ના હાથ, ના પગ, ફક્ત મોટી આંખો, જગન્નાથના આ સ્વરૂપનું શું છે રહસ્ય?

• જગન્નાથજીના આ સ્વરૂપનું રહસ્ય શું છે તે જાણો છો? વિષ્ણુ પુરાણ, નારદ પુરાણ અને હરિવંશ પુરાણમાં જગન્નાથ કોણ છે અને કોના અવતાર છે તેનો વિગતવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે

ઓડિશાના પુરીસ્થિત જગન્નાથ મંદિરની રથયાત્રા એક વાર્ષિક અનુષ્ઠાન સમાન છે. અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની બીજે પુરીના જગન્નાથ મંદિરમાંથી ભગવાન જગન્નાથની તેમના ભાઈ-બહેન સાથે રથયાત્રા નીકળે છે. તેના સાક્ષી દેશભરના શ્રદ્ધાળુઓ જ નહીં, પરંતુ વિદેશીઓ પણ બને છે. જગન્નાથના આ સ્વરૂપનું રહસ્ય શું છે તે જાણો છો? વિષ્ણુ પુરાણ, નારદ પુરાણ અને હરિવંશ પુરાણમાં જગન્નાથ કોણ છે અને કોના અવતાર છે તેનો વિગતવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેમાં ભગવાન વિષ્ણુના અનેક નામોમાંથી એક નામનો ઉલ્લેખ જગન્નાથ તરીકે કરવામાં આવે છે અને તેમને જગતના નાથ, જગતના પાલક અને જગતના રક્ષક તરીકે પૂજવામાં આવે છે. જગન્નાથ મંદિરમાં જોવા મળતા ભગવાનનું સ્વરૂપ દ્વાપર યુગ સાથે સંકળાયેલું છે અને તેની કડીઓ કૃષ્ણ કથા સાથે જોડાયેલી છે.

જો આમ થશે તો તેઓ વ્રજ તરફ ચાલ્યા જશે

એક દિવસ શ્રીકૃષ્ણની બે પત્નીઓ સત્યભામા અને જાંબવંતી શ્રીકૃષ્ણની માતા રોહિણીને આગ્રહ કરવા લાગી કે તેમને ગોકુલ-વ્રજ અને વૃંદાવન વિશે કૃષ્ણ-બલરામની વાર્તાઓ સાંભળવી છે. જાંબવંતીએ કહ્યું કે અહીં દરેક વ્યક્તિ શ્રીકૃષ્ણના બાળપણની વાર્તાઓ ખૂબ કરે છે. જ્યારે સત્યભામા કહેવા લાગી કે મેં પણ રાધાની વાતો પણ સાંભળી છે. મેં રૂકમણી દીદીને પૂછ્યું તો તે પણ હસીને વાતને ટાળી દે છે. અમને કોઈ કશું કહેતું નથી. આ બધું સાંભળીને વસુદેવની પહેલી પત્ની અને બલરામજીની માતા રોહિણી ખૂબ હસવા લાગે છે. પહેલા તો તેમણે ના પાડી દીધી, પરંતુ જ્યારે બંને પુત્રવધૂઓ ખૂબ જિદ કરવા લાગી ત્યારે તેમણે કહ્યું કે ઠીક છે, હું તમને બંનેને કૃષ્ણની બાળલીલા સંભળાવીશ, પરંતુ ધ્યાન રહે કે આ વાર્તા કૃષ્ણ કે બલરામના કાન સુધી ન પહોંચે. જો આમ થશે તો તે બંને આ વાર્તામાં એટલા મગ્ન થઈ જશે કે પછી તેઓ વ્રજ તરફ જ ચાલ્યા જશે. પછી તમે કંઈપણ નહીં કરી શકો.

