જ્ઞાનવાપી બાદ હવે ધાર ભોજશાળામાં પણ થશે ASI સર્વે, હાઈકોર્ટની ઈન્દોર બેંચે આપ્યો મોટો આદેશ

મધ્યપ્રદેશ, 11 માર્ચ : મધ્યપ્રદેશ હાઈકોર્ટની ઈન્દોર બેંચે ધાર સ્થિત ભોજશાળાને લઈને મોટો નિર્ણય સંભળાવ્યો છે. જેના કારણે હવે ધાર ભોજશાળાનો ASI સર્વે કરાશે. હિન્દુ ફ્રન્ટ ફોર જસ્ટિસે મા સરસ્વતી મંદિર ભોજનશાળાના વૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણ માટે હાઈકોર્ટમાં અરજી કરી હતી. જેના પર હાઈકોર્ટે ASIને વૈજ્ઞાનિક સર્વે કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો.

અરજીમાં શું કહેવામાં આવ્યું?
હિંદુ ફ્રન્ટ ફોર જસ્ટિસ દ્વારા હાઈકોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીમાં માંગ કરવામાં આવી હતી કે મુસ્લિમોને ભોજનશાળામાં નમાઝ પઢવાથી રોકવામાં આવે અને હિન્દુઓને નિયમિત પૂજા કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવે. અરજદારની પ્રારંભિક દલીલો સાંભળ્યા બાદ કોર્ટે આ કેસમાં રાજ્ય સરકાર, કેન્દ્ર સરકાર અને અન્ય સંબંધિત પક્ષકારોને નોટિસ જારી કરીને તેમનો જવાબ માંગ્યો હતો.

Advocate Vishnu Shankar Jain tweets, “My request for ASI survey of bhojshala/dhar in Madhya Pradesh is allowed by Indore High Court…” pic.twitter.com/MzJdLbCDq5

— ANI (@ANI) March 11, 2024

આ અરજીમાં વચગાળાની અરજી રજૂ કરવામાં આવી હતી અને એવી માંગ કરવામાં આવી હતી કે ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણને જ્ઞાનવાપીની તર્જ પર ધારની ભોજશાળામાં સર્વે કરવાનો આદેશ આપવામાં આવે. આ વચગાળાની અરજી પર સોમવારે ચર્ચા થઈ હતી.

જો કે, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણે કોર્ટને જણાવ્યું કે ભોજશાળાનો સર્વે વર્ષ 1902-03માં કરવામાં આવ્યો હતો. તેનો રિપોર્ટ કોર્ટના રેકોર્ડમાં છે. નવા સર્વેની જરૂર નથી. મુસ્લિમ પક્ષ પણ સર્વેની જરૂરિયાતને નકારી રહ્યું છે. તેમનું કહેવું છે કે વર્ષ 1902-03માં કરાયેલા સર્વેના આધારે ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણે મુસ્લિમોને શુક્રવારે નમાઝ પઢવાનો અધિકાર આપતો આદેશ જારી કર્યો હતો. આ ક્રમ આજે પણ અસ્તિત્વમાં છે.

પૂજા કરવાના અધિકારની માંગણી
હિંદુ ફ્રન્ટ ફોર જસ્ટિસ વતી એડવોકેટ હરિશંકર જૈન અને એડવોકેટ વિષ્ણુશંકર જૈન હાજર રહ્યા હતા. તેમણે કોર્ટને કહ્યું કે ભૂતકાળમાં કરાયેલા સર્વેમાં પણ સ્પષ્ટપણે જોવા મળે છે કે ભોજનશાળા વાગદેવીનું મંદિર છે. આનાથી વધુ કંઈ નહીં. હિંદુઓને અહીં પૂજા કરવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર છે. હિન્દુઓને પૂજાનો અધિકાર આપીને ભોજશાળાના ધાર્મિક પાત્રમાં કોઈ ફેરફાર નહીં થાય.

