Budget 2025 : કોણે અને ક્યારે આપ્યું હતું પ્રથમ બજેટ, શું તમે જાણો છો તેનો રસપ્રદ ઈતિહાસ
નવી દિલ્હી, 1 ફેબ્રુઆરી : નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ આજે દેશનું સામાન્ય બજેટ (કેન્દ્રીય બજેટ 2025) રજૂ કરવા જઈ રહ્યા છે પણ શું તમે જાણો છો કે દેશનું પ્રથમ બજેટ ક્યારે અને કોણે રજૂ કર્યું હતું? તો અમે તમને જણાવી દઈએ કે ભારતીય બજેટ ઈતિહાસ આઝાદી પહેલાનો છે. તેને બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન જેમ્સ વિલ્સન દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને ખાસ વાત એ છે કે તેને ભારતમાં નહીં પરંતુ લંડનમાં રજૂ કરવામાં આવી હતી. તેની પાછળ એક રસપ્રદ કહાની છે, ચાલો જાણીએ…
જેમ્સ વિલ્સન સ્કોટિશ અધિકારી હતા
દેશના પ્રથમ બજેટ (ભારતનું પ્રથમ બજેટ) વિશે વાત કરીએ તો, તે લંડનમાં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના અધિકારી જેમ્સ વિલ્સન દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તેણે તેને બ્રિટિશ ક્રાઉન સમક્ષ રજૂ કર્યું હતું. અંગ્રેજ ઓફિસર વિલ્સન સ્કોટિશ રાજનેતા, અર્થશાસ્ત્રી અને બિઝનેસમેન હતા. તેઓ સ્ટાન્ડર્ડ ચાર્ટર્ડ બેંક અને ધ ઈકોનોમિસ્ટ મેગેઝીનના સ્થાપક પણ હતા. તેમણે નાણા માટે જવાબદાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના સભ્ય તરીકે સેવા આપી હતી અને દેશના તત્કાલિન વાઈસરોયને બજેટ અંગે સલાહ આપી હતી.
બજેટ રજૂ કરવાની જરૂર કેમ પડી?
ભારતમાં બજેટ રજૂ કરવાની પરંપરાની શરૂઆત પાછળ એક રસપ્રદ વાર્તા છે. વાસ્તવમાં, લશ્કરી બળવા પછી થયેલા નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે તેને રજૂ કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી અને તેને પ્રિન્સ કાઉન્ટ સમક્ષ મૂકવામાં આવી હતી. 1857માં લશ્કરી બળવાને કારણે બ્રિટિશ સરકારને ઘણું નુકસાન થયું હતું. જેમાં ખુલ્લેઆમ વિદ્રોહ કરનારા સૈનિકો અને ક્રાંતિકારીઓનો નરસંહાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ વિદ્રોહની આખી દુનિયાએ જ નહીં પરંતુ લંડનના હાઉસ ઓફ કોમન્સમાં પણ નિંદા કરી હતી.
આ પછી, નુકસાનનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું અને નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે ભારતમાં ટેક્સ સિસ્ટમ લાગુ કરવા માટે બ્લુ પ્રિન્ટ તૈયાર કરવામાં આવી હતી. આ પછી, 7 એપ્રિલ, 1860ના રોજ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના અધિકારી જેમ્સ વિલ્સન દ્વારા બ્રિટિશ ક્રાઉનને બજેટ દસ્તાવેજ તરીકે રજૂ કરવામાં આવ્યું અને આ ભારતનું પ્રથમ બજેટ હતું.
આઝાદી પછીનું પ્રથમ બજેટ
બ્રિટિશ શાસનથી ભારતને આઝાદી મળ્યા પછી રજૂ કરવામાં આવેલા સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ બજેટ વિશે વાત કરીએ તો, તે 26 નવેમ્બર 1947ના રોજ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેને રજૂ કરનાર પ્રથમ નાણામંત્રી સર આરકે ષણમુગમ ચેટ્ટી હતા. આ સાથે જોડાયેલી એક ખાસ વાત એ છે કે ભારતનું પ્રથમ બજેટ ભારતના ભાગલા સમયે થયેલા ભારે રમખાણો વચ્ચે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ પણ વાંચો :- ટ્રમ્પના એક નિર્ણયથી બાંગ્લાદેશીઓ મુશ્કેલીમાં મુકાયા, જાણો શું છે યુનુસ સરકારની હાલત? કેમ?
