પ્રદૂષણ સામે ટકી રહેવા આપણા શરીરને આ રીતે બનાવો મજબૂત
આજે સમગ્ર દુનિયામાં પર્યાવરણ દિવસ મનાવવામાં આવી રહ્યો છે. જમીન, હવા, અવાજ, પાણી- કુદરતે આપેલી બધી જ અમૂલ્ય વસ્તુઓને સૃષ્ટિમાં રહેતા કરોડો જીવોમાંના એક એવા માણસે પોતાની મૂર્ખામીઓથી દૂષિત કરી દીધી છે અને આજે માણસ જાત જ નહીં, પરંતુ પર્યાવરણમાં રહેતી સમગ્ર સજીવ સૃષ્ટિ એનો ભોગ બની રહી છે. પ્રદૂષણની અસર આપણે ઇચ્છીએ કે ન ઇચ્છીએ આપણા સ્વાસ્થ્ય પર પડી જ રહી છે. માની લઈએ કે કોઈ એક માણસ ઇચ્છે કે હું કંઈક એવું કરું કે આ બધાં પ્રદૂષણથી મારી જાતને બચાવીને રાખું તો શું એ શક્ય છે ખરું? એ વ્યક્તિ પોતાને પાણીના પ્રદૂષણથી બચાવવા ઉકાળેલું પાણી પીશે, પરંતુ જે પ્રદૂષિત પાણી સિંચાઈમાં ભળીને શાકભાજી કે ધાન્યને અસર કરે છે એનું શું? શું હવાના પ્રદૂષણથી બચવા એ હિલસ્ટેશન પર કાયમી નિવાસ શોધશે? જોકે આજકાલ હિલસ્ટેશન પર પણ શુદ્ધ હવા ભાગ્યે જ મળે છે. શું એ અવાજના પ્રદૂષણથી બચવા સાઉન્ડપ્રૂફ ઘર બંધાવશે અને એમાં જ ભરાયને રહેશે? આ ઉપાયો પ્રેક્ટિકલ નથી. આપણે મોટા પાયે ઘણાબધા ફેરફાર લાવીશું ત્યારે કદાચ પ્રદૂષણને હટાવવાની કલ્પના શક્યતા તરફ આગળ વધશે, પરંતુ એ મોટા ફેરફાર વગર આપણે નાના પાયે આપણી હેલ્થ બચાવવા કશું કરી શકીએ ખરા?
સ્ટ્રોન્ગ શરીર : પ્રદૂષણની કારમી અસરથી જાતને બચાવવા માટે વ્યક્તિ પોતાના શરીરને સ્ટ્રોન્ગ બનાવી શકે છે, જેને કારણે પ્રદૂષણનાં દૂષણો શરીરને અસર ન કરે અથવા તો ઘણી ઓછી માત્રામાં કરે. શું એ શક્ય છે? ડાયટિશ્યન ડોકટર કહે છે, ‘યોગ્ય ડાયટ, કુદરતને અનુકૂળ આવે એવી લાઇફ-સ્ટાઇલ અને કસાયેલા શરીર વડે આપણે પ્રદૂષણ સામે લડી શકીએ છીએ. ઉદાહરણ સમજીએ તો ન્યુઝમાં ઘણી વખત સાંભળીએ છીએ કે અમુક એરિયાના લોકો પાણીના પ્રદૂષણને લીધે બીમાર પડ્યા, પરંતુ એમાં પણ અમુક લોકો એવા હશે જે એ પાણી પીને પણ સ્વસ્થ જ હશે. એનો અર્થ એમ કે એ વ્યક્તિનું શરીર એ પ્રદૂષણને પણ જીરવી ગયું. આમ, પ્રદૂષણ ઘટાડવાના પ્રયત્ન સાથે આપણે આપણા શરીરને એટલું સ્ટ્રોન્ગ બનાવીએ કે એ પ્રદૂષણના દૂષણ સામે ટકી રહે.’
એન્ટિ-ઑક્સિડન્ટ : વિટામિન-A, વિટામિન-E અને વિટામિન-C આ ત્રણેય વિટામિન એવાં છે જેને ઍન્ટિ-ઑક્સિડન્ટ કહે છે. દ્રાક્ષ, સ્ટ્રોબેરી, બ્લુબેરી, ડ્રાયફ્રૂટ્સ, અખરોટ, સિંગ-ચણા, લીલાં પાંદડાંવાળી શાકભાજી, ગાજર, કોળું, શક્કરિયું, સોયાબીન, બાજરી, જુવાર, નાચણી જેવાં આખાં ધાન્ય, ગ્રીન ટીમાં એ ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. આ ઍન્ટિ-ઑક્સિડન્ટયુક્ત ખાદ્ય પદાર્થ આપણને પ્રદૂષણ સામે લડવામાં મદદરૂપ છે. એ સમજાવતાં યોગિતા ગોરડિયા કહે છે, ‘હવામાંના પ્રદૂષણમાં રહેલાં ઝેરી તત્વો શ્વાસ મારફતે શરીરમાં પ્રવેશે છે. શરીર એ ઝેરી તત્વોને અપનાવતું નથી અને એ ફ્રી રેડિકલ્સના સ્વરૂપે શરીરમાં ફરતાં રહે છે. આ રેડિકલ્સ કોઈ પણ અંગના કાર્યમાં બાધા બની શકે છે. ઑન્ટિ-ઑક્સિડન્ટ્સ આ ફ્રી રેડિકલ્સને બાંધી દે છે જેથી એ ખુલ્લાં ફરીને શરીરને નુકસાન પહોંચાડી શકતાં નથી.’
પ્રોટીન અને આયર્ન : દૂધ, દૂધની બનાવટો, સોયાબીન, કઠોળ, દાળ વગેરેમાંથી સારી ગુણવત્તાનું પ્રોટીન મળે છે. કાબુલી ચણા, સિરિયલ્સ, કોળાનાં બીજ, પાલક, તલ વગેરેમાં આયર્ન ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. આ બન્ને પ્રદૂષણની અસર પર કઈ રીતે કામ કરે છે ‘પ્રોટીન શરીરની રેઝિસ્ટન્સ વધારે છે. એટલે કે રોગો સામે ટકી રહેવાની, ઝઝૂમવાની ક્ષમતામાં વધારો કરે છે અને શરીરને જે ડેમેજ થયું છે એને રિપેર કરવામાં મદદરૂપ છે. પ્રદૂષણથી જે પણ તકલીફ શરીરને થઈ શકે છે એની સામે લડવા અને એનાથી શરીરને કોઈ નુકસાન થયું હોય તો એને રિપેર કરવામાં પ્રોટીન મદદરૂપ છે. આયર્ન શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે.’
ઓર્ગેનિક ફૂડ અને કિચન-ગાર્ડન : આપણો ખોરાક જેટલો સત્વવાળો હશે એટલો એ આપણા શરીરને મજબૂત બનાવવામાં ઉપયોગી થશે. કેમિકલયુક્ત ખાતરોના ઉપયોગને કારણે પાણી અને જમીન બન્ને પ્રદૂષિત થયાં છે. આવી જમીનમાં ઉગતું અનાજ, ફળ કે શાકભાજીમાં કેટલું સત્વ હોઈ શકે? ‘ઑર્ગેનિક ખાદ્ય પદાર્થ અપનાવવા આજના સમયની માગ છે. ચોક્કસ એ થોડા મોંઘા છે, પરંતુ રોજબરોજની ઘણી આવશ્યક વસ્તુઓ તો તમે ઘરમાં જ ઉગાડી શકો છો. તુલસી, અલોવેરા, અજમો, લીમડો, ફુદીનો, લીલી ચા વગેરેને ખૂબ સરળતાથી ઘરમાં ઉગાડી શકાય છે. ઘણા લોકો એવા છે જે કિચન-ગાર્ડનનો શોખ ધરાવે છે અને લગભગ બધી જ શાકભાજી એમાં વાવે છે. આ એક અત્યંત હેલ્ધી આદત છે. તમારી નજર સામે, તમારી દેખરેખમાં ઊગેલી શાકભાજી ઘણી સત્વરૂપ હોય છે.’