સર્વેમાં વિષ્ણુ અને કમલ જોવા મળ્યા
ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ વતી એડવોકેટ હિમાંશુ જોશીએ કોર્ટને જણાવ્યું કે પુરાતત્વ વિભાગે વર્ષ 1902-03માં ભોજશાળાનો સર્વે કર્યો હતો. તેનો રિપોર્ટ પણ કોર્ટમાં રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. રિપોર્ટ સાથે ફોટોગ્રાફ્સ પણ જોડવામાં આવ્યા છે. તેમાં ભગવાન વિષ્ણુ અને કમળ સ્પષ્ટ દેખાય છે. નવા સર્વેની જરૂર નથી. સર્વે રિપોર્ટના આધારે 2003માં આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો હતો.

ભોજશાળાનો વિવાદ સદીઓ જૂનો છે
ભોજશાળાનો વિવાદ સદીઓ જૂનો છે. હિન્દુઓ કહે છે કે આ દેવી સરસ્વતીનું મંદિર છે. સદીઓ પહેલા મુસ્લિમોએ તેની પવિત્રતાનું ઉલ્લંઘન કરીને અહીં મૌલાના કમાલુદ્દીનની કબર બનાવી હતી. આજે પણ ભોજશાળામાં દેવી-દેવતાઓના ચિત્રો અને સંસ્કૃતમાં લખેલા શ્લોકો છે. હોલમાં સ્થાપિત વાગડેગીની પ્રતિમાને અંગ્રેજો લંડન લઈ ગયા હતા. હાઈકોર્ટમાં ચાલી રહેલી અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે ભોજશાળા હિન્દુઓનું પૂજા સ્થળ છે. નમાઝના નામે, મુસ્લિમો હોલની અંદરના અવશેષોને દૂર કરવાનું કામ કરી રહ્યા છે. અરજીમાં ભોજશાળા પરિસરની ખોદકામ અને વીડીયોગ્રાફીની પણ માંગણી કરવામાં આવી હતી. આ અરજી સાથે 33 ફોટોગ્રાફ્સ પણ જોડવામાં આવ્યા છે.

ભોજશાળાનો ઈતિહાસ 
પરમાર વંશના રાજા ભોજે 1034માં ધારમાં સરસ્વતી સદનની સ્થાપના કરી હતી. આ એક કોલેજ હતી, જે પાછળથી ભોજશાળાના નામથી પ્રખ્યાત થઈ. રાજા ભોજના શાસન દરમિયાન અહીં માતા સરસ્વતી (વાગદેવી)ની મૂર્તિ સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. આ મૂર્તિ ભોજશાળા પાસે ખોદકામમાં મળી આવી હતી. 1880માં તેને લંડન મોકલવામાં આવી હતી. 1456માં મહમૂદ ખિલજીએ મૌલાના કમાલુદ્દીનની કબર અને દરગાહનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.

અત્યાર સુધી શું થયું?

• 1995માં ભોજશાળાને લઈને નજીવો વિવાદ થયો હતો. આ પછી હિંદુઓને મંગળવારે પૂજા કરવાની અને મુસ્લિમોને શુક્રવારે નમાઝ પઢવાની છૂટ આપવામાં આવી હતી.
• 12 મે 1997 ના રોજ, વહીવટીતંત્રે ભોજશાળામાં સામાન્ય નાગરિકોના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો.
• હિંદુઓને વસંત પંચમીના દિવસે પૂજા કરવાની છૂટ હતી અને મુસ્લિમોને શુક્રવારે બપોરે 1 થી 3 વાગ્યા સુધી નમાઝ પઢવાની છૂટ હતી. આ પ્રતિબંધ 31 જુલાઈ 1997 સુધી ચાલ્યો હતો.
• 6 ફેબ્રુઆરી 1998ના રોજ પુરાતત્વ વિભાગે આગામી આદેશ સુધી ભોજશાળામાં પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.
• 2003 માં, મંગળવારે ફરીથી પૂજાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. હોલ પ્રવાસીઓ માટે ખુલ્લો મુકાયો હતો.
• જ્યારે પણ વસંત પંચમી શુક્રવારે આવે છે ત્યારે વિવાદ વધી જાય છે.