલટો કરનારાઓની સૌથી પ્રિય પાર્ટી છે. તેનું કારણ કેન્દ્ર સરકાર છે. 2014થી 2021 સુધીમાં સાંસદ-ધારાસભ્ય એવા 426 નેતાઓ ભાજપમાં જોડાયા છે. જેમાં 253 ધારાસભ્ય સ્તરના નેતાઓ અને 173 સાંસદ સ્તરના નેતાઓનો સમાવેશ થાય છે.