આરોપીઓના ઘર ઉપર બુલડોઝર કાર્યવાહીને સુપ્રીમ કોર્ટે અયોગ્ય ગણાવીઃ જાણો ચુકાદાના મુખ્ય મુદ્દા

નવી દિલ્હી, 13 નવેમ્બર, 2024: બુલડોઝરની કાર્યવાહી પર સુપ્રીમ કોર્ટે આજે ચુકાદો આપ્યો છે. 2 જજની બેન્ચે આ નિર્ણય આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે સરકારની મનસ્વી કાર્યવાહી પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે અને કહ્યું છે કે મનસ્વી રીતે મકાનો તોડી પાડવા એ કાયદાનું ઉલ્લંઘન છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે રાજ્યોમાં કાયદાનું શાસન હોવું જોઈએ. કોઈની મિલકત મનસ્વી રીતે લઈ શકતા નથી. જો કોઈ દોષિત હોય તો પણ કાયદેસર રીતે મકાન તોડી શકાય છે. આરોપી અને દોષિત બનવું એ ઘર તોડવાનો આધાર નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે સંપત્તિ પર મનસ્વી રીતે બુલડોઝરનો ઉપયોગ કરવા બદલ અધિકારીઓને જવાબદાર ગણવામાં આવશે. જો કોઈ અધિકારી મનસ્વી અને ગેરકાયદેસર પગલાં લેશે તો તેને સજા થશે. ગુના માટે સજા કરવી એ કોર્ટનું કામ છે. આરોપી અને દોષિતોને પણ અમુક અધિકારો હોય છે. માત્ર આરોપી હોવાના કારણે ઘર તોડી પાડવું એ કાયદાનું ઉલ્લંઘન છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું છે કે જો કોઈ વ્યક્તિનું ઘર મનસ્વી રીતે તોડી પાડવામાં આવે તો તેને વળતર મળવું જોઈએ. કાયદાકીય પ્રક્રિયા વિના બુલડોઝર ચલાવવું એ ગેરબંધારણીય છે. એક વ્યક્તિની ભૂલની સજા આખા પરિવારને ન આપી શકાય. જો એક જ આરોપી હોય તો આખા પરિવાર પાસેથી ઘર કેમ છીનવી લેવાય? સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે બુલડોઝરની કાર્યવાહી પહેલા આરોપીની બાજુ સાંભળવી જોઈએ. નિયમ મુજબ નોટિસ જારી કરવી જોઈએ. નોટિસ રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ દ્વારા મોકલવી જોઈએ અને ઘર પર ચોંટાડવી જોઈએ. કાર્યવાહી કરતા પહેલા 15 દિવસનો સમય મેળવો. નોટિસ અંગેની માહિતી જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને પણ આપવાની રહેશે. આરોપીઓને ગેરકાયદે બાંધકામ દૂર કરવાની તક મળવી જોઈએ.

સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે જો જાહેર જમીન પર અતિક્રમણ કરવામાં આવશે તો સૂચનાઓ લાગુ થશે નહીં. ડિમોલિશનની કાર્યવાહીની વીડિયોગ્રાફી કરવામાં આવશે. લોકોને જાતે જ ગેરકાયદે બાંધકામ દૂર કરવાની તક મળવી જોઈએ. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે ડિમોલિશનનો આદેશ ડિજિટલ પોર્ટલ પર પોસ્ટ કરવામાં આવે. આ આદેશ સામે અપીલ કરવાનો સમય મળવો જોઈએ. કારણ બતાવો નોટિસ વિના બુલડોઝર ચલાવવું જોઈએ નહીં.

