દેશમાં હિન્દુઓ 8% ઘટ્યા, લઘુમતીઓની સંખ્યામાં વધારો: સમિતિએ બીજા કયાં તારણ આપ્યાં?

• ભારતમાં હિન્દુ બહુમતીનો હિસ્સો 1950થી 2015 વચ્ચે 7.8% ઘટ્યો
• આ જ સમયગાળામાં બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાનમાં બહુમતી મુસ્લિમ વસ્તીમાં વધારો થયો 
• વૈશ્વિક સ્તરે 123 જેટલા દેશોએ તેમના બહુમતી સમુદાયોના હિસ્સામાં ઘટાડો જોયો

નવી દિલ્હી, 9 મે: વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આર્થિક સલાહકાર પરિષદ (EAC-PM) દ્વારા કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, ભારતમાં બહુમતી ધર્મ એવા હિન્દુઓની વસ્તીમાં 1950 અને 2015ની વચ્ચે 7.8%નો તીવ્ર ઘટાડો થયો હતો, જ્યારે સંખ્યાબંધ પડોશી દેશોમાં તેમના પોતાના બહુમતી સમુદાયની વસ્તીમાં ઉછાળો જોવા મળ્યો હતો. પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશની વસ્તીમાં મુસ્લિમ બહુમતીનો હિસ્સો વધ્યો છે. જ્યારે ભારતની વસ્તીમાં મુસ્લિમ-ખ્રિસ્તી લઘુમતીઓનો હિસ્સો વધ્યો છે. આથી વિરુદ્ધ ભારતમાં હિન્દુઓની વસ્તી ઓછી થઈ ત્યારે મુસ્લિમ, ખ્રિસ્તી, બૌદ્ધ અને શીખ સહિત લઘુમતીઓનો હિસ્સો વધ્યો છે. જો કે, વસ્તીમાં જૈન અને પારસીઓની સંખ્યામાં પણ ઘટાડો નોંધાયો છે.

1950 અને 2015 ની વચ્ચે, ભારતમાં મુસ્લિમ વસ્તીનો હિસ્સો 43.15% વધ્યો, ખ્રિસ્તીઓમાં 5.38%, શીખોમાં 6.58% વધારો, અને બૌદ્ધોમાં થોડો વધારો થયો. ભારતની વસ્તીમાં હિન્દુઓનો હિસ્સો 1950માં 84% થી ઘટીને 2015માં 78% થયો હતો, જ્યારે EAC-PMના અભ્યાસ અનુસાર, સમાન સમયગાળામાં (65 વર્ષમાં) મુસ્લિમોનો હિસ્સો 9.84% થી વધીને 14.09% થયો હતો. ભારતમાં બહુમતી વસ્તીમાં ઘટાડો (7.8%)એ મ્યાનમારમાં 10% પછી નજીકના પાડોશી દેશમાં બીજો સૌથી નોંધપાત્ર ઘટાડો છે. ભારત સિવાય, નેપાળના બહુમતી સમુદાય (હિન્દુ)એ દેશની વસ્તીમાં તેના હિસ્સામાં 3.6% ઘટાડો જોયો. આ અભ્યાસ કે જેનો રિપોર્ટ મે 2024માં બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો, તેમાં વિશ્વના 167 દેશોમાં વલણોનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. અભ્યાસના લેખકો કહ્યું કે “ભારતનું પ્રદર્શન મોટા વૈશ્વિક પ્રવાહો સાથે સુસંગત છે. કેટલાક ક્વાર્ટરમાં ડેટાનું કાળજીપૂર્વક વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે લઘુમતીઓ માત્ર સુરક્ષિત જ નથી, પરંતુ ખરેખર ભારતમાં સમૃદ્ધ પણ છે.

પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશમાં બહુમતી મુસ્લિમોમાં વધારો

ભારતની વસ્તી વૃદ્ધિની આ કહાની તેના નજીકના પાડોશી દેશો કરતાં તદ્દન અલગ છે. 1950 અને 2015ની વચ્ચે દેશની વસ્તીમાં ભારતીય બહુમતી સમુદાય એટલે કે હિન્દુઓનો હિસ્સો 7.8% ઘટ્યો હતો. જો કે, પાડોશી દેશોમાં, જ્યાં મુસ્લિમો બહુમતી છે, ત્યાં આ સમુદાયના હિસ્સામાં વધારો જોવા મળ્યો છે. બાંગ્લાદેશમાં સૌથી વધુ 18.5%નો વધારો જોવા મળ્યો, ત્યારબાદ પાકિસ્તાન (3.75%) અને અફઘાનિસ્તાન (0.29%)નો નંબર આવે છે. અભ્યાસના લેખક શમિકા રવિ, અબ્રાહમ જૈસે અને અપૂર્વ કુમાર મિશ્રાએ નોંધ્યું હતું કે,”1971માં બાંગ્લાદેશની રચના થઈ હોવા છતાં પાકિસ્તાનમાં બહુમતી ધાર્મિક સંપ્રદાય (હનાફી મુસ્લિમ)ના હિસ્સામાં 3.75%નો વધારો અને કુલ મુસ્લિમ વસ્તીના હિસ્સામાં 10%નો વધારો જોવા મળ્યો છે,”

ભારતના પૂર્વીય પાડોશી દેશ મ્યાનમારમાં બહુમતી સમુદાયના હિસ્સામાં સૌથી વધુ ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. મ્યાનમારમાં થરવાડા બૌદ્ધોની બહુમતી વસ્તીમાં 65 વર્ષમાં 10%નો ઘટાડો થયો છે. ભારત અને મ્યાનમાર સિવાય નેપાળમાં તેની બહુમતી હિન્દુ વસ્તીમાં 3.6% ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, એમ EAC-PM અભ્યાસમાં જણાવાયું છે.

માલદીવમાં, બહુમતી જૂથ (શફી સુન્ની)નો હિસ્સો 1.47% ઘટ્યો. જો કે, મે 2024માં બહાર પાડવામાં આવેલા અભ્યાસ અનુસાર, બહુમતી બૌદ્ધ વસ્તી ધરાવતા ભારતના પડોશીઓ જેવા કે ભૂટાન અને શ્રીલંકામાં પણ અનુક્રમે 17.6% અને 5.25% નો વધારો જોવા મળ્યો છે. અભ્યાસમાં મુજબ, કુલ વસ્તીના હિસ્સામાં  લઘુમતીઓના પ્રમાણમાં ફેરફાર એ દેશમાં લઘુમતીઓની સ્થિતિ માટે વિશ્વસનીય પ્રોક્સી તરીકે કામ કરે છે, જેને લઘુમતીઓને વ્યાખ્યાયિત કરવા સહિતની નીતિઓ દ્વારા પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે, જે વૈશ્વિક સ્તરે એક દુર્લભ પ્રથા છે.

બહુમતીમાં ઘટાડો વૈશ્વિક વલણ

અભ્યાસમાં જણાવાયું છે કે, ભારતમાં વસ્તીના પ્રમાણમાં ફેરફાર ઘટતા બહુમતીના વૈશ્વિક પ્રવાહોને અનુરૂપ છે. અમુક કિસ્સાઓમાં, જેમ કે ઓસ્ટ્રેલિયા, ચીન, કેનેડા, ન્યુઝીલેન્ડ અને મુઠ્ઠીભર પૂર્વ આફ્રિકન દેશોમાં વસ્તીના હિસ્સામાં ત્યાંના બહુમતી મૂળના સમુદાયમાં થયેલો ઘટાડો એ ભારતની સરખામણીએ વધુ તીવ્ર જોવા મળ્યો હતો.

ઉચ્ચ-આવક કરતા ઓર્ગેનાઇઝેશન ફોર ઇકોનોમિક કો-ઓપરેશન એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (OECD)ના 35 રાષ્ટ્રોમાં બહુમતીના પ્રમાણમાં 29%નો નોંધપાત્ર સરેરાશ ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, જે વૈશ્વિક સરેરાશ 22% ને વટાવી ગયો. OECDએ ફ્રી-માર્કેટ અર્થતંત્ર સાથે 38 પશ્ચિમી દેશોનું બહુપક્ષીય જૂથ છે.

આ પણ જુઓ: મનિષા કોઈરાલાએ ઉઠાવ્યો પ્રશ્નઃ નેપાળ હિન્દુ રાષ્ટ્ર હતું, કોણે કાવતરું કરીને બદલી નાખ્યું?