રાજમહેલની મહિલાઓએ બનાવી યોજના

સત્યભામાએ ખુશ થઈને કહ્યું, મા તમે ચિંતા ન કરો. આપણે સૌ એક દિવસ મા અંબિકાની પૂજા કરવા રૈવતક પર્વત પર જઈશું. સુહાગણ સ્ત્રીઓની આ પૂજા માટે બધા એકઠા થશે અને આ રીતે આપણને એકાંત પણ મળશે. આવી યોજના બનાવીને દ્વારિકાના રાજમહેલની તમામ પુત્રવધૂઓ શ્રીકૃષ્ણની બાળવાર્તા સાંભળવાના દિવસની રાહ જોવા લાગી.

નક્કી કરેલા દિવસે બધી જ વહુઓ રોહિણી મા સાથે રૈવતક પર્વત પર દેવી અંબિકાના દર્શન માટે પહોંચી. તેમણે સુભદ્રાને બહાર પહેરા પર બેસાડી દીધી અને પછી બધા રોહિણી માતા પાસેથી કથા સાંભળવા લાગી. દેવી રોહિણીએ દેવકી અને વસુદેવના વિવાહથી કથાનો આરંભ કર્યો. કંસ દ્વારા આકાશવાણી, ઋષિની હત્યા, નવદંપતિને જેલ અને દેવકીના છ પુત્રોની હત્યાની ઘટના સાંભળીને તમામ ભાવુક થઈ ગયા. માતા રોહિણી એક એક ઘટના ક્રમનું વર્ણન કરતી રહી. પછી તેમણે કૃષ્ણ જન્મની કથા સંભળાવી. કાળી રાતે કેવી રીતે બહેન દેવકીએ કૃષ્ણને જન્મ આપ્યો, પુત્રના પ્રાણ બચાવવા સ્વામી વસુદેવે યમુનાને કેવી રીતે પાર કરી. દાઉ બભદ્રને કેવી રીતે તેઓ પહેલા જ ગોકુળ પહોંચાડી ચૂક્યા હતા.

માતા રોહિણી કથા સંભળાવતા ગયા

કાન્હા ગોકુળમાં પહોંચતા જ સમગ્ર સૃષ્ટિ ખુશ થઈ ગઈ હતી, ત્યારપછી કાન્હા અને બલભદ્રની શરારતો, નટખટ લીલાઓ, કંસનો વધ, શકટાસુર, પૂતના, વકાસુર, અજાસુરનો ઉદ્ધાર. માતા રોહિણી કથા સંભળાવતી હતી અને વહુઓ કથાના સાગરમાં ડૂબતી હતી.

બીજી બાજુ દરવાજા પર ઉભેલી સુભદ્રાની પણ એવી જ હાલત હતી. કારણ કે આ માત્ર કૃષ્ણ અને બલરામની વાર્તા નહોતી, પરંતુ તે તેમના બાળપણની પણ વાત હતી. આ બધું સાંભળીને સુભદ્રા જડવત થઈ ગયા. માતા રોહિણી કહી રહ્યા હતા કે કેવી રીતે કૃષ્ણની મોરલી વાગતા જ ગોપીઓ પોતાના કામકાજ છોડી દેતી હતી, ગાય જાતે દૂધ આપવા લાગતી. રસોડામાં દૂધ વહી જતા, તો કોઈના ચૂલાની રોટલીઓ બળી જતી. સ્ત્રીઓ શ્રૃંગાર કરવાનું ભૂલી જતી, કાજલ ગાલે લગાવી દેતી તો કુમકુમ હોઠ પર લગાવી દેતી. સૌથી વિચલિત તો રાધા થતી, જે મોરલીની તાન સાંભળીને વનમાં દોડી આવતી.

