કેન્દ્રીય નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણે મોદી સરકારના બીજા કાર્યકાળનું છેલ્લું પૂર્ણ સમયનું બજેટ રજૂ કર્યું. મોદી સરકારે 2024ના ચૂંટણી સમીકરણને ઉકેલવા માટે 2023ના બજેટ દ્વારા મોટી દાવ લગાવી છે, જેને ધ્યાનમાં રાખીને ખેડૂતો, મહિલાઓ, વડીલો, આદિવાસીઓ અને યુવાનો પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં જોવાનું એ રહેશે કે શું આ બજેટ ભાજપને ત્રીજી વખત સત્તાના સિંહાસન સુધી લઈ જવામાં સફળ થશે?
Personal income-tax | Income tax- rebate extended on income up to Rs 7 lakhs in new tax regime: FM Sitharaman pic.twitter.com/X8rmVH7Gh2
— ANI (@ANI) February 1, 2023
મોદી સરકારે લગભગ 45 લાખ કરોડનું બજેટ રજૂ કર્યું. અમૃત કાલના પ્રથમ બજેટનું વર્ણન કરતા કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે આઝાદીના 100 વર્ષ બાદ આ ભારતના વિઝનનું બજેટ છે. મોદી સરકારે મહિલાઓ, લાભાર્થીઓ, ખેડૂતો અને તેની કોર વોટબેંક બની ગયેલા મધ્યમ વર્ગને ધ્યાનમાં રાખીને બજેટ તૈયાર કર્યું છે.મોદી સરકારનું બજેટ સંપૂર્ણપણે ચૂંટણી બજેટ તરીકે દેખાઈ રહ્યું છે, જેના દ્વારા તમામને મદદ કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા છે. સમાજના વર્ગો છે.
I introduced in 2020, the new personal income tax regime with 6 income slabs, starting from Rs 2.5 Lakhs. I propose to change the tax structure in this regime by reducing the number of slabs to 5 and increasing the tax exemption limit to Rs 3 Lakhs: FM Nirmala Sitharaman pic.twitter.com/6yb9jBE1sj
— ANI (@ANI) February 1, 2023
ખરેખર, ખેડૂતો, ગ્રામજનો, યુવાનો, ગરીબો, મહિલાઓ, વૃદ્ધો, દલિતો, પછાત, અતિ-પછાત, આદિવાસીઓ, સરકારી કર્મચારીઓ, નાના-મોટા ઉદ્યોગપતિઓ, મોટા-નાના ઉદ્યોગપતિઓ. એવા ઘણા વિભાગો છે જેને વોટ બેંક તરીકે જોવામાં આવે છે. સ્વાભાવિક રીતે, ચૂંટણી પહેલા મોદી સરકારે સામાન્ય બજેટ દ્વારા આ તમામ વર્ગોને ખુશ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે જેથી તે સત્તાની હેટ્રિક કરી શકે. એટલું જ નહીં, શું પાર્ટી 2023માં યોજાનારી 9 રાજ્યોની ચૂંટણી જંગ જીતી શકશે?
લોકસભા ચૂંટણીને આડે માત્ર એક વર્ષ બાકી છે, જ્યારે 9 રાજ્યો ખાસ કરીને મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, છત્તીસગઢ, તેલંગાણા અને કર્ણાટકમાં આ વર્ષે ચૂંટણી છે. આ વિધાનસભા ચૂંટણી વર્ષ 2024ની સેમીફાઈનલથી ઓછી નથી. આવી સ્થિતિમાં આ બજેટને ચૂંટણી બજેટ માનવામાં આવી રહ્યું છે, જે ભાજપની વોટ બેંક માટે ભેટથી ભરેલું છે. મોદી સરકારે ગરીબોને પાંચ કિલો મફત રાશન એક વર્ષ માટે લંબાવીને મોટી દાવ લગાવી છે, જે લોકસભા ચૂંટણી સુધી ચાલુ રહેશે. એટલું જ નહીં, ખેડૂતોને ભેટ આપવામાં આવી છે, તેથી નવા ટેક્સ સ્લેબમાં મધ્યમ વર્ગને છૂટ આપવામાં આવી છે.
