UPSC સિવિલ સર્વિસીઝની પરીક્ષાનો કન્સેપ્ટ સમજવો હોય તો આ અચૂક વાંચો
(વર્તમાન સમયમાં શિક્ષણ અને કારકિર્દી માર્ગદર્શન સાચી દિશામાં મળે એ અત્યંત આવશ્યક છે. પ્રજાલક્ષી સમાચાર અને માહિતીની બાબતમાં હમ દેખેંગે ન્યૂઝ – HD News હંમેશાં અગ્રેસર રહ્યું છે. આ પરંપરાને જાળવી રાખતાં અમે આજથી આ વિષયના પ્રતિષ્ઠિત એવા શિક્ષણ સર્વદા સામયિકના સહયોગથી શિક્ષણ અને કારકિર્દીના લગતા માહિતીસભર લેખોની શ્રેણી શરૂ કરી રહ્યા છીએ.)
- UPSCના ઉમેદવારો માટે તેમણે ગ્રેજ્યુએશન કયા મુખ્ય વિષય સાથે પાસ કર્યું છે એ અત્યંત નિર્ણાયક બાબત બને છે
UPSC સિવિલ સર્વિસ એક્ઝામિનેશન (CSE) આપવાનો લક્ષ્યાંક ધરાવતા ઉમેદવારો માટે આ પરીક્ષાની ન્યૂનતમ લાયકાત (મિનિમમ ક્વોલિફિકેશન) માન્ય યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતક (બેચલર) ડિગ્રી છે. તેથી, ઉમેદવારો માટે તેમણે ગ્રેજ્યુએશન કયા મુખ્ય વિષય સાથે પાસ કર્યું છે એ અત્યંત નિર્ણાયક બાબત બને છે. ખાસ કરીને યુપીએસસી સિવિલ સર્વિસીઝ પરીક્ષાના વૈકલ્પિક પેપરને પસંદ કરવાની વાત આવે છે ત્યારે ગ્રેજ્યુએશનનો વિષય ખૂબ ઉપયોગી નિવડે છે. યુપીએસસી મેઈન્સમાં 250 ગુણના બે પેપર હોય છે. ઉમેદવાર પાસે પસંદગી માટે 25 વિષયો છે. જ્યારે ઘણા લોકો ગ્રેજ્યુએશનમાં કરેલા વિષયો કરતાં અલગ વિષયો પસંદ કરે છે, જ્યારે કોઈના ગ્રેજ્યુએશન વિષય જેવો જ વૈકલ્પિક વિષય હોય તો તેને સારો ફાયદો મળે છે કેમ કે ગ્રેજ્યુએશન દરમિયાન વિષય નિપૂણતા મેળવી લીધી હોય છે. સ્કોરિંગ સંભવિત, અભ્યાસક્રમ, માર્ગદર્શનની ઉપલબ્ધતા અને સામગ્રી જેવાં પરિબળો ઉપરાંત ઉમેદવારોએ એવો વિષય પસંદ કરવો આવશ્યક છે કે જેના વિશે તેઓ ઉત્સાહી હોય.
એક લોકપ્રિય અભિપ્રાય છે કે કેટલાક વૈકલ્પિક વિષયો ઉચ્ચ સ્કોરિંગ છે, આ એક માન્યતા છે, કારણ કે વિવિધ વિષયોમાંથી રેન્ક ધારકો છે. UPSC વાર્ષિક અહેવાલો સૂચવે છે કે મનોવિજ્ઞાન, જાહેર વહીવટ, રાજકીય વિજ્ઞાન અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો, ઇતિહાસ, ભૂગોળ અને સમાજશાસ્ત્ર ટોચના મનપસંદ છે.
પરીક્ષા પેટર્ન
વિષય પસંદ કરવા ઉપરાંત, ઉમેદવારોએ પરીક્ષાની પેટર્ન પણ સમજવી જોઈએ. UPSC CSEના ત્રણ તબક્કા છે: પ્રારંભિક (પ્રીલિમનરી) , મુખ્ય (મેઇન્સ) અને ઇન્ટરવ્યુ. પ્રથમ તબક્કો પ્રીલિમનરી પરીક્ષાનો છે, જેમાં બે MCQ-પ્રકારના પેપર છે, તે વિશ્લેષણાત્મક ક્ષમતાઓ અને સમજણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. દરેક પેપર બે કલાકનું છે અને 200 – 200 માર્ક્સનું છે.