सुप्रीम कोर्ट ने कहा कि राज्य और उसके अधिकारी मनमाने कदम नहीं उठा सकते। सुप्रीम कोर्ट ने कहा कि कार्यपालिका किसी व्यक्ति को दोषी घोषित नहीं कर सकती और न ही वह न्यायाधीश बनकर किसी आरोपी व्यक्ति की संपत्ति को ध्वस्त करने का फैसला कर सकती है। https://t.co/8oy95gYPJO

— ANI_HindiNews (@AHindinews) November 13, 2024

સુપ્રીમ કોર્ટે કલમ 142 હેઠળ નિર્દેશ જારી કર્યા છેઃ

• જો ડિમોલિશનનો આદેશ પસાર કરવામાં આવે તો આ હુકમ સામે અપીલ કરવા માટે સમય આપવો જોઈએ.
• અપીલ વિના રાતોરાત ડિમોલિશન પછી મહિલાઓ અને બાળકોને રસ્તાઓ પર જોવું એ સુખદ દૃશ્ય નથી.
• કારણ બતાવો નોટિસ વિના તોડી પાડવું નહીં.
• રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ દ્વારા માલિકને નોટિસ મોકલવામાં આવશે અને સ્ટ્રક્ચરની બહાર પોસ્ટ કરવામાં આવશે.
• નોટિસની તારીખથી સમયગાળો 15 દિવસનો રહેશે.
• નોટિસ આપ્યા પછી માહિતી કલેક્ટર અને જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા મોકલવામાં આવશે.
• કલેક્ટર અને ડીએમ મ્યુનિસિપલ ઈમારતોના ડિમોલિશન વગેરેના ઈન્ચાર્જ નોડલ અધિકારીઓની નિમણૂક કરશે.
• નોટિસમાં ઉલ્લંઘનની પ્રકૃતિ, વ્યક્તિગત સુનાવણીની તારીખ અને જેમની સમક્ષ સુનાવણી નક્કી કરવામાં આવી છે તે શામેલ હશે અને તે સ્પષ્ટ ડિજિટલ પોર્ટલ પર ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે જ્યાં નોટિસની વિગતો અને તેમાં પસાર કરાયેલ આદેશ ઉપલબ્ધ હશે.
• સંબંધિત સત્તાવાળાઓ વ્યક્તિગત સુનાવણી કરશે અને તમામ કાર્યવાહી રેકોર્ડ કરવામાં આવશે અને ત્યારબાદ અંતિમ આદેશ પસાર કરવામાં આવશે/ તેમાં ગેરકાયદે બાંધકામ કાર્યાવાહી કરવા યોગ્ય છે કે કેમ તે અંગેનો જવાબ હોવો જોઈએ, અને જો માત્ર એક ભાગ કમ્પાઉન્ડેબલ ન હોવાનું જણાયું છે અને તે તોડી પાડવાનો હેતુ શું છે?
• ઓર્ડર ડિજિટલ પોર્ટલ પર દર્શાવવામાં આવશે.
• માલિકને ઓર્ડરના 15 દિવસની અંદર અનધિકૃત માળખું તોડી પાડવા અથવા દૂર કરવાની તક આપવામાં આવશે અને જો એપેલેટ બોડીએ ઓર્ડર પર સ્ટે ન મૂક્યો હોય, તો ડિમોલિશન પગલું મુજબનું હશે.
• ડિમોલિશનની કાર્યવાહીની વીડિયોગ્રાફી કરવામાં આવશે. વીડિઓ સુરક્ષિત રહેવા જોઈએ. આ ડિમોલિશન રિપોર્ટ મ્યુનિસિપલ કમિશનરને મોકલવો જોઈએ.
• તમામ સૂચનાઓનું પાલન કરવું આવશ્યક છે અને આ સૂચનાઓનું પાલન ન કરવાથી તિરસ્કાર અને કાર્યવાહીની કાર્યવાહી થશે અને સત્તાવાળાઓ તેમના પોતાના ખર્ચે તોડી પાડવામાં આવેલી મિલકત વળતર સહિત પરત કરવા માટે જવાબદાર રહેશે.
• આ બાબતે તમામ મુખ્ય સચિવોને સૂચનાઓ આપવામાં આવે.

આ પણ વાંચોઃ વાવમાં મતદાનઃ મોમેરું ભરાશે કે પાઘડીની લાજ રહેશેનું ભાવિ થશે સીલ