1. ગરીબો પર મહેરબાન
મોદી સરકારે ગરીબો માટે પોતાની તિજોરી ખોલી. નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે નવી કર વ્યવસ્થામાં કરમુક્તિ માટેની વાર્ષિક આવક મર્યાદા 5 લાખ રૂપિયાથી વધારીને 7 લાખ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. હવે એક વર્ષમાં 7 લાખ રૂપિયા સુધીની કમાણી કરનારાઓએ ઇન્કમ ટેક્સ નહીં ભરવો પડશે. ધારો કે તમારી આવક નવ લાખ રૂપિયા છે. આ કિસ્સામાં, તમારે કુલ 45 હજાર રૂપિયાનો ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. આ ઉપરાંત જે ગરીબ કેદીઓ આર્થિક સંકડામણના કારણે જામીન મેળવી શકતા નથી તેમનો ખર્ચ સરકાર ઉઠાવશે. લગભગ બે લાખ કેદીઓ છે, જેમની સજા પૂરી થઈ ગઈ છે, પરંતુ મુક્તિ માટે નક્કી કરેલી રકમ ન મળવાને કારણે તેઓ જેલમાં જ છે. હવે આવા ગરીબોની મદદ માટે સરકારે હાથ લંબાવ્યો છે. આ રીતે 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં મોદી સરકારે ગરીબ મતદારોને મદદ કરવા માટે એક મોટી દાવ લગાવી છે.
2. સસ્તા આવાસ
કેન્દ્રીય બજેટમાં મોદી સરકારે પીએમ આવાસ યોજના માટે તિજોરી ખોલી દીધી છે. કેન્દ્રની મોદી સરકારે પીએમ આવાસ યોજનાને લઈને બજેટમાં મોટી જાહેરાત કરી હતી જેથી કરીને ગરીબો પાસે પણ પોતાનું ઘર હોય. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે જાહેરાત કરી કે પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજનાનું બજેટ 66 ટકા વધારીને 79 હજાર કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવ્યું છે. આ યોજના હેઠળ સરકાર ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં ઘર બનાવવા માટે અઢી લાખ રૂપિયાની સહાય પૂરી પાડે છે. પીએમ આવાસ યોજના ભાજપ માટે ટ્રમ્પ કાર્ડ સાબિત થઈ છે, જેનો ફાયદો ઘણી ચૂંટણીઓમાં થયો છે. PIBની સૂચના અનુસાર, 3 જાન્યુઆરી, 2022 સુધી કુલ 1.14 કરોડ મકાનો મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી 53.42 લાખ ઘરો બાંધવામાં આવ્યા છે અને પહોંચાડવામાં આવ્યા છે. નોટિફિકેશનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે નવી ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને 16 લાખ મકાનો બનાવવામાં આવી રહ્યા છે.
3. મફત રાશન
સરકારે આગામી વર્ષ 2024 સુધીમાં તમામ અંત્યોદય અને પ્રાથમિકતા ધરાવતા પરિવારોને મફત અનાજ આપવાની જાહેરાત કરી છે. નાણામંત્રીએ જાહેરાત કરી કે પીએમ ગરીબ કલ્યાણ અન્ન યોજનાને એક વર્ષ માટે લંબાવવામાં આવી રહી છે, પીએમ ગરીબ કલ્યાણ અન્ન યોજના હેઠળ લગભગ બે લાખ કરોડ રૂપિયાનું બજેટ રાખવામાં આવ્યું છે, જેના દ્વારા 80 કરોડ ગરીબ લોકોને પાંચ કિલો મફત રાશન મળશે. આપવામાં આવશે. દેશમાં કોઈ પણ વ્યક્તિ ભૂખ્યા સૂઈ ન જાય તેને ધ્યાનમાં રાખીને મોદી સરકારે કોરોના મહામારી દરમિયાન પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ અન્ન યોજના શરૂ કરી હતી. તેનો ફાયદો બિહારથી લઈને યુપી સુધીની ચૂંટણીમાં ભાજપને મળ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં હવે 2024ની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને તેને એક વર્ષ માટે લંબાવવામાં આવી છે.
