વિશ્વની સૌથી મોંઘી બની 2024ની લોકસભા ચૂંટણી! એક મત પાછળ કેટલો ખર્ચ થયો જાણો છો?

• 2019ની ચૂંટણીમાં કુલ ખર્ચ 55 થી 60 હજાર કરોડ રૂપિયા થયો હતો
• 2024માં કુલ ચૂંટણી ખર્ચ આશરે 1.35 લાખ કરોડ રૂપિયા હોવાનો અંદાજ

નવી દિલ્હી, 6 જૂન: બે મહિના સુધી ચાલેલી લોકસભા ચૂંટણી 2024 સમાપ્ત થઈ ગઈ છે અને નવી સરકાર અંગેનો નિર્ણય પણ લેવામાં આવ્યો છે. ચોંકાવનારા પરિણામો ઉપરાંત, આ ચૂંટણી ઘણી રીતે ખાસ બની છે. સૌથી મોટી વાત તો એ છે કે, ભારતની લોકસભાની ચૂંટણી વિશ્વની સૌથી મોંઘી ચૂંટણી બની ગઈ છે. તમે આ વાતનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકો છો કે, વર્ષ 2024માં ચૂંટણી પરનો કુલ ખર્ચ 2019ની સરખામણીમાં લગભગ બમણો થઈ ગયો છે. ખર્ચ એટલો બધો છે કે, અમેરિકામાં તાજેતરની ચૂંટણીઓ પરનો ખર્ચ તેની સરખામણીમાં કશું જ નથી અને ભારત સૌથી મોંઘી ચૂંટણી યોજનારો દેશ બની ગયો છે.

સેન્ટર ફોર મીડિયા સ્ટડીઝ, એક બિન-લાભકારી સંસ્થા જે 35 વર્ષથી ચૂંટણી ખર્ચના અહેવાલો જાહેર કરી રહી છે, તેનો અંદાજ છે કે આ વખતે લોકસભાની ચૂંટણીમાં આશરે રૂ. 1.35 લાખ કરોડનો ખર્ચ થયો છે. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કુલ ખર્ચ 55થી 60 હજાર કરોડ રૂપિયા હતો. આ રીતે જોવામાં આવે તો આ વખતે ચૂંટણીમાં બમણાથી પણ વધુ નાણાં ખર્ચાયા છે. અમેરિકાએ વર્ષ 2020માં યોજાયેલી પ્રમુખની ચૂંટણીમાં પણ માત્ર 1.20 લાખ કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યો હતો. આ સંદર્ભમાં, ભારતની લોકસભાની ચૂંટણીઓ અમેરિકા કરતાં વધુ ખર્ચાળ બની ગઈ છે.

એકલા 3 પક્ષોનો ખર્ચ 1 લાખ કરોડ રૂપિયા છે

સેન્ટર ફોર મીડિયા સ્ટડીઝનો દાવો છે કે, આ વખતની લોકસભા ચૂંટણીમાં માત્ર ત્રણ રાજકીય પક્ષો ભાજપ, કોંગ્રેસ અને સમાજવાદી પાર્ટી (SP)નો ખર્ચ 1 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો છે. આ આંકડો ગત ચૂંટણીના કુલ ખર્ચ કરતાં લગભગ દોઢ ગણો વધુ છે. તે જ સમયે, કુલ ચૂંટણી ખર્ચ આશરે 1.35 લાખ કરોડ રૂપિયા હોવાનો અંદાજ છે. છેલ્લી લોકસભા ચૂંટણીમાં માત્ર ભાજપે કુલ ખર્ચના 45 ટકા જેટલો ખર્ચ કર્યો હતો. સંસ્થાનું માનવું છે કે, આ વખતે આ આંકડો હજુ પણ વધારે પહોંચી શકે છે.

એક મતની કેટલી છે કિંમત?

ચૂંટણી પંચના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો એ બહાર આવે છે કે, દેશમાં મતદારોની સંખ્યા લગભગ 96.6 કરોડ છે. જો આ દ્રષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે તો, ચૂંટણીમાં થયેલા કુલ ખર્ચની તુલનામાં, એક મતની કિંમત લગભગ 1,400 રૂપિયા હશે. ગત લોકસભા ચૂંટણીમાં એક મતની કિંમત 700 રૂપિયા હતી. જો આ રીતે જોવામાં આવે તો, એક મતની કિંમત મધ્યમ વર્ગના પરિવાર માટે એક મહિનાનું રાશન પૂરું પાડશે. ભારત ચોખા 29 રૂપિયા પ્રતિ કિલો અને ભારતનો લોટ 27.50 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે.

જ્યારે ચૂંટણીપંચે મર્યાદા નક્કી કરી છે તો… 

ચૂંટણીપંચે દરેક ઉમેદવારના ખર્ચની મર્યાદા નક્કી કરી હોવા છતાં ચૂંટણી પક્ષો દ્વારા આડેધડ ખર્ચ જોવા મળે છે. ચૂંટણીપંચ અનુસાર, લોકસભાની ચૂંટણી લડનાર દરેક ઉમેદવાર વધુમાં વધુ 95 લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ કરી શકે છે, જ્યારે વિધાનસભા ચૂંટણી માટે ખર્ચની મહત્તમ મર્યાદા 40 લાખ રૂપિયા છે. અરુણાચલ પ્રદેશ જેવા નાના રાજ્યોમાં સાંસદો માટે આ મર્યાદા 75 લાખ રૂપિયા અને ધારાસભ્યો માટે 28 લાખ રૂપિયા રાખવામાં આવી છે.

આઝાદી બાદ ખર્ચમાં 300 ગણો વધારો થયો

ભારતની આઝાદી પછી 1951-52માં યોજાયેલી પ્રથમ લોકસભા ચૂંટણીમાં દરેક ઉમેદવારના ચૂંટણી ખર્ચની મર્યાદા માત્ર 25,000 રૂપિયા હતી. અત્યાર સુધીમાં તે 300 ગણો વધીને 75-90 લાખ રૂપિયા થઈ ગયો છે. વર્ષ 1998માં લોકસભા ચૂંટણીનો ખર્ચ 9 હજાર કરોડ રૂપિયા હતો જે 2019માં 60 હજાર કરોડ રૂપિયા અને આ વખતે 1.35 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચવાની આશા છે.

આ પણ જુઓ: ‘અગ્નિવીર પર પુનર્વિચાર કરવાની જરૂર અને UCC પર..’ સરકાર બન્યા પહેલા JDUનું મોટું નિવેદન