રાજમહેલમાં મચ્યો ખળભળાટ

બીજી તરફ રાજમહેલમાં મહિલાઓની ગેરહાજરીથી ખળભળાટ મચી ગયો હતો. જ્યારે કૃષ્ણ-બલરામે આ સાંભળ્યું, ત્યારે કોઈ અનિષ્ટના ડરથી, તેઓ પોતે સુભદ્રા અને બીજા બધાની શોધમાં રૈવતક મંદિર પહોંચી ગયા. ત્યાં તેમણે સુભદ્રાને જડસ્થિતિમાં ઊભેલા જોયા તો તેઓ પણ ત્યાંજ ઉભા રહી ગયા. બીજી બાજુ માતા રોહિણી વાર્તા સંભળાવવામાં મગ્ન હતા. ત્રણેય ભાઈ-બહેનો બાળપણની વાતો સાંભળતા સાંભળતા જડવત થઈ ગયા. પોતાનું અસ્તિત્વ ગુમાવવા લાગ્યા. આંખો પહોળી થવા લાગી. હાથ-પગ લુપ્તપ્રાય થવા લાગ્યા. એવું લાગતું હતું કે જાણે શરીરમાંથી જાણે કોઈ ધારા ફૂટી નીકળી હોય. બાળલીલાનો પ્રસંગ અંદર ચાલી રહ્યો હતો અને બીજી તરફ શ્રીકૃષ્ણ પોતાના મોટા ભાઈ બહેન સાથે પરમલીલા કરી રહ્યા હતા. ગયો હોય એવું લાગ્યું. અંદર બલીલાની ઘટના ચાલુ હતી અને અહીં શ્રી કૃષ્ણ તેમના મોટા ભાઈ અને બહેન સાથે પારલીલા કરી રહ્યા હતા.

ભક્તોને મન ભરીને જોવા આવે છે જગન્નાથ

એટલામાં દેવઋષિ નારદ ત્યાં પહોંચ્યા. ભગવાનને આ સ્વરૂપમાં જોઈને તેઓ પણ વિહ્વળ થઈ ગયા. નારદ મુનિએ તેમને ચેતવ્યા આપ્યા બાદ જ્યારે ભગવાન તેમના વાસ્તવિક સ્વરૂપમાં પાછા ફર્યા, ત્યારે દેવર્ષિએ તેમના આ જ સ્વરૂપમાં દર્શન આપવાની વિનંતી કરી. તેઓ કહેવા લાગ્યા કે પ્રભુ, મેં જે સ્વરૂપે તમારા દર્શન કર્યા છે, હું ઈચ્છુ છું કે ધરતીલોકમાં ચિરકાળ સુધી તમારા આ સ્વરૂપમાં દર્શન થાય. શ્રીકૃષ્ણે કહ્યું, દેવર્ષિ તમે કહ્યું તેમ થશે. કલિકાલમાં હું નીલાંચલ વિસ્તારમાં મારું આ સ્વરૂપ પ્રગટ કરું છું. તમે જે બાલભાવ વાળા રૂપમાં મને અંગહીન જોયો છે, મારું એજ રૂપ ત્યાં પ્રગટ થશે અને હું સ્વયં મારા ભક્તોને દર્શન આપવા તેમની વચ્ચે જઈશે. મારા ભાઈ અને બહેન સાથે મારું આ રૂપ જગન્નાથ તરીકે ઓળખાશે.

શ્રીકૃષ્ણના દિવ્ય વાક્ય અનુસાર કળયુગમાં તે દિવ્ય સ્વરૂપે પ્રગટ થઈને ભગવાન જગન્નાથના રૂપમાં ભક્તોને દર્શન આપ્યા. ભગવાન જગન્નાથ તેમના ભાઈ બલભદ્ર અને બહેન સુભદ્રા સાથે રથયાત્રાના રૂપમાં ભક્તોની વચ્ચે આવે છે. તેમના હાથ-પગ નથી. તેમની પાસે માત્ર આંખો છે જેથી તેઓ તેમના ભક્તોને મન ભરીને જોઈ શકે.

આ પણ વાંચોઃ જાણો પિતૃ પક્ષનો પ્રારંભ ક્યારથી થશે? નોંધી લો શ્રાદ્ધ તિથિ, જાણો મહત્ત્વ