ગાંધીનગર ખાતે આજે ગિફ્ટ સિટીમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ભારતનું પહેલું ઈન્ટરનેશનલ બુલિયન ટ્રેડિંગ એક્સચેન્જ (IIBX) અને સિંગાપોર નિફ્ટી ફ્યૂચર્સની સુવિધા લોન્ચ કરશે. આ નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જનો ફલેગશિપ પ્રોજેક્ટ છે. વડાપ્રધાને વર્ષ 2017 માં કલ્પના કરી હતી કે, આગામી 10 વર્ષમાં ગિફ્ટ સિટી વિશ્વના સૌથી મોટા વ્યાપારિક સાધનો જેવા કે કોમોડિટીઝ, કરન્સી, ઈક્વિટી, વ્યાજ દર હોય કે અન્ય કોઈપણ નાણાકીય સાધન હોય, તે પૈકી ઓછામાં ઓછા કેટલાક નાણાંકીય સાધન માટે ભાવ નિર્ધારક બનવું જોઈએ. IFSCAનો હેતુ બુલિયન ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવાનો છે, જેનાથી ભારતને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં ભાવ પ્રભાવક અને પ્રાઈસ સેટર તરીકેની ઓળખ પ્રાપ્ત થશે. ત્યારે IBX અને સિંગાપોર એક્સચેન્જ નિફટી સર્વિસ શું છે અને તેનાથી શું ફાયદો થશે તેના વિશે જાણીએ.
ઈન્ટરનેશનલ બુલિયન ટ્રેડિંગમાં સિંગાપોર એક્સચેન્જ મહત્તવનું છે. નિફ્ટીમાં ટ્રેડિંગે સિંગાપોરના શેરની આવકમાં 10% ફાળો આપ્યો હતો. 2021 માં, SGX નિફ્ટીનું દૈનિક ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ ભારતના NSE કરતા લગભગ 80 ટકા વધારે હતું. ઇકોનોમિક ટાઇમ્સના એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે 2021માં NSE પર નિફ્ટી ફ્યુચર્સનું વોલ્યુમ રૂ. 14,500 કરોડ હતું અને SGX નિફ્ટી ફ્યુચર્સનું વોલ્યુમ રૂ. 26,000 હતું. નિફ્ટી ફ્યુચર્સ એ NSE નિફ્ટી 50 ફ્યુચર્સ કોન્ટ્રેક્ટ છે, અને તે NSE દ્વારા સમયાંતરે વર્ગીકૃત કરાયેલ ટોચના 50 ભારતીય શેરોમાંથી બનેલો છે.
આ પણ વાંચો : PM મોદી આજે ફરી ગુજરાતમાં, ગિફ્ટ સિટી ખાતે તૈયાર ઇન્ટરનેશનલ ફાયનાન્સિયલ સર્વિસિસ સેન્ટરની GIFT આપશે
શું છે બુલિયન એક્સેચન્જ ?
મુખ્યત્વે FPIs અને વિદેશીઓ કે જેમણે ડૉલર ડિનોમિનેટેડ SGX નિફ્ટી ફ્યુચર્સ કોન્ટ્રેક્ટ્સમાં ટ્રેડિંગ કર્યું હતું તેઓ હવે ઓછા ટેક્સ સ્કેલ પર અને ગાંધીનગર, ગુજરાત, ભારતના ઈન્ટરનેશનલ ફાઈનાન્સિયલ સર્વિસ સેન્ટર (IFSC) ખાતે આમ કરવાનું ચાલુ રાખી શકે છે. એક અહેવાલ મુજબ, આ GIFT-IFSC પર SGX નિફ્ટી ફ્યુચર્સનું સોફ્ટ લોન્ચ છે, શરૂઆતના થોડા મહિનાઓ માટે SGX નિફ્ટી ફ્યુચર્સનો વેપાર ભારતમાં (ગાંધીનગર GIFT IFSC) અને સિંગાપોર (SGX) બંનેમાં એકસાથે થશે. બાદમાં અન્ય તમામ મુદ્દાઓ (જો કોઈ હોય તો) ઉકેલાઈ જાય પછી, SGX સિંગાપોરમાં નિફ્ટીનું ટ્રેડિંગ બંધ કરશે અને કાયમી ધોરણે ગાંધીનગર GIFT IFSCમાં જશે.
અગાઉ કઈ રીતે SGX પર થતું હતું ટ્રેડિંગ ?
સિંગાપોર સ્ટોક એક્સચેન્જ પર NSE નિફ્ટી ફ્યુચર્સ કોન્ટ્રાક્ટ્સ 2018 સુધી સિંગાપોરમાં ટ્રેડ થતા હતા, પરંતુ તે પછી અસમાનતા અને NSEની આ વ્યવસ્થાને કારણે ભારતમાંથી સિંગાપોરમાં સ્થળાંતર થતી ટ્રેડિંગ પ્રવૃત્તિ અંગેની ચિંતાઓને કારણે, તેણે SGX સાથેના તેના લાયસન્સિંગ કરારને સમાપ્ત કર્યો હતો. પછી, SGX એ NSE પર દાવો કર્યો, અને તે 2020 માં જ હતું કે બંને પક્ષોએ દાવો પડતો મૂક્યો અને વ્યવસ્થા ફરી શરૂ કરવા માટે આર્બિટ્રેશન અને કનેક્ટિવિટી કરારમાં ગયા, પરંતુ GIFT સિટીમાં.
