જેલમાં જાતિ આધારિત ભેદભાવથી દુશ્મનાવટ વધશે, આવા નિયમો નાબૂદ થાય: સુપ્રીમ કોર્ટ

• જેલ સત્તાવાળાઓએ કેદીઓ સાથે માનવીય વર્તન કરવું જોઈએ: SC

નવી દિલ્હી, 03 ઓક્ટોબર: સુપ્રીમ કોર્ટે ઘણા રાજ્યોની જેલોમાં જાતિ આધારિત ભેદભાવ પર આજે ગુરુવારે મોટો નિર્ણય આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો છે કે, “જેલમાં જાતિના આધારે ભેદભાવ ન થઈ શકે. જેલોમાં બનાવેલ આ નિયમ નાબૂદ થવો જોઈએ. જેલ સત્તાવાળાઓએ કેદીઓ સાથે માનવીય વર્તન કરવું જોઈએ. કેદીઓ વચ્ચે વિભાજન માટે જાતિનો ઉપયોગ કરી શકાતો નથી કારણ કે તે દુશ્મનાવટ તરફ દોરી જશે. કેદીને પણ સન્માન સાથે જીવન જીવવાનો અધિકાર છે.”

The Supreme Court today (October 3) laid down crucial guidelines for the prevention of caste-based discrimination division of labour in Prisons.
Read more: https://t.co/xvhmFyt8Oc#SupremeCourt #Prisoners #Caste #Discrimination #SupremeCourtOfIndia pic.twitter.com/357Qos3rB8

— Live Law (@LiveLawIndia) October 3, 2024

સુપ્રિમ કોર્ટે આ અંગે શું કહ્યું?

કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે, ભેદભાવ પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ બંને રીતે કરી શકાય છે. રૂઢિવાદિતા(સ્ટીરિયોટાઇપ્સ) આવા ભેદભાવને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે, રાજ્યની સકારાત્મક જવાબદારી છે કે તે તેના પર રોક લગાવે. અદાલતોએ પરોક્ષ અને પ્રણાલીગત ભેદભાવના દાવાઓનો નિર્ણય કરવો જોઈએ. સમગ્ર ઇતિહાસમાં, જાતિ આધારિત ભેદભાવને કારણે માનવીય ગૌરવ અને સ્વાભિમાનને નકારવામાં આવ્યું છે.

કોર્ટે તેના નિર્ણયમાં કહ્યું કે, કલમ 15એ તમામ નાગરિકોના બંધારણીય દરજ્જાને મજબૂત બનાવે છે. કેદીઓને સન્માન ન આપવું એ કોલોનીયલ સમયગાળાની નિશાની છે, જ્યારે તેઓને અમાનવીય બનાવવામાં આવ્યા હતા. બંધારણ આદેશ આપે છે કે, કેદીઓ સાથે માનવીય વર્તન કરવામાં આવે અને જેલ તંત્રએ કેદીઓની માનસિક અને શારીરિક સ્થિતિ વિશે જાગૃત રહેવું જોઈએ.

કોલોનીયલ કાળના ફોજદારી કાયદાની અસર કોલોનીયલ કાળ પછી પણ ચાલુ રહી છે. બંધારણીય સમાજના કાયદાએ નાગરિકો વચ્ચે સમાનતા અને સન્માન જાળવવું જોઈએ. જાતિના ભેદભાવ સામેની લડાઈ રાતોરાત લડી શકાતી નથી. આ નિર્ણય CJI DY ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રાની બેંચે આપ્યો છે.

અરજદારે 11 રાજ્યોની જેલની જોગવાઈઓને પડકારી છે કારણ કે તે મેન્યુઅલ શ્રમના વિભાજન, બેરેકના વિભાજન અને કેદીઓની ઓળખના સંબંધમાં જાતિના આધારે ભેદભાવ કરે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે આ નિર્દેશ આપ્યો

કોર્ટે કહ્યું કે, આવી જોગવાઈઓ ગેરબંધારણીય ગણાય છે. તમામ રાજ્યોને નિર્દેશ આપવામાં આવે છે કે તે નિર્ણય અનુસાર ફેરફાર કરે. રીઢા ગુનેગારો કાયદાના સંદર્ભમાં હશે, પરંતુ રાજ્ય જેલ મેન્યુઅલમાં રીઢા ગુનેગારોના આવા તમામ સંદર્ભો ગેરબંધારણીય જાહેર કરવામાં આવે છે. દોષિત કે અન્ડરટ્રાયલ કેદીઓના રજિસ્ટરમાંથી જાતિ કૉલમ દૂર કરવામાં આવશે. આ અદાલત જેલોની અંદરના ભેદભાવની સ્વતઃ સંજ્ઞાન લે છે અને રજિસ્ટ્રીને ત્રણ મહિના પછી જેલોની અંદરના ભેદભાવની યાદી આપવા અને રાજ્યની અદાલત સમક્ષ આ નિર્ણયના પાલનનો અહેવાલ રજૂ કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવે છે.

આ પણ જૂઓ: અઝહરુદ્દીનની મુશ્કેલીઓ વધી, મની લોન્ડરિંગના મામલામાં EDએ નોટિસ મોકલી