4. અડધી વસ્તી પર નજર
મોદી સરકાર આવ્યા બાદ ભાજપે મહિલાઓને પોતાની નવી વોટ બેંક બનાવી છે, જેના આધારે તે સતત જીત નોંધાવી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં મહિલાઓને સરળ રાખવા માટે મોદી સરકારે સામાન્ય બજેટમાં ઘણી ભેટ આપી છે. અમૃતકાળ દરમિયાન મહિલાઓ માટે નવી બચત યોજનાની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે આ યોજનાનો લાભ બે વર્ષ સુધી લઈ શકાય છે. માર્ચ 2025 સુધીમાં મહિલાઓ 2 લાખ રૂપિયા સુધીના મહિલા સન્માન બચત પત્ર ખરીદી શકે છે. આના પર વાર્ષિક 7.5 ટકાના દરે વ્યાજ આપવામાં આવશે. જો જરૂર પડે તો આ નાણાંનો આંશિક ઉપાડ પણ કરી શકાય છે.
5. ગામ અને ખેડૂત માટે મોટી જાહેરાતો
મોદી સરકારે ગામડાઓ અને ખેડૂતો માટે ઘણી મોટી જાહેરાતો કરી છે. સરકારે આ વર્ષે ખેડૂતોને 20 લાખ કરોડ સુધીની લોન આપવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, તેથી તેણે બરછટ અનાજને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શ્રી અન્ના યોજના શરૂ કરી છે. બજેટ રજૂ કરતા કેન્દ્રીય નાણામંત્રીએ કહ્યું કે કૃષિ માટે ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રાથમિકતાના આધારે બનાવવામાં આવશે. ખેડૂતોને ખેતી, વીમો, ધિરાણ, માર્કેટ ઇન્ટેલિજન્સ અને કૃષિ આધારિત ઉદ્યોગોની પહોંચના આયોજનમાં મદદ કરવામાં આવશે. ઉત્પાદન ક્ષમતા અને નફો મેળવવાની ક્ષમતા પણ વધશે. ખેડૂતો, સરકાર અને ઉદ્યોગો વચ્ચે સંકલન ઉંમર વધશે. આ માટે એગ્રીકલ્ચર એક્સીલેટર ફંડ બનાવવામાં આવશે જેથી કરીને કૃષિ ક્ષેત્રમાં સ્ટાર્ટઅપને પ્રોત્સાહન આપી શકાય. બજેટમાં સરકારે મત્સ્ય સંપદાની નવી પેટા યોજનામાં 6000 કરોડનું રોકાણ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. ગ્રામીણ સંસાધનોનો ઉપયોગ કરીને ગ્રામીણ વિકાસ અને ગ્રામીણ અર્થતંત્રને ઝડપથી પ્રોત્સાહન આપવાનો હેતુ છે.
6. નવા મતો પર નજર
નાણામંત્રીએ બાર બજેટના મુખ્ય સાત ધ્યેયો આપ્યા છે, જેને સપ્તર્ષિ કહેવામાં આવ્યા છે – તેમાં સમાવેશક વિકાસ અને યુવા શક્તિ રાખવામાં આવી છે. નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે અમારો ઉદ્દેશ્ય દરેકના સમર્થન સાથે દરેકનો વિશ્વાસ જીતવાનો છે. મોદી સરકારે બજેટ માટે નવા મતદારોને આકર્ષવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, જેના માટે સ્ટાર્ટઅપ્સ ખોલવાથી લઈને નાણામંત્રીએ કહ્યું કે કૌશલ વિકાસ યોજના 4.0 શરૂ કરવામાં આવશે. આંતરરાષ્ટ્રીય તકો માટે યુવાનોને કૌશલ્ય બનાવવા માટે 30 સ્કિલ ઈન્ડિયા રાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રો ખોલવામાં આવશે. આ સિવાય વિદ્યાર્થીઓ માટે ઘણી જાહેરાતો કરવામાં આવી છે.
7. ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, રોજગારીની તકો પર 10 લાખ કરોડના અવસર
સરકારે બજેટમાં ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને નવી તકો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. નાણામંત્રીએ જાહેરાત કરી છે કે સરકારે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને રોકાણ પર 10 લાખ કરોડ રૂપિયા ખર્ચવાની જાહેરાત કરી છે, જે કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદનના 3.3 ટકા હશે. 50 એરપોર્ટ, હેલીપોર્ટ, વોટર એરોડ્રોમ અને એડવાન્સ લેન્ડિંગ ઝોનને નવજીવન આપવામાં આવશે. સ્ટીલ, બંદરો, ખાતર, કોલસો, ખાદ્યાન્ન ક્ષેત્રો માટે 100 મહત્વપૂર્ણ પરિવહન માળખાકીય પ્રોજેક્ટ્સની ઓળખ કરવામાં આવી છે જેમાં ખાનગી સ્ત્રોતોમાંથી રૂ. 15,000 કરોડ સહિત કુલ રૂ. 75,000 કરોડના રોકાણનો સમાવેશ થાય છે. આ રીતે, સરકાર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર દ્વારા રોજગાર નિર્માણ તરફ પગલાં લઈ રહી છે, કારણ કે સરકાર રોજગાર આપવા માટે સતત સક્રિય છે. તેમણે કહ્યું કે ‘અમારો આર્થિક એજન્ડા નાગરિકો માટે તકો ઉપલબ્ધ કરાવવા, વૃદ્ધિ અને રોજગાર સર્જનને વેગ આપવા અને મેક્રો ઇકોનોમિક સ્થિરતાને મજબૂત કરવા પર કેન્દ્રિત છે.
8. આદિવાસીઓ અને દલિતો પર દાવ
મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢ રાજ્યોમાં 2024ની લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને મોદી સરકારે બજેટમાં આદિવાસી સમુદાય પર વિશેષ ફોકસ કર્યું છે. આદિવાસી જૂથોની સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિ સુધારવા માટે, કેન્દ્રીય નાણામંત્રીએ બજેટમાં PMBPTG વિકાસ મિશન શરૂ કરવાનું કહ્યું છે જેથી વસાહતોને મૂળભૂત સુવિધાઓ પૂરી પાડી શકાય. આગામી ત્રણ વર્ષમાં આ યોજનાને લાગુ કરવા માટે 15,000 કરોડ રૂપિયા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. આ ઉપરાંત શહેરોમાં સફાઈ કામદારો માટે પણ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવી છે. ગટર અને ગટરોના મેનહોલની સફાઈ હવે મશીનો દ્વારા કરવામાં આવશે, જેના કારણે સફાઈ કામદારોએ મેનહોલમાં પ્રવેશવું નહીં પડે. આ ઉપરાંત આદિવાસી વિસ્તારોમાં આવેલી એકલવ્ય શાળાઓમાં પણ 38000 શિક્ષકો અને સહાયક સ્ટાફની ભરતી કરવામાં આવશે.
9. સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે સંવેદનશીલ
મોદી સરકારે દેશને એનિમિયા મુક્ત બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે નવી નર્સિંગ કોલેજો અને સંશોધન કેન્દ્રોની જાહેરાત કરી. નાણામંત્રીએ બજેટમાં જાહેરાત કરી હતી કે હાલની 157 મેડિકલ કોલેજો સાથે મળીને 157 નવી નર્સિંગ કોલેજો સ્થાપવામાં આવશે. વર્ષ 2047 સુધીમાં સિકલ સેલ એનિમિયાને દૂર કરવા માટે એક મિશન શરૂ કરવામાં આવશે. ફાર્માસ્યુટિકલ્સમાં સંશોધન માટે નવા કાર્યક્રમો તૈયાર કરવામાં આવશે. સંશોધનમાં રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. જાહેર અને ખાનગી તબીબી સંસ્થાઓ દ્વારા સંશોધન માટે ICMRની પસંદ કરેલી પ્રયોગશાળાઓમાં સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે.
10. શિક્ષણમાં રોકાણ
મોદી સરકારે શિક્ષણમાં રોકાણ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આદિવાસી વિસ્તારમાં નવી નર્સિંગ કોલેજથી લઈને એકલવ્ય સ્કૂલ શરૂ કરવાનો નિર્ણય લેવાયો છે. આ ઉપરાંત ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ડિજિટલ લાઈબ્રેરી બનાવવાની પણ જાહેરાત કરવામાં આવી છે. તબીબી શિક્ષણમાં બહુ-શિસ્ત અભ્યાસ માટે સામગ્રીની વ્યવસ્થા કરવામાં આવશે. આગામી વર્ષ સુધીમાં શિક્ષક તાલીમ માટે આધુનિક શિક્ષક તાલીમ કેન્દ્રો પણ ખોલવામાં આવશે. દેશની ટોચની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં 3 ‘એક્સલન્સ ફોર આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ’ કેન્દ્રો ખોલવામાં આવશે. આમાં સંશોધન અને વિકાસ માટે ખાનગી ખેલાડીઓની ભાગીદારી કરવામાં આવશે.
