મોહનથાળ, મગસથી લઈને લાડુ-પેંડા અને 56 ભોગઃ આ છે આપણાં મંદિરોમાં ધરાવાતો પ્રસાદઃ જાણો પૂરી વિગત

નવી દિલ્હી, 24 સપ્ટેમ્બર : ભારતના દરેક ખૂણામાં ચોક્કસપણે એક એવું મંદિર છે જેમાં ભક્તોની અપાર શ્રદ્ધા છે. બધા મંદિરોમાં એક વસ્તુ સામાન્ય છે તે છે પ્રસાદ. આ મંદિરો માત્ર ધાર્મિક આસ્થાના કેન્દ્રો નથી, પરંતુ અહીં ઉપલબ્ધ પ્રસાદ પણ એક વિશેષ અનુભવ પ્રદાન કરે છે. દરેક મંદિરનો પોતાનો વિશિષ્ટ પ્રસાદ હોય છે જે તે મંદિરની પરંપરા અને દેવતા સાથે જોડાયેલો હોય છે. કેટલીકવાર એવી રસપ્રદ વાર્તા છે કે શા માટે કોઈ ચોક્કસ મંદિરમાં ચોક્કસ પ્રકારનો પ્રસાદ ચઢાવવામાં આવે છે. ચાલો જાણીએ કેટલાક પ્રખ્યાત મંદિરોના પ્રસાદ વિશે…

તિરુમાલા તિરુપતિ દેવસ્થાનમ

અહીં પ્રસાદ તરીકે લાડુ આપવામાં આવે છે. તેની મીઠી સુગંધ અને સ્વાદ ભક્તોને ખૂબ જ પસંદ આવે છે. તિરુપતિ બાલાજી મંદિરમાં ઉપલબ્ધ લાડુમાં ચણાનો લોટ, કાજુ, એલચી, ઘી, ખાંડ, ખાંડની કેન્ડી અને કિસમિસ મિક્સ કરવામાં આવે છે. પછી આ પ્રસાદ તૈયાર કરવામાં આવે છે. જે ભક્તો ભગવાન તિરુપતિના દર્શન કરવા જાય છે તેમના માટે આ પ્રસાદ ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. હાલમાં આ લાડુ ભેળસેળના કારણે ચર્ચામાં છે. આ લાડુ બનાવવા માટે વપરાતા દેશી ઘીમાં પશુઓની ચરબી અને અન્ય વસ્તુઓની ભેળસેળ કરવામાં આવી હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. આ મંદિર તેના સ્વાદિષ્ટ રસોઇ પ્રસાદ માટે જાણીતું છે, જે સૌર ઊર્જાથી ચાલતા રસોડામાં 1,100 રસોઈયા દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવે છે.

જગન્નાથ મંદિર, પુરી

ઓડિશાનું આ મંદિર તેના મહાપ્રસાદ માટે જાણીતું છે, જેમાં માટીના વાસણોમાં રાંધવામાં આવતી વિવિધ વાનગીઓનો સમાવેશ થાય છે, જેને લાકડા સળગાવીને ગરમ રાખવામાં આવે છે. આ મંદિરના રસોડાને વિશ્વના સૌથી મોટા રસોડાનો દરજ્જો મળ્યો છે. આ પ્રસાદમાં ભગવાન જગન્નાથને ચઢાવવામાં આવતી 56 ખાદ્ય વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. મહાપ્રસાદના બે પ્રકાર છે. એકને સંકુડી મહાપ્રસાદ અને બીજાને સુખીલા મહાપ્રસાદ કહેવાય છે. પ્રથમમાં સ્વાદિષ્ટ વાનગીઓનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે બીજામાં માત્ર મીઠાઈઓ શામેલ છે.

સિદ્ધિવિનાયક મંદિર, મુંબઈ

દેશની આર્થિક રાજધાની મુંબઈનું આ મંદિર તેના મોદક માટે જાણીતું છે. મોદક એક મીઠી વાનગી છે અને તેને ભગવાન ગણેશની પ્રિય મીઠાઈ માનવામાં આવે છે. મુંબઈનું સિદ્ધિવિનાયક મંદિર ભગવાન ગણેશના સૌથી પ્રસિદ્ધ મંદિરોમાંનું એક છે. આ મંદિરમાં હજારો ભક્તો ઉમટી પડે છે. અહીંનો મહાપ્રસાદ પણ ખૂબ જ લોકપ્રિય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સિદ્ધિવિનાયક પાસેથી ગણપતિ પ્રસાદ ગ્રહણ કરવાથી ભક્તોની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે.

શ્રી પદ્મનાભસ્વામી મંદિર, તિરુવનંતપુરમ

કેરળના આ મંદિરમાં અનેક પ્રકારના પ્રસાદ મળે છે. મુખ્ય છે પાલ પાયસમ, જે ચોખા અને દૂધમાંથી બનેલી ખીરનો એક પ્રકાર છે. આ સિવાય ઉન્નિયપ્પમ પણ પ્રસાદ તરીકે આપવામાં આવે છે. આ ચોખા, ગોળ, કેળા, શેકેલા નારિયેળ, તલ અને ઘીમાંથી બનેલા મીઠા તળેલા બોલ છે. આ સાથે અહીં પરંપરાગત સોનેરી પીળા રંગનો ચંદન પ્રસાદ પણ વહેંચવામાં આવે છે.

શિરડી સાંઈ બાબા મંદિર, અહેમદનગર

તિરુપતિ બાલાજીની જેમ, મહારાષ્ટ્રના અહમદનગર જિલ્લામાં સ્થિત શિરડી સાંઈ બાબા મંદિરના પ્રસાદમાં પણ લાડુ ઉપલબ્ધ છે. પ્રસાદાલયમાં પીરસવામાં આવતા ભોજનને સાંઈનાથનો પ્રસાદ માનવામાં આવે છે. આ ભોજન પહેલા સાંઈને અને પછી તેમના ભક્તોને સમર્પિત કરવામાં આવે છે. ભોજનમાં દાળ, ચપટી, ભાત, બે પ્રકારના શાકભાજી અને મીઠાઈનો સમાવેશ થાય છે. તે તમામ ભક્તોને મફતમાં પીરસવામાં આવે છે. તેમજ આ મંદિર ઉદીના વિતરણ માટે જાણીતું છે, જે પવિત્ર રાખ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે હીલિંગ ગુણધર્મો ધરાવે છે.

રામ મંદિર, અયોધ્યા

અયોધ્યાના રામ મંદિરમાં પેડા અને લાડુનો પ્રસાદ મળે છે. પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શ્રી રામને કેસર ચોખા, ખીર અને ધાણા ચઢાવવાનું પસંદ છે. આ સિવાય તેને કાલાકંદ, બરફી અને ગુલાબ જામુનનો આનંદ માણવો પણ ગમે છે.

શ્રી બાંકે બિહારી, વૃંદાવન

ભગવાન કૃષ્ણને સમર્પિત આ મંદિર માખણ મિશ્રી અને પેડા માટે જાણીતું છે જે શુદ્ધ ગાયના દૂધમાંથી બનાવવામાં આવે છે. માખન મિશ્રી મિની કુલહાડ (માટીના વાસણો)માં આવે છે જે સ્થાનિક કારીગરો દ્વારા હાથવણાટ કરવામાં આવે છે. ઘણા લોકો એ વાતથી અજાણ હોય છે કે ભગવાન કૃષ્ણને ચઢાવવામાં આવતા દિવસના પ્રથમ ભોગને ‘બાલ ભોગ’ કહેવામાં આવે છે, જેમાં કચોરી, સૂકા બટાકાની કરી અને ચણાના લોટના લાડુ હોય છે. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણને માખણ અને ખાંડની મીઠાઈનો નૈવૈદ્ય ખૂબ ગમે છે. આ સિવાય તેને ખીર, હલવો, પુરણપોળી, લાડુ અને વર્મીસીલી પણ પસંદ છે.

સુવર્ણ મંદિર, અમૃતસર

સુવર્ણ મંદિર શીખોનું સૌથી મોટું તીર્થસ્થાન છે. લોટ, ઘી, ખાંડ અને પાણીથી બનેલા સુવર્ણ મંદિરના પ્રસિદ્ધ પ્રસાદને ‘કડહ પ્રસાદ’ કહેવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત અહીં આવતા શ્રદ્ધાળુઓ માટે દરરોજ લંગર પણ પીરસવામાં આવે છે. લંગરમાં રોટલી, દાળ, ભાત અને શાકભાજીનો સમાવેશ થાય છે, જે તમામ ભક્તોને નિર્ધારિત સમય માટે મફતમાં ઉપલબ્ધ છે.

માતા વૈષ્ણો દેવી, કટરા

જમ્મુ નજીક પહાડીઓમાં સ્થિત આ મંદિરમાં બે પ્રકારના પ્રસાદ ઉપલબ્ધ છે. પ્રથમ ખાંડ કેન્ડીનું એક નાનું પેકેટ છે, જેમાં એક નાનો ચાંદીનો સિક્કો પણ છે. આ સિક્કા પર દેવી-દેવતાઓની આકૃતિઓ અંકિત છે. અન્ય પ્રસાદ જે અહીં સામાન્ય રીતે ઉપલબ્ધ છે તે પફ્ડ ચોખા, સૂકા સફરજન, સૂકા નારિયેળ અને એલચીના બીજનું મિશ્રણ છે. આ ઈકો-ફ્રેન્ડલી જ્યુટ બેગમાં સુંદર રીતે પેક કરવામાં આવે છે.

કામાખ્યા દેવી, ગુવાહાટી

આસામની રાજધાની ગુવાહાટીના કામાખ્યા મંદિરમાં ભક્તોને અનોખો પ્રસાદ મળે છે. દેવી સતીના માસિક ધર્મને કારણે ત્રણ દિવસ સુધી દેવી સતીના દરબારમાં સફેદ કપડું રાખવામાં આવે છે. ત્રણ દિવસ પછી, કપડાનો રંગ લાલ થઈ જાય છે, પછી તે ભક્તોને પ્રસાદ તરીકે આપવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત કામાખ્યા દેવીને મિઠાઈ, ગોળ, કોળું અને શેરડી પણ ચઢાવવામાં આવે છે. અહીં ન તો કોઈ મૂર્તિ છે કે ન તો દેવી માતાની કોઈ તસવીર છે. આ મંદિરમાં વર્ષમાં ત્રણ દિવસ પુરૂષોને પ્રવેશ આપવામાં આવતો નથી.