પારસનાથ વિસ્તારને જૈનોથી મુક્ત કરવા હવે આદિવાસી સંગઠનો મેદાને

કેન્દ્ર સરકારે ઝારખંડમાં જૈન ધાર્મિક સ્થળ ‘સમ્મેદ શિખરજી’ સાથે જોડાયેલા પારસનાથ પહાડી પર તમામ પ્રકારની પ્રવાસન પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે અને તેની પવિત્રતા અકબંધ રાખવા ઝારખંડ સરકારને તાત્કાલિક તમામ જરૂરી પગલાં લેવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે, પરંતુ હવે આદિવાસીઓએ પણ આ મંદિર પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગણી સાથે મેદાનમાં ઝંપલાવ્યું છે. તેઓએ આ વિસ્તાર પર પોતાનો દાવો કર્યો છે અને તેને મુક્ત કરવાની માંગ કરી છે.

સંથાલ આદિજાતિની આગેવાની હેઠળના રાજ્યના આદિવાસી સમુદાયે પારસનાથ ટેકરીને ‘મરંગ બુરુ’ (પહાડી દેવતા અથવા શક્તિનો સર્વોચ્ચ સ્ત્રોત) તરીકે ઓળખાવ્યો છે અને જો તેમની માંગણીઓ પર ધ્યાન આપવામાં નહીં આવે તો બળવાની ધમકી આપી છે. દેશભરના જૈનો તેમના પવિત્ર સ્થળ પર માંસાહારી ખોરાક અને આલ્કોહોલનું સેવન કરતા પ્રવાસીઓના ધસારાના ડરથી પારસનાથ ટેકરીને પર્યટન સ્થળ તરીકે નિયુક્ત કરતી ઝારખંડ સરકારની 2019ની સૂચનાને રદ કરવાની માંગ કરી રહ્યા છે.

ઇન્ટરનેશનલ સંથાલ કાઉન્સિલના કાર્યકારી પ્રમુખ નરેશ કુમાર મુર્મુએ દાવો કર્યો હતો કે, “જો સરકાર મરંગ બુરુને જૈનોના ચુંગાલમાંથી મુક્ત કરવામાં નિષ્ફળ જશે તો પાંચ રાજ્યોમાં બળવો થશે.” 1956ના ગેઝેટમાં તેનો ઉલ્લેખ ‘મરંગ બુરુ’ તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. જૈન સમુદાય ભૂતકાળમાં પારસનાથ માટે કાનૂની લડાઈ હારી ગયો હતો.” સંથાલ આદિજાતિ દેશની સૌથી મોટી અનુસૂચિત જનજાતિ સમુદાય છે. તે ઝારખંડ, બિહાર, ઓરિસ્સાના સૌથી મોટા આદિવાસી સમુદાયોમાંની એક છે. આસામ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં મોટી વસ્તી અને પ્રકૃતિ ઉપાસકો છે. મુર્મુએ દાવો કર્યો હતો કે કાઉન્સિલને પ્રમુખ દ્રૌપદી મુર્મુ પોતે અને તેના અધ્યક્ષ તરીકે આસામના ભૂતપૂર્વ સાંસદ પી માંઝીનું સમર્થન છે.

અન્ય આદિવાસી સંગઠન ‘આદિવાસી સેંગલ અભિયાન’ એ પણ આક્ષેપ કર્યો હતો કે જૈનોએ સંથાલોના સર્વોચ્ચ પૂજા સ્થળ પર ગેરકાયદે કબજો જમાવ્યો છે. તેના પ્રમુખ, ભૂતપૂર્વ સાંસદ મુર્મુએ ચેતવણી આપી હતી કે જો કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો આ મુદ્દાને ઉકેલવામાં અને આદિવાસીઓની તરફેણમાં નિર્ણયો આપવામાં નિષ્ફળ જશે તો સમુદાય સમગ્ર ભારતમાં રસ્તા પર ઉતરશે. અગાઉના દિવસે, PM મોદીની સૂચના પર, કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે આ સંબંધમાં રાજ્ય સરકારને એક કાર્યાલય મેમોરેન્ડમ મોકલ્યું છે.

કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવની જૈન સમુદાયના પ્રતિનિધિઓ સાથે આ મુદ્દે અગાઉની બેઠક બાદ આ વિકાસ થયો હતો. યાદવે ખાતરી આપી હતી કે સરકાર ‘સમ્મેદ શિખરજી પર્વત ક્ષેત્ર’ની પવિત્રતા જાળવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે, જે માત્ર જૈન સમુદાય માટે જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર દેશના લોકો માટે એક પવિત્ર સ્થળ છે.

ઝારખંડના ગિરિડીહ જિલ્લામાં પારસનાથ પહાડી પર સ્થિત સમ્મેદ શિખરજી જૈન સમુદાયનું સૌથી મોટું તીર્થસ્થાન છે. પારસનાથ ટેકરી પર ધાર્મિક પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન આપવાના રાજ્ય સરકારના પગલાનો સમુદાયના સભ્યો વિરોધ કરી રહ્યા છે. કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે ઓગસ્ટ 2019માં પારસનાથ અભયારણ્યની આસપાસ ઈકો-સેન્સિટિવ ઝોનની સૂચના આપી હતી અને રાજ્ય સરકાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલી દરખાસ્તના અનુસંધાનમાં ઈકો-ટૂરિઝમ પ્રવૃત્તિઓને મંજૂરી આપી હતી.