નવી દિલ્હી, 3 સપ્ટેમ્બર : દેશમાં 2000 રૂપિયાની ગુલાબી નોટો પર પ્રતિબંધ મૂક્યાને એક વર્ષથી વધુ સમય વીતી ગયો છે, પરંતુ 7000 કરોડ રૂપિયાથી વધુની આ ચલણી નોટો હજુ પણ બજારમાં હાજર છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ સોમવારે ડેટા સાથે આ સંબંધિત એક મોટું અપડેટ જાહેર કર્યું છે. સેન્ટ્રલ બેંકે કહ્યું કે ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવ્યા બાદથી 2000 રૂપિયાની કુલ નોટોમાંથી 97 ટકાથી વધુ પરત આવી છે.
નોટો ઉપાડવાની ગતિ ધીમી પડી છે
સોમવારે ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવેલી રૂ. 2000ની નોટ પરત કરવાના ડેટા શેર કરતી વખતે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ કહ્યું કે આ મૂલ્યની 97.96 ટકા નોટો બેંકોમાં પાછી આવી ગઈ છે, પરંતુ લોકો હજુ પણ આ મૂલ્યની ગુલાબી નોટો પરત કરી રહ્યા છે. 7,261 કરોડ તમારી નજીક બેઠા છે. આ નોટોને ચલણમાંથી બહાર કાઢ્યા પછી શરૂઆતમાં તે ઝડપી ગતિએ પાછી આવી હતી, પરંતુ હવે તે ખૂબ જ ધીમી ગતિએ પાછી આવી રહી છે.
જુલાઈથી અત્યાર સુધીમાં કેટલી નોટો પરત આવી?
1 જુલાઈ, 2024 ના રોજ ભારતીય રિઝર્વ બેંક દ્વારા શેર કરવામાં આવેલા ડેટા અનુસાર, બજારમાં 7581 કરોડ રૂપિયાની કિંમતની 2000 રૂપિયાની નોટો બચી ગઈ હતી, જ્યારે 1 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં પણ આ આંકડો 7000 કરોડ રૂપિયાથી નીચે ન આવી શકે. આ બે મહિનામાં માત્ર 320 કરોડ રૂપિયાની નોટ જ પરત આવી શકી છે. ગયા વર્ષે મે મહિનામાં જ્યારે આ નોટો બંધ કરવામાં આવી ત્યારે બજારમાં 3.56 લાખ કરોડ રૂપિયાની ગુલાબી નોટો હાજર હતી, 29 ડિસેમ્બર 2023 સુધીમાં તે ઘટીને 9,330 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ હતી.
19 મે 2023 ના રોજ બંધ કરવામાં આવ્યા હતા
RBIએ 19 મે 2023ના રોજ દેશમાં ચલણમાં રહેલી આ સૌથી વધુ મૂલ્યની રૂ. 2000ની નોટને ક્લીન નોટ પોલિસી હેઠળ પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી હતી. આ પછી, કેન્દ્રીય બેંકે સ્થાનિક બેંકો અને RBIની 19 પ્રાદેશિક કચેરીઓમાં આ નોટો પરત કરવા અને એક્સચેન્જ કરવા માટે 23 મેથી 30 સપ્ટેમ્બર 2023 સુધીનો સમય આપ્યો હતો. જો કે, ત્યારબાદ આ સમયમર્યાદા સતત લંબાતી રહી.
તમે હજુ પણ 2000 રૂપિયાની નોટ જમા કરાવી શકો છો
ઉલ્લેખનીય છે કે આ નોટો હજુ પણ બદલી શકાશે, જોકે સ્થાનિક બેંકોમાં આ કામ શક્ય નહીં બને. કેન્દ્રીય બેંકે સ્પષ્ટતા કરી છે કે ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવેલી આ ગુલાબી નોટો અમદાવાદ, બેંગલુરુ, બેલાપુર, ભોપાલ, ભુવનેશ્વર, ચંદીગઢ, ચેન્નાઈ, ગુવાહાટી, હૈદરાબાદ, જયપુર, જમ્મુ, કાનપુર, કોલકાતા, લખનઉ જેવી 19 RBI ઓફિસમાં જમા કરવામાં આવશે. મુંબઈ, નાગપુર, નવી દિલ્હી, પટના અને તિરુવનંતપુરમ જવા ઉપરાંત, લોકો આ નોટો તેમની નજીકની કોઈપણ પોસ્ટ ઓફિસ દ્વારા ઈન્ડિયા પોસ્ટ દ્વારા જમા કરાવી શકે છે.
આ નોટો પ્રથમ નોટબંધી પછી રજૂ કરવામાં આવી હતી
સરકારે ચલણમાં રહેલી રૂ.500 અને રૂ.1000ની નોટોને બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધા પછી સેન્ટ્રલ બેન્કે નવેમ્બર 2016માં રૂ. 2000 મૂલ્યની નોટો રજૂ કરી હતી. આ પછી, પર્યાપ્ત માત્રામાં અન્ય મૂલ્યોની બેંક નોટો ઉપલબ્ધ થયા પછી, 2,000 રૂપિયાની બેંક નોટો રજૂ કરવાનો ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ થયો. તેથી, 2018-19માં રૂ. 2,000ની બેંક નોટોનું પ્રિન્ટિંગ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું, એમ RBIએ જણાવ્યું હતું.