11. નાના વેપારીથી લઈને ઉદ્યોગપતિ પર નજર
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે બજેટ દ્વારા નાના વેપારીઓથી લઈને મોટા ઉદ્યોગપતિઓ સુધી દરેકને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. નાણામંત્રીએ કહ્યું કે રોગચાળાથી પ્રભાવિત MSME ને રાહત આપવામાં આવશે. કરારના વિવાદોના સમાધાન માટે સ્વૈચ્છિક સમાધાન યોજના દાખલ કરવામાં આવશે. આ રીતે સરકારે નાના વેપારીઓને રાહત આપવાની હોડ કરી છે. મોટા ઉદ્યોગપતિઓને પણ રાહત આપવામાં આવી છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે કોર્પોરેટ ટેક્સ 18 ટકાથી ઘટાડીને 15 ટકા કર્યો છે. આ રીતે નાના વેપારીઓની સાથે સાથે મોટા કોર્પોરેટ્સને ખુશ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ નાના વેપારીઓ ચોક્કસપણે ટેક્સ સ્લેબમાં છૂટ ન આપવા બદલ પોતાનું દુ:ખ વ્યક્ત કરી રહ્યા છે.
12. વૃદ્ધ અને નોકરીયાત વર્ગને રાહત
મોદી સરકારે સામાન્ય બજેટ દ્વારા વૃદ્ધો અને નોકરીયાત વર્ગને રાહત આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. સરકારે સિનિયર સિટીઝન એકાઉન્ટ સ્કીમની મર્યાદા 4.5 લાખથી વધારીને 9 લાખ કરી છે. એટલે કે વરિષ્ઠ નાગરિકો આ સ્કીમમાં વધુમાં વધુ 4.5 લાખ રૂપિયાના બદલે 9 લાખ રૂપિયા સુધી જમા કરાવી શકશે, જ્યારે સંયુક્ત ખાતામાં મહત્તમ જમા રકમ વધારીને 15 લાખ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. તે જ સમયે, નોકરી કરતા લોકોના નવા ટેક્સ સ્લેબમાં, 7 લાખ સુધીની છૂટ આપવામાં આવી હતી અને વાર્ષિક 9 લાખ રૂપિયાની કમાણી પર, 45 હજાર રૂપિયા ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. નવી ટેક્સ વ્યવસ્થામાં 15.5 લાખ રૂપિયા સુધીની આવક પર 52,500 રૂપિયાનું પ્રમાણભૂત કપાત આપવામાં આવશે. નવી ટેક્સ વ્યવસ્થામાં સરચાર્જ ઘટાડીને 25 ટકા કરવામાં આવ્યો છે. 2024ની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને મોદી સરકારે વૃદ્ધો અને નોકરીયાત લોકોને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
13. નવા ભારતનું સ્વપ્ન
મોદી સરકાર બજેટ દ્વારા ન્યુ ઈન્ડિયાના સપનાને સાકાર કરવા રૂપરેખા દોરવાની કવાયત હાથ ધરવામાં આવી છે. નાણામંત્રીએ કહ્યું કે અમૃત કાલનું વિઝન ટેકનોલોજી આધારિત અને જ્ઞાન આધારિત અર્થવ્યવસ્થાનું નિર્માણ કરવાનું છે. નાણામંત્રીએ જાહેરાત કરી છે કે દેશભરમાં બાળકો માટે નેશનલ ડિજિટલ લાઇબ્રેરીની સ્થાપના કરવામાં આવશે, જે શહેરો અને ગામડાઓ બંનેમાં હશે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI)માં ભારતને એક ધાર આપવા માટે, દેશમાં ત્રણ શ્રેષ્ઠતા કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવશે. તેનો ઉદ્દેશ્ય એઆઈના ક્ષેત્રમાં દેશના યુવાનોને વિશ્વ સ્તરીય શિક્ષણની સુવિધા પૂરી પાડવાનો છે. નાણામંત્રીએ કહ્યું કે ભારત આધુનિક યુગના માપદંડોમાં પાછળ રહી શકે તેમ નથી. આ રીતે આધુનિક ભારત બનાવવાની દિશામાં મોદી સરકારે 2023-24નું બજેટ રજૂ કર્યું છે જેથી 2024માં ત્રીજી વખત સત્તાનું સિંહાસન મેળવી શકે.