પ્રથમ પેપર વર્તમાન ઘટનાઓ, ભારતના ઇતિહાસ, ભૂગોળ, રાજનીતિ અને શાસન, આર્થિક અને સામાજિક વિકાસ, પર્યાવરણીય ઇકોલોજી અને સામાન્ય વિજ્ઞાન પર ઉમેદવારોનું પરીક્ષણ કરે છે. અભ્યાસક્રમ એ મુખ્ય પરીક્ષાનો સબસેટ છે.
પેપર II, જેને સિવિલ સર્વિસિસ એપ્ટિટ્યુડ ટેસ્ટ (CSAT) કહેવાય છે, તે સમજણ, આંતરવ્યક્તિત્વ કૌશલ્ય, સંચાર, તાર્કિક તર્ક, વિશ્લેષણાત્મક ક્ષમતા, નિર્ણય લેવાની, ડેટા અર્થઘટન અને અંગ્રેજી ભાષાની કુશળતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
બીજો તબક્કો, જેને મેઈન્સ કહેવાય છે, તે નવ પેપરની લેખિત પરીક્ષા છે. જેમાં પ્રત્યેક બે કલાકનો સમયગાળો છે. તેમાંથી બે ક્વોલિફાઇંગ પેપર (અંગ્રેજી અને એક ભારતીય ભાષા) અને મૂળભૂત ભાષાની ક્ષમતાની કસોટી છે. અન્ય સાત એક નિબંધ પેપર, ચાર જનરલ સ્ટડીઝ પેપર અને બે વૈકલ્પિક વિષયો છે. નિબંધમાં, ઉમેદવારોએ અર્થતંત્ર, માનવ સંસાધન વિકાસ, સુરક્ષા, અથવા દાર્શનિક થીમ્સ, અમૂર્ત વિચારો અને અવતરણો જેવા સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર દરેક 1000 શબ્દોના બે લેખો લખવાના હોય છે.
જનરલ સ્ટડીઝ (GS) વિભાગમાં પ્રથમ ચાર મુખ્ય ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે: ઇતિહાસ (ભારત અને વિશ્વ); કલા અને સંસ્કૃતિ; ભારતીય સમાજ અને ભૂગોળના સમકાલીન મુદ્દા (ભારત અને વિશ્વ). આગળનું ધ્યાન ભારતીય રાજનીતિ અને ભારતીય બંધારણની કામગીરી, ભારતમાં શાસન અને તેની મશીનરી અને વિશ્વ સાથે ભારતના સંબંધો અને તેની વિદેશી બાબતો જેવા મુદ્દાઓ પર કેન્દ્રિત છે. ત્રીજા જનરલ સ્ટડીઝ પેપરમાં ભારતીય અર્થતંત્ર અને વિશ્વ ઇકોલોજીનો સમાવેશ થાય છે. આમાં ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાના મેક્રોઇકોનોમિક વલણો, વિકાસના મુદ્દા અને આપણી આર્થિક પ્રણાલીની કામગીરી, પર્યાવરણ અને ઇકોલોજી, સામાન્ય વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં નવી પ્રગતિ, આંતરિક સુરક્ષા અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનનો સમાવેશ થાય છે.
અંતિમ જનરલ સ્ટડીઝ પેપર એથિક્સ છે, જે પ્રતિબદ્ધતા, જાહેર જીવનમાં પ્રોબિટી (મૂલ્યનિષ્ઠા) અને સમસ્યાનું નિરાકરણ જેવા મુદ્દાઓ પ્રત્યે ઉમેદવારના વલણ અને અભિગમને જુએ છે. પ્રશ્નો સૈદ્ધાંતિક છે અને પેપર કેસ-સ્ટડી અભિગમ પર આધારિત છે.
જેઓ મેઇન્સમાં લાયકાત મેળવે છે તેઓને પછી વ્યક્તિગત ઇન્ટરવ્યુ માટે બોલાવવામાં આવે છે, જે જાહેર સેવામાં કારકિર્દી માટે વ્યક્તિગત યોગ્યતાનું મૂલ્યાંકન કરે છે. મૂલ્યાંકન સામાન્ય રીતે બૌદ્ધિક ગુણો, સામાજિક લક્ષણો અને વર્તમાન બાબતોના જ્ઞાન પર આધારિત હોય છે.
