જાગો ગ્રાહક જાગોઃ ગ્રાહક તરીકે તમારા અધિકાર વિશે તમે કેટલું જાણો છો?

એચડી ન્યૂઝ, ૨૪ ડિસેમ્બર, માણસ જન્મતા સાથે જ એક ગ્રાહક બની જાય છે. રોજ સવાર પડતાની સાથે આપણે આપણા ઉપયોગ માટેની વસ્તુઓની ખરીદી કરીએ છીએ, ત્યારે કેટલીક વખતે છેતરપિંડીનો ભોગ પણ બનીએ છીએ. આથી વિકસિત બજારોના નિર્માણમાં એક જાગૃત ગ્રાહકની ભૂમિકા ઘણી અગત્યની છે. ભારતમાં દર વર્ષે, 24મી ડિસેમ્બર એક વિશેષ થીમ સાથે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. સરકાર ગ્રાહકના અધિકારો અને તે અધિકારોના રક્ષણ પર ભાર મૂકે છે અને નાગરિકોને સામેલ કરવાનો અને જાગૃત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેમજ ગ્રાહકો માટે આ અધિકારો વિશે શિક્ષિત થવું અને તેમના રોજિંદા જીવનમાં તેનો અમલ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.

સરકાર પણ ગ્રાહકોને તેમના અધિકારો વિશે જાગૃત કરતી રહે છે અને આ માટે તમામ પ્રયાસો કરે છે. કોઈપણ ગ્રાહક કોઈપણ દુકાન, કોઈપણ મોલમાં કોઈપણ શોપિંગ સ્થળ પર જઈને તેની ઈચ્છા મુજબ અને તેના બજેટ મુજબ કંઈપણ ખરીદી શકે છે. તેના પર દુકાનદાર કે માલ વેચનાર કોઈ ખાસ વસ્તુ ખરીદવા માટે દબાણ કરી શકે નહીં. ગ્રાહકને તેની ઈચ્છા મુજબ કંઈપણ ખરીદવાનો અધિકાર છે. કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન એક્ટના 6 મૂળભૂત અધિકારો છે સંરક્ષણનો અધિકાર, પસંદગીનો અધિકાર, જાણ કરવાનો અધિકાર, સાંભળવાનો અધિકાર, નિવારણ મેળવવાનો અધિકાર અને ગ્રાહક શિક્ષણનો અધિકાર. રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસનો ઉદ્દેશ ગ્રાહકોને તેમના અધિકારો વિશે શિક્ષિત કરવાનો અને તેમને મહત્તમ લાભ મેળવવામાં મદદ કરવાનો છે, સાથે સાથે તેમનું શોષણ ન થાય તે સુનિશ્ચિત કરવાનો છે.

જાણો ગ્રાહકોના અધિકાર અને લાભ વિશે

ગ્રાહકોને સામાન અને સેવાઓ વિશે જાણવાનો અધિકાર છે. તે શું લઈ રહ્યો છે ? ગ્રાહકને તેની કિંમત, તેની ગુણવત્તા, તેની માત્રા, તેની ઉત્પાદન તારીખ, તેની એક્સપાયરી ડેટ અને તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે જાણવાનો અધિકાર છે. જો દુકાનદાર કોઈ ખોટી માહિતી આપે તો આવી સ્થિતિમાં તેની સામે ફરિયાદ થઈ શકે છે. કોઈપણ ગ્રાહક કોઈપણ દુકાન, કોઈપણ મોલમાં કોઈપણ શોપિંગ સ્થળ પર જઈને તેની ઈચ્છા મુજબ અને તેના બજેટ મુજબ કંઈપણ ખરીદી શકે છે. તેના પર દુકાનદાર કે માલ વેચનાર કોઈ ખાસ વસ્તુ ખરીદવા માટે દબાણ કરી શકે નહીં. ગ્રાહકને તેની ઈચ્છા મુજબ કંઈપણ ખરીદવાનો અધિકાર છે. ગ્રાહકોને કોઈપણ ઉત્પાદન અથવા સેવા સંબંધિત તેમની ફરિયાદ નોંધવાનો અને તેને સાંભળવાનો અધિકાર છે. ગ્રાહક તેમના કેસ ગ્રાહક ફોરમ અને ગ્રાહક અદાલતમાં રજૂ કરી શકે છે. ગ્રાહક તરીકે તમારી સમસ્યાઓને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે. જો કોઈ ગ્રાહકને કોઈપણ ઉત્પાદન અથવા સેવાને કારણે નુકસાન થયું હોય. તેથી આવી સ્થિતિમાં, માત્ર રિફંડ જ નહીં પરંતુ વળતરનો પણ અધિકાર છે. જો કંઈક ખોટું બહાર આવ્યું છે. તેથી તમને તેને રિપેર કરાવવા અથવા બદલવા માટે પૈસા પાછા મેળવવાનો અધિકાર છે. જો કોઈ સેવામાં કોઈ ખામી હોય તો તેથી આ માટે વળતર મેળવવાનો પણ અધિકાર છે.

ગ્રાહક બાબતોના વિભાગ દ્વારા ગ્રાહક જાગૃતિ કાર્યક્રમ “જાગો ગ્રાહક જાગો” પણ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. આ પહેલના ભાગરૂપે સરકારે ગ્રાહકલક્ષી માહિતી અને શિક્ષણ માટે પ્રિન્ટ, ઈલેક્ટ્રોનિક મીડિયામાં જાહેરાતો, ઑડિયો ઝુંબેશ અને વિડિયો ઝુંબેશ દ્વારા ગ્રાહક જાગૃતિ લાવવાના પ્રયાસો પણ હાથ ધર્યા છે. ૨૪ ડિસેમ્બર,૧૯૮૬ના રોજ “ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, ૧૯૮૬” (Consumer Protection Act, 1986) બિલ પસાર થયું હતું. જેમાં વર્ષ ૧૯૮૭, વર્ષ ૧૯૯૧ અને વર્ષ ૧૯૯૩મા સુધારા બાદ ૧૫ માર્ચ, ૨૦૦૩ થી લાગુ કરવામાં આવ્યો. આ પછી ૦૫ માર્ચ, ૨૦૦૪ થી તેને સંપૂર્ણ રીતે સૂચિત કરવામાં આવ્યો હતો. સૌપ્રથમ રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ વર્ષ ૨૦૦૦ માં ઉજવવામાં આવ્યો હતો.

આ પણ વાંચો…શેરબજારમાં આજે હરિયાળી! સેન્સેક્સમાં 300 પોઈન્ટનો ઉછાળો