IIBX શું છે?
ગાંધીનગર, GIFT IFSC શહેરમાં SGX નિફ્ટીના લોન્ચ ઉપરાંત, PM મોદી ઇન્ડિયા ઇન્ટરનેશનલ બુલિયન એક્સચેન્જ (IIBX)નું પણ ઉદ્ઘાટન કરશે. IIBX સંયુક્ત રીતે NSE, મલ્ટી કોમોડિટી એક્સચેન્જ (MCX), ઇન્ડિયા INX ઇન્ટરનેશનલ એક્સચેન્જ, નેશનલ સિક્યોરિટીઝ ડિપોઝિટરી (NSDL) અને સેન્ટ્રલ ડિપોઝિટરી સર્વિસિસ (CDSL) ની માલિકીની છે. અત્યાર સુધીમાં લગભગ 60 યોગ્ય જ્વેલર્સે IIBX માટે સાઇન અપ કર્યું છે અને વધુ ટૂંક સમયમાં જોડાવાની અપેક્ષા છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય સેવા કેન્દ્રો (IFSCs)માં બુલિયન ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવા માટેના કરાયેલા સુધારામાં સંગઠિત બજાર તરીકે પરિવર્તન કરવું, સ્થાનિક જ્વેલર્સ દ્વારા કરાતી આયાત, IFSC ખાતે સોનાના સંગ્રહ માટે વૉલ્ટિંગ સુવિધાઓ, સોનાનું નાણાકીયકરણ કરવું વગેરે મુખ્ય સુધારા છે. આ એક્સચેન્જ બુલિયન ટ્રેડીંગને સંગઠિત બજાર તરીકે પરિવર્તન કરવા માટે અત્યાધુનિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બુલિયન ડિપોઝિટરી રિસિપ્ટ્સ(BDRs)ના ઓર્ડર મેચિંગ, ટ્રેડિંગ, ક્લિયરિંગ અને સેટલમેન્ટ માટે ટેક્નોલોજી આધારિત મિકેનિઝમ્સ પ્રદાન કરશે, જે ભૌતિક બુલિયન દ્વારા સમર્થિત સુરક્ષા છે. વિવિધ વેપારીઓ-રોકાણકારો સહિતના સહભાગીઓને ટ્રેડિંગ એવન્યુ પ્રદાન કરવા ઉપરાંત, IIBX કિંમતની સંશોધન, ડિસ્ક્લોઝર્સમાં પારદર્શિતા, ગેરંટીકૃત કેન્દ્રિય ક્લિયરિંગ અને ગુણવત્તાની ખાતરીના ફાયદા પણ પ્રદાન કરશે.
કેટલાં સોનાનો અને ચાંદીનો જથ્થો રાખી શકાશે ?
ગિફ્ટ સીટી-IFSC ખાતે સોના માટે આશરે 125 ટન અને ચાંદી માટે 1 હજાર ટન સુધીની સંગ્રહ ક્ષમતા સ્થાપિત કરવામાં આવશે. આ ઉપરાંત SEZમાં કોઈપણ એકમ કે જેને IIBX પર ટ્રેડિંગ માટે બુલિયન સ્પોટ ડિલિવરી કોન્ટ્રાક્ટ અને BDR ઇસ્યુ કરવા માટે બુલિયન સ્ટોર કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે, તેને IFSCમાં એક એકમ તરીકે માન્ય રાખવામાં આવશે. ભારતના તમામ ચાવીરૂપ બુલિયન કેન્દ્રો પરની સંગ્રહ સુવિધાઓ સમગ્ર દેશમાં જ્વેલરી ઉત્પાદકો અને નિકાસકારો માટે બુલિયન પૂરું પાડવા માટે ગિફ્ટ-IFSC ખાતે IIBX ટ્રેડિંગ હબ તરીકે સેવા આપશે.
સોનાનું નાણાકીયકરણ કરવાની દિશામાં IFSCA એ ગોલ્ડ અને સિલ્વર ETF જેવા ઉત્પાદનો માટે પહેલેથી જ એક નિયમનકારી માળખું પૂરું પાડ્યું છે, જે વિવિધ રોકાણકારો દ્વારા IIBX પર સહભાગિતાને પ્રોત્સાહિત કરશે. આગામી સમયમાં ગોલ્ડ સંબંધિત વિવિધ ઉત્પાદનો માટે બુલિયન લીઝિંગ, ગોલ્ડ લોન, બીડીઆર સામે ધિરાણ, ડોરે(કાચું સોનું) અને ગોલ્ડ સેવિંગ્સ એકાઉન્ટ્સ/ગોલ્ડ એક્યુમ્યુલેશન પ્લાન્સ વગેરે માટે પ્રોજેક્ટ ધિરાણ જેવી પ્રવૃત્તિઓ માટે ગિફ્ટ-આઈએફએસસી એક હબ તરીકે ઉભરી આવશે.
