શું આપણા મગજમાં પણ હોય છે ડિલીટ બટન! આપણે કડવી યાદો ભૂંસી શકીએ છીએ?

• નવું શીખવા માટે પ્રેક્ટિસ કરવા કરતાં જૂની વસ્તુને ભૂલી જવી એટલે કે જૂના ન્યુરલ કનેક્શનને તોડવું એ વધુ મહત્ત્વનું રહેલું છે

HD ન્યુઝ ડેસ્ક, 10 એપ્રિલ: સંશોધકો હવે એવું માની રહ્યા છે કે, કંઈક શીખવા માટે પ્રેક્ટિસ કરવા કરતાં જૂની વસ્તુને ભૂલી જવી એટલે કે જૂના ન્યુરલ કનેક્શનને તોડવું એ વધુ મહત્ત્વનું છે. જેને “સિનેપ્ટિક પ્રુનિંગ” કહેવામાં આવે છે. શું તમે જાણો છો કે તમારા મગજમાં પણ ડીલીટ બટન હોય છે? ન્યુરોસાયન્સમાં એક જૂની કહેવત છે કે, neurons that fire together wire together. જેનો અર્થ એ થાય છે કે તમે તમારા મગજમાં ન્યુરો-સર્કિટને જેટલું વધુ સક્રિય કરશો, તે સર્કિટ એટલું વધુ મજબૂત બનશે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, Practice makes perfect. જાણો, તે કેવી રીતે કામ કરે છે?
.
મગજ કેવી રીતે પોતાને સાફ કરે છે?

કલ્પના કરો કે તમારું મગજ એક બગીચો છે, જેમાં ફક્ત ફૂલો, ફળો અને શાકભાજી ઉગાડવાને બદલે, તમે ન્યુરોન્સ વચ્ચે સિનેપ્ટિક જોડાણો વિકસાવો છો, જે ડોપામાઇન, સેરોટોનિન અને આવા અન્ય ચેતાપ્રેષકો સાથે જોડાણ ધરાવે છે અને “ગ્લિયલ કોશિકાઓ” તમારા મગજની માળી છે. જે ચોક્કસ ચેતાકોષો વચ્ચેના સંકેતોને ઝડપી બનાવવા માટે કામ કરે છે. જ્યારે અન્ય ગ્લિયલ કોષો કચરો દૂર કરે છે, નીંદણ દૂર કરે છે, જંતુઓને મારી નાખે છે અને મૃત પાંદડા એકઠા કરે છે. જો કે, “મગજ કઈ વસ્તુઓને દૂર કરવી” તે કેવી રીતે નક્કી કરે છે તે અંગે હજુ સંશોધન ચાલી રહ્યું છે.

મનને સાફ કરવા માટે નવું શીખવું જરૂરી છે

તમારા મગજમાંથી કચરો કાઢનારા માળીને “માઇક્રોગ્લિયલ કોષો” કહેવામાં આવે છે. જે તમારા સિનેપ્ટિક જોડાણોને કાપી નાખે છે. એટલે કે, આ “માઈક્રોગ્લિયલ કોષો” તમારા મગજના ડિલીટ બટન છે, જે તમારી ખરાબ યાદોને કાઢી નાખે છે. આ રીતે તમારું મન તમારા માટે કંઈક નવું શીખવા માટે જગ્યા બનાવે છે જેથી તમે વધુ શીખી શકો.

સારી ઊંઘ ખૂબ જ જરૂરી

જ્યારે તમે કંઈક નવું શીખો છો ત્યારના થોડા સમય પછી તમને એવો ખ્યાલ આવે છે કે તમારું મન હવે ભરાઈ ગયું છે. તમારું મગજ આનાથી વધુ કામ કરી શકે તેમ નથી. તેથી જ્યારે તમે કંઈક નવું શીખો છો અને તમારું મગજ ભરાઈ જાય છે, ત્યારે મગજનો માળી એટલે કે “માઈક્રોગ્લિયલ સેલ” લણવાનું શરૂ કરે છે. જો કે, આ પછી આરામ પણ જરૂરી છે. જ્યારે તમે સૂઈ જાઓ છો, ત્યારે તમારું મગજ પોતાને સાફ કરે છે, એટલા માટે સારી ઊંઘ ખૂબ જ જરૂરી છે.

સૂતી વખતે મનનું શુદ્ધિકરણ થાય છે 

જ્યારે તમે સૂઈ જાઓ ત્યારે તમારા મગજના કોષો 60% સંકોચાય છે જેથી માળી અંદર આવીને કચરો બહાર કાઢી શકે. આ રીતે તેઓ ચેતોપાગમને કાપી નાખે છે. તમે કદાચ એવું મહેસુસ કર્યું હશે કે જ્યારે તમે સારી ઊંઘ કરીને પછી જાગો છો, ત્યારબાદ તમે સ્પષ્ટ રીતે વિચારી શકો છો. આ જ કારણ છે કે ક્ષમતા વધારવા માટે કામની વચ્ચે ટૂંકી ઊંઘ (nap) મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. 10 અથવા 20 મિનિટની નિદ્રા તમારા માઇક્રોગ્લિયલ સેલ માટે અંદર આવવા તેમજ ન વપરાયેલ કનેક્શન્સને સાફ કરવા અને નવા બનાવવા માટે જગ્યા બનાવે છે.

સારી ઊંઘ લેવી અને નવું નવું શીખતા રહેવું ખુબ જ જરૂરી

કોઈક વિચાર દૂર કરવા માટે અથવા ડીલીટ કરવા માટે ફક્ત તેના વિશે વિચારવાનું બંધ કરી દો. જ્યારે તમને તે વિચારો આવે ત્યારે તમે તમારું મન કંઈક નવું શીખવા પાર લગાવો. આ માટે, તમે કોઈ સારું પુસ્તક વાંચી શકો છો અથવા કંઈક નવું શીખવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકો છો અથવા જે તમને ખુશ કરે છે તે કરી શકો છો. આમ કરવાથી તમે કડવી યાદોને ભૂલી શકો છો અથવા એવી સ્થિતિમાં પહોંચી શકો છો કે કડવી યાદો તમારા પર અસર કરવાનું બંધ કરી દેશે. આ માટે સારી ઊંઘ લેવી અને નવું નવું શીખતા રહેવું જરૂરી છે.

આ પણ જુઓ: મોબાઈલ APPથી જાણી શકાશે હૃદયરોગ વિશે! જાણો તેની આ રસપ્રદ પદ્ધતિ