ISRO : અવકાશમાં થતાં ક્ષણિક વિસ્ફોટ શું છે?

• ઈસરોના એસ્ટ્રોસેટે તાજેતરમાં જ 67 શક્તિશાળી વિસ્ફોટો શોધી કાઢ્યા
• આ વિસ્ફોટો માત્ર થોડી મિલીસેકન્ડમાં થાય છે, પરંતુ તે ખૂબ જ તેજસ્વી હોય છે
• એસ્ટ્રોસેટે આવા 800 થી વધુ વિસ્ફોટો શોધી કાઢ્યા

ISRO, 23 ડિસેમ્બર :ઈસરોના એસ્ટ્રોસેટે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સેંકડો એક્સ-રે વિસ્ફોટ શોધ્યા છે. આ વિસ્ફોટો પરમાણુ બોમ્બ કરતાં પણ વધુ  શક્તિશાળી છે. ભારતે ઘણા સમય પહેલા જ ઉપગ્રહોને અવકાશમાં છોડવાની પ્રક્રિયા ચાલુ કરી દીધી છે. હવે ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ અવકાશ સંશોધનમાં પણ ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો ઘણા આગળ આવ્યા છે. આની એક નવી મિશાલ ભારતના પહેલા મલ્ટિવેવલન્થ અવકાશ વેધશાળા એસ્ટ્રોસેટએ રજૂ કરી છે. એસ્ટ્રોસેટ દ્વારા ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ તાજેતરમાં 67 નવા તેજસ્વી એક્સ-રે વિસ્ફોટો શોધી કાઢ્યા છે જે માત્ર થોડા મિલીસેકંડ માટે જ રહે છે. ઈસરોએ આવા 800 થી વધુ વિસ્ફોટો શોધી કાઢ્યા છે. બ્રહ્માંડના ચુંબક જેવા આ રહસ્યમય વિસ્ફોટો શું છે?

આ વિસ્ફોટો શું છે?

આ વિસ્ફોટો ખૂબ જ તેજસ્વી એક્સ-રે વિસ્ફોટો છે. તેમના વિશે સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે તેઓ માત્ર થોડા મિલીસેકન્ડ્સ જ રહે છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે તેમનો સ્ત્રોત એક નવો અને ખાસ ન્યુટ્રોન સ્ટાર છે. તેની પાસે ખૂબ જ શક્તિશાળી ચુંબકીય ક્ષેત્ર છે જે પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્ર કરતા અબજો-ખરબો ગણું વધારે છે.

આવા ન્યુટ્રોન તારાઓના શક્તિશાળી ચુંબકીય ક્ષેત્રને કારણે તેમને મેગ્નેટર્સ નામ આપવામાં આવ્યું છે. મેગ્નેટરનું ચુંબકીય ક્ષેત્ર ક્વાડ્રિલિયન ગણું વધારે છે. જેમાં એકની આગળ 15 શૂન્ય લાગેલા હોય છે. આ ઉચ્ચ ઊર્જા ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક રેડિયેશન ફેલાવે છે. પરંતુ તે ધીમી ગતિએ ફરે છે. આ થોડા મિલીસેકન્ડમાં થતા વિસ્ફોટની અસર મહિનાઓ સુધી જોવા મળે છે.

આ વિસ્ફોટોનો સ્ત્રોત ન્યુટ્રોન તારાઓ, જે ખૂબ જ વિશાળ તારાઓના અવશેષોમાંથી રચાય છે. તારાના મૃત્યુ પછી તેનો બાકીનો પદાર્થ સંકોચવા લાગે છે તે કાં તો ન્યુટ્રોન સ્ટાર અથવા બ્લેક હોલમાં ફેરવાય છે. તેની ઘનતા ખૂબ જ ઊંચી છે. તેમનો અભ્યાસ પણ બ્લેક હોલના અભ્યાસ જેટલો જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.

નવા વિસ્ફોટો કેટલા સમય સુધી?

તાજેતરમાં શોધાયેલ 67 વિસ્ફોટો સરેરાશ 33 મિલિસેકન્ડ લાંબા હતા. સંશોધકોના જણાવ્યા મુજબ, સૌથી મોટો અને તેજસ્વી વિસ્ફોટ લગભગ 90 મિલિસેકન્ડનો હતો. તેનો સ્ત્રોત SGR J1830-0645 નામનું પિંડ હોવાનું મનાય છે. આ સંશોધનને રોયલ એસ્ટ્રોનોમિકલ સોસાયટીની માસિક નોંધોમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું છે.

આ પણ વાંચો : માનવી એલિયન્સ સાથે કેવી રીતે વાતચીત